Jan Szadowski

Jan Szadowski

Johannes Szadowski

Data i miejsce urodzenia	12 maja 1834 Ziegelscheune k. Sztumu
Data i miejsce śmierci	10 sierpnia 1914 Królewiec
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	31 lipca 1864

Jan (Johannes) Nepomucen Szadowski (ur. 12 maja 1834 we wsi Ziegelscheune k. Sztumu, zm. 10 sierpnia 1914 w Królewcu) – Warmiak, duchowny katolicki w Prusach Wschodnich, działacz religijny i społeczny, obrońca języka polskiego, krzewiciel polskiej pieśni.

Życiorys

Jan Szadowski urodził się w prostej chłopskiej rodzinie w małej wsi Ziegelscheune (po wojnie Borowy Młyn w gminie Ryjewo) w Prusach Zachodnich. Od najmłodszych lat wyróżniał się inteligencją i pilnością. Z rodzinnej miejscowości wyniósł znajomość dwóch języków, niemieckiego i polskiego. Zanim począł uczęszczać do szkoły, już płynnie czytał po polsku, nauczony przez matkę. W 1851 roku, dzięki wsparciu dziekana sztumskiego ks. Piotra Prussa, rozpoczął naukę w Seminarium Nauczycielskim w Braniewie. Po jego ukończeniu w 1854 pracował jako nauczyciel w Widrynach i w Olsztynie. Ponieważ zapragnął zostać księdzem, powrócił ponownie do szkolnej ławki w braniewskim gimnazjum, w którym w 1860 roku uzyskał maturę. Po maturze wstąpił do seminarium duchownego w Braniewie, które ukończył w 1864 roku, przyjmując 31 lipca 1864 roku święcenia kapłańskie we fromborskiej katedrze z rąk biskupa Geritza. W czasie studiów miało miejsce następujące zdarzenie, Szadowski trafił na krótki czas do więzienia, po tym jak w czasie powstania styczniowego 1863 roku, pomógł Wojciechowi Kętrzyńskiemu, z którym znał się osobiście, potajemnie nabyć broń. Pozwolono mu jednak po tym na kontynuowanie studiów w seminarium.

Posługę duszpasterską pełnił najpierw w parafiach w Gościszewie i w Barczewie. W 1867 roku został powołany na prefekta konwiktu biskupiego w Braniewie. Tam szczególną troską otaczał polskojęzyczną młodzież. Podejmował starania o wprowadzenie nauki języka polskiego w szkole. W czasie wojny francusko-pruskiej 1870/71 wysłano go wraz z innymi pięcioma księżmi na front, gdzie pełnił funkcję kapelana w Dywizji Gwardii Landwery. Za zasługi na wojnie został odznaczony Krzyżem Żelaznym I Klasy, wyjątkowym wyróżnieniem jak na kapelana. W styczniu 1872 biskup Krementz skierował księdza Szadowskiego do nowo tworzonej parafii w Wielbarku k. Szczytna. W czasie pełnienia posługi w tej parafii, wybudował kościół w 1873 roku w przygranicznej wsi Opaleniec, 10 kilometrów na południe od Wielbarka.

Wchodził w zatargi z nieprzychylną jego poczynaniom władzą pruską. W 1884 przegrał proces za organizowanie katolickich pielgrzymek (tzw. łosiery) i został skazany na grzywnę równą jego rocznej pensji. Dochodziło również do jego ostrych zatargów z gminą protestancką (m.in. w sprawie wychowywania dzieci w rodzinach katolicko-ewangelickich), które też niekiedy kończyły się procesami sądowymi. W sierpniu 1887 został przeniesiony do parafii w Barczewku. Pełniąc funkcję proboszcza w Barczewku, w latach 1887–1889, rozbudował kościół i zbudował kaplicę w Tuławkach.

Kościół św. Jana Chrzciciela (Propsteikirche) w Królewcu w czasach probostwa ks. Szadowskiego, rok 1908

Przemówienie ks. Szadowskiego na walnym zebraniu katolików w Gdańsku w 1891 roku

12 lutego 1890 objął kierowanie w parafii pw. św. Jana Chrzciciela w dzielnicy Królewca Sackheim po księdzu Juliusu Dinderze (który został mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim). Była to wówczas jedyna działająca parafia katolicka w Królewcu.

Powierzenie tak znacznej parafii księdzu Szadowskiemu mogło być skutkiem uznania jego zasług w wojnie francusko-pruskiej 1870/71. W Królewcu czekały na niego następne wyzwania. Już na początku, gdy przejął kościół od starokatolików w bardzo podupadłym stanie, musiał zadbać o jego odnowienie i wystrój. Następnie wybudował plebanię, cmentarz i zreorganizował szkołę.

Udało się mu uzyskać zgodę biskupa warmińskiego Andreasa Thiela na wybudowanie i dofinansowanie nowego kościoła w dzielnicy Haberberg. Po dwóch latach budowy, 9 maja 1906 roku, nowy kościół pod wezwaniem Świętej Rodziny uroczyście konsekrował biskup sufragan warmiński Eduard Herrmann. Pierwszym proboszczem nowej parafii został ksiądz Aloys Schulz, późniejszy wieloletni dziekan braniewski (1918–1945) i ostatni proboszcz kościoła św. Katarzyny w Braniewie do jego zburzenia w 1945 roku. Ks. Szadowski czynił ponadto wieloletnie starania o sprowadzenie do Królewca sióstr Zgromadzenia św. Katarzyny z Braniewa, celem podjęcia opieki nad młodymi dziewczętami i ich edukacji. Po uzyskaniu aprobaty i zezwoleń władz duchownych i świeckich 23 kwietnia 1904 utworzona została w Królewcu przy ul. Oberhaberberg nowa placówka sióstr katarzynek. Powstało hospicjum dla bezdomnych dziewcząt, a następnie szkoła gospodarstwa domowego. W 1912 otworzono, również prowadzony przez siostry katarzynki, sierociniec w dzielnicy Haberberg, ostatnie zamierzenie ks. Szadowskiego.

Ksiądz Jan Szadowski cieszył się dużym autorytetem w diecezji warmińskiej, wyróżniony został honorową kanonią katedralną i godnością prałata papieskiego. Na zjazdach katolickich w Niemczech występował jako przedstawiciel diaspory mazurskiej. Propagował śpiew religijny w języku polskim, przyczynił się do wydania śpiewnika polskiego i ubolewał nad niemczeniem się i protestantyzowaniem polskiej katolickiej diaspory. Niestety polityczną stroną problemu polskiego nie zajmował się zupełnie.

Upamiętnienie

W 2018 w Wielbarku jedna z ulic otrzymała imię księdza Jana Szadowskiego.

Linki zewnętrzne i literatura

• Jan Szadowski w Encyklopedii Warmii i Mazur
• Janusz Jasiński, Problem świadomości narodowej kapłana diecezji warmińskiej Jana Szadowskiego (1834–1914) „Universitas Gedanensis”, R. 11, 1999, nr 1–2.
• Anneliese Triller Zur Biographie des Königsherger Propstes Johannes Szadowski (1834-1914)