Jedwabno (gmina)

Jedwabno
	gmina wiejska
	; Kościół parafialny pw. św. Józefa z 1930 roku w Jedwabnie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
TERC	2817032
Wójt	Sławomir Ambroziak
Powierzchnia	311,51 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 3665
• gęstość	11,8 os./km²
Nr kierunkowy	89
Tablice rejestracyjne	NSZ
	Adres urzędu:ul. Warmińska 2; 12-122 Jedwabno
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jedwabno
	Położenie na mapie Polski Jedwabno
	53°32′N 20°44′E/53,529722 20,729722
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Jedwabno – gmina wiejska w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie olsztyńskim.

Siedziba gminy to Jedwabno.

Według danych z 31 grudnia 2011 gminę zamieszkiwało 3813 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] gminę zamieszkiwało 3631 osób.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[3] gmina Jedwabno ma obszar 311,51 km², w tym:

użytki rolne: 20%
użytki leśne: 63%

Gmina stanowi 16,11% powierzchni powiatu.

Znane postacie pochodzące z gminy Jedwabno

Walter Późny

Demografia

Dane z 31.12.2011r.^[4]

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	3813	100	1892	49,6	1921	50,4

Piramida wieku mieszkańców gminy Jedwabno w 2014 roku^[1].

Herb Gminy Jedwabno

Herb Gminy przedstawia czerwony zamek z wieżami, z prawej i lewej strony, na których siedzą dwa czarne kormorany. Zameczek symbolizuje istniejący tu kiedyś gród obronny pruskiego plemienia Galindów. Zamek to m.in. trwałość i opiekuńczość. Chorągiewka umieszczona na wieży to ozdoba często stosowana na tych terenach. Czarne kormorany to ptaki charakterystyczne dla tego regionu. Zamek położony jest nad wodą, którą obrazuje błękitno-biała fala. Woda w herbie podkreśla nie tylko obronne funkcje, ale ma również odniesienie do miejscowej przyrody – symbolizuje jeziora i rzeki, tak liczne w tym regionie.

Informacje podstawowe

Komunikacja: Przez gminę przebiega droga krajowa 58 oraz droga wojewódzka 508.
Gospodarka odpadami: Gmina posiada oczyszczalnię ścieków (od 1993 roku).
Edukacja: Zespół Szkół w Jedwabnie wraz z filią szkoły podstawowej w Nowym Dworze; Przedszkole Samorządowe w Jedwabnie.
Ośrodki kulturalno-sportowe: Gminny Ośrodek Kultury w Jedwabnie, Gminna Biblioteka Publiczna w Jedwabnie, Stadion sportowy w Jedwabnie, obiekt sportowy "Orlik", świetlice wiejskie w miejscowościach: Lipniki, Szuć, Narty, Nowy Dwór, Burdąg, Waplewo, Małszewo.
Opieka społeczna i zdrowotna: Przychodnia lekarska WAMED w Jedwabnie, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Jedwabnie.
Bezpieczeństwo: Cztery jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej (Jedwabno, Szuć, Nowy Dwór i Burdąg).
Atrakcje turystyczne: Gminie Jedwabno słynie z licznych jezior, lasów obfitych w runo leśne i dziką zwierzynę oraz z czystego powietrza pełnego zapachu aromatycznych olejków z drzew. Czyste jeziora, które stanowią bazę dla kajakarstwa, wędkarstwa i rekreacji. Piaszczyste plaże, przejrzysta woda, wypożyczalnie sprzętu wodnego, pola biwakowe, ławeczki nad brzegiem jezior, możliwość uprawiania sportów wodnych – oto bogactwa tych jezior. Dla amatorów wędrówek pieszych oraz wycieczek rowerowych stworzono kilka ścieżek rekreacyjnych urozmaiconych pod względem stopnia trudności i przystosowanych do samodzielnego zwiedzania. Warto także zatrzymać się w wioskach gminy i poczuć przyjazną atmosferę festynów wiejskich, które kuszą zapachem i smakiem lokalnych potraw oraz odgłosami przyjaznej dla ucha muzyki miejscowych zespołów.
- ścieżka rowerowa Jedwabno – Dłużek: długość ścieżki 3 km, przebiega wzdłuż drogi krajowej i przecina się ze ścieżką dydaktyczną „Dłużek”, utworzona została na dawnym pasie przeciwpożarowym dla uatrakcyjnienia i nadania jej funkcji edukacyjnych ustawiono kilka poglądowych tablic.
- rezerwaty przyrody: rezerwat faunistyczny „Małga” położony około 6 km na zachód od miejscowości Rekownica; rezerwat "Galwica"; rezerwat leśny „Dęby Napiwodzkie" usytuowany jest w pobliżu siedziby leśnictwa Nowy Las, tuż przy szosie Jedwabno – Nidzica;
- pomniki przyrody;
- rozrywkę zarówno mieszkańcom i turystom dostarczają imprezy kulturalno – rozrywkowe prezentujące lokalne zwyczaje i wartości, które pozwalają na integrację społeczeństwa.

Zabytki^[5]

Do rejestru zabytków nieruchomych na terenie gminy zostały wpisane:

Kościół parafialny pw. św. Józefa z czerwonej cegły z 1930 roku wraz z plebanią w Jedwabnie, nr rej.: A-2203 z 25.04.20062;
Cmentarz rzymskokatolicki z 1930 roku w Jedwabnie, nr rej.: A-2205 z 8.08.2005;
Karczma z zajazdem, XVIII/XIX wieku w Małszewie, nr rej.: 2931 z 23.03.1991;
Młyn wodny, 2 poł. XIX wieku w Małszewie, nr rej.: 2932 z 18.03.1992;
Kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki parafialny pw. św. Wojciecha z 1901-02 roku w Nowym Dworze, nr rej.: A-2286 z 29.09.2006;
Zabytkowe chaty w miejscowościach Szuć, Kot, Małszewo, Jedwabno, Burdąg i Nowy Dwór.

Miejscowości

Brajniki, Burdąg, Czarny Piec, Dębowiec, Dłużek, Dzierzki, Kot, Lipniki, Małszewo, Narty, Nowe Borowe, Nowy Dwór, Nowy Las, Piduń, Rekownica, Szuć, Waplewo, Warchały, Witowo, Witówko.

Sąsiednie gminy

Janowo, Nidzica, Olsztynek, Pasym, Purda, Szczytno, Wielbark

Bibliografia

Ambroziak Sławomir, Dzieje parafii, kościołów i życia religijnego gminy Jedwabno (Jedwabno, Małga, Nowy Dwór), Rocznik Mazurski 2001.
Ambroziak Sławomir, Osadnictwo na terenie gminy Jedwabno od czasów Zakonu Krzyżackiego, Rocznik Mazurski 2002.
Ambroziak Sławomir, Szuć. Dzieje wsi mazurskiej, Rocznik Mazurski 2003.
Ambroziak Sławomir, Atlantyda nad rzeką Omulew. Losy nieistniejących wsi na granicy powiatów szczycieńskiego i nidzickiego, Rocznik Mazurski 2005.
Ambroziak Sławomir, Z dziejów gminy Jedwabno, Rocznik Mazurski 2006.
Ambroziak Sławomir, O najgłośniejszym procesie sądowym Mazur. Wydarzenia zimy 1931/1932 w Dębowcu i Jedwabnie oraz postępowanie w tych sprawach przed niemieckim wymiarem sprawiedliwości, Rocznik Mazurski 2007.
Ambroziak Sławomir, Okręg Jedwabna w pierwszych latach powojennych 1945-1954, Rocznik Mazurski 2008.
Powiat szczycieński. Przeszłość – współczesność, Szczytno 2006, praca zbiorowa
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, Szczytno 1962, praca zbiorowa

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Jedwabno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-17] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Liczbowy wykaz mieszkańców Gminy Jedwabno na dzień 31 grudnia 2011 roku
↑ Na podstawie spisu na stronie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków

[populacja2016-1] Gmina Jedwabno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-17] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[autonazwa1-3] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[4] Liczbowy wykaz mieszkańców Gminy Jedwabno na dzień 31 grudnia 2011 roku

[5] Na podstawie spisu na stronie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Sołectwa	Brajniki Burdąg Czarny Piec Dłużek Jedwabno Kot Lipniki Małszewo Narty Nowe Borowe Nowy Dwór Piduń Rekownica Szuć Waplewo Witowo Witówko
Miejscowości niesołeckie	Dębowiec Dzierzki Grobka Nowy Las Omulew Rekowe Strzała Warchały

Miasta	Pasym Szczytno Wielbark
Gminy miejskie	Szczytno
Gminy miejsko-wiejskie	Pasym Wielbark
Gminy wiejskie	Dźwierzuty Jedwabno Rozogi Szczytno Świętajno

Przynależność wojewódzka	okręg mazurski (1945–46) woj. olsztyńskie (od 1946)
Miasta	Nidzica
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Janowiec Kościelny (od 1973) Janowo (od 1973) Jedwabno (1945–54) Kozłowo (1945–54 i od 1973) Muszaki (1945–54) Napiwoda (1945–54) Nidzica (od 1973) Szkotowo (1945–54 i od 1973) Szkudaj (1945–54) Wały (1945–54) Warchały (1945)
Gromady (1954–72)	Burdąg (1954 →) Dobrzyń (1954–59) Dziurdziewo (1954–71) Gardyny (1954–61) Jabłonka (1954–61) Jagarzewo (1954–71) Janowiec Kościelny (← 1955–72) Janowo (← 1955–72) Jedwabno (1954 →) Kanigowo (1954–61) Kot (1954–59) Kozłowo (1954–72) Kurki (← 1961–68) Łysakowo (1954–59) Magdaleniec (1954–59) Napiwoda (1954–72) Nidzica (1960–72) Nowa Wieś (← 1955–61) Nowy Dwór (1954 →) Pielgrzymowo (1954–61) Powierz (1954–72) Rogóż (1971–72) Róg (1954–59) Sarnowo (1954–59) Szczepkowo Borowe (← 1955–59) Szkotowo (1954–72) Waplewo (← 1958–72)

Przynależność wojewódzka	okręg mazurski (1945–46) woj. olsztyńskie (od 1946)
Miasta	Pasym (do 1945) Szczytno Wielbark (do 1945)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Dźwierzuty (1945–54 i od 1973) Jedwabno (od 1973) Kobułty (Kobulty) (1945–54) Lipowiec (1945–54) Mącice (1945) Pasym (1945–54 i od 1973) Pupy (1945) Rańsk (1945–54) Rozogi (1945–54 i od 1973) Szczytno (1946–54 i od 1973) Szczytno-Wschód (1945) Szczytno-Zachód (1945) Szymany (1945) Świętajno (1945–54 i od 1973) Wielbark (1945–54 i od 1973)
Gromady (1954–72)	Borki Wielkie (1954–57 →) Burdąg (← 1955–57) ~~Dąbrowy~~ (←~~1961~~) Dźwierzuty (1954–72) Faryny (1954–57) Grom (1954–59) Grzegrzółki (1954–57) Jedwabno (← 1955–72) Jeruty (1954–57) Klon (1954–59) Kobułty (1954–57 →) Lesiny Wielkie (1954–57) Lipowiec (1954–72) Nowe Kiejkuty (1954–59) Nowy Dwór (← 1955–59) Olszewki (1954–57) Olszyny (1954–59) Opaleniec (1954–61) Orzyny (1954–72) Pasym (1954–72) Przeździęk Wielki (1954–57) Pupy / Spychowo (1954–72) Rańsk (1954–61) Romany (1954–59) Rozogi (1954–72) Rumy (1954–57) Szczytno (1954–72) Szymany (1954–72) Świętajno (1954–72) Tylkowo (1954–57) Wawrochy (1954–59) Wesołowo (1954–57) Wielbark (1954–72) Zabiele (1954–59)