Jezus Chrystus, Bog Człowiek, mądrość Oćca swego

Jezus Chrystus, Bog Człowiek, mądrość Oćca swego – najstarsza znana polska pieśń pasyjna, pochodząca prawdopodobnie z XIV wieku. Utwór jest anonimowy. Język pieśni wskazywać może, że powstała ona na Mazowszu^[1].

Pieśń stanowi stosunkowo wierny przekład popularnych łacińskich godzinek, zaczynających się od słów Patris sapientia, veritas divina Iesus Christus captus est hora matutina i zatytułowanych Horae canonicae Salvatoris (pl. Godzinki o Męce Pańskiej). Tego typu utwory stanowiły skróty (tzw. officia parva) nabożeństw brewiarzowych, przeznaczone dla osób świeckich lub niewyświęconych zakonników. Zarówno w Horae cannonicae Salvatoris jak i jego polskim przekładzie, kolejne strofy odpowiadają kolejnym godzinom kanonicznym z brewiarza, którym z kolei przyporządkowane są do rozpamiętywania odpowiednie etapy męki Jezusa:

jutrzni odpowiada pojmanie w ogrodzie Getsemani
pryma łączy się z sądem u Piłata
tercja z biczowaniem
seksta – drogą krzyżową
nona – śmiercią przez ukrzyżowanie
nieszpory – zdjęciem z krzyża
kompleta – ze złożeniem Jezusa do grobu.

Porządek ten buduje narrację siedmiu pierwszych strof pieśni; dwie ostatnie strofy poświęcone są natomiast prośbom wiernych o szczęście doczesne i wieczne.

Utwór składa się z dziewięciu czterowersowych strof, rymowanych parzyście (aabb) i napisanych trzynastozgłoskowcem (7+6).

Pieśń datowana jest najczęściej na XIV wiek, jednak Aleksander Brückner sugerował, że mogła ona być jeszcze wcześniejsza; w tym wypadku jej autorem miałby być opat witowski Jan, związany z dworem Władysława Łokietka (był on również wymieniany jako możliwy autor drugiej części Bogurodzicy^[2]). Jednak hipoteza Brücknera nie uzyskała potwierdzenia we współczesnych badaniach językoznawczych^[3].

Do czasów obecnych zachowały się cztery średniowieczne redakcje rękopiśmienne pieśni. Najstarszy z rękopisów, datowany na ok. 1420 rok, przechowywany był w Cesarskiej Bibliotece Publicznej w Petersburgu (sygn. Lat. XVII Q. 131). Stamtąd został w 1921 roku przewieziony do Polski. Zaginął ostatecznie podczas II wojny światowej, zachowała się jedynie jego fotokopia, sporządzona w 1930 roku^[1].

Zobacz też

średniowieczne polskie pieśni pasyjne

Przypisy

↑ ^a ^b Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka: Chrestomatia staropolska. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 2004, s. 239. ISBN 83-04-04747-0.
↑ Średniowieczna pieśń religijna polska (Biblioteka narodowa). Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1980, s. 9. ISBN 83-04-00737-1.
↑ Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 371. ISBN 83-01-13842-4.

Bibliografia

Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13842-4.
Średniowieczna pieśń religijna polska (Biblioteka narodowa). Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1980. ISBN 83-04-00737-1.
Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka: Chrestomatia staropolska. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 2004. ISBN 83-04-04747-0.

Linki zewnętrzne

Jezus Krystus – tekst

[chrestomatia-1] Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka: Chrestomatia staropolska. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 2004, s. 239. ISBN 83-04-04747-0.

[2] Średniowieczna pieśń religijna polska (Biblioteka narodowa). Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1980, s. 9. ISBN 83-04-00737-1.

[3] Teresa Michałowska: Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 371. ISBN 83-01-13842-4.

[1]

[2]

[3]