Johann Rist

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Johann Rist
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

8 marca 1607
Ottensen

Data i miejsce śmierci

31 sierpnia 1667
Wedel

Miejsce spoczynku

Wedel

Zawód, zajęcie

poeta, pastor, purysta językowy

Narodowość

niemiecka

Alma Mater

Uniwersytet w Rinteln

Wyznanie

ewangelickie

Odznaczenia
poeta laureat // tytuł szlachecki nadany przez cesarza

Johann Rist (ur. 8 marca 1607 w Ottensen, zm. 31 sierpnia 1667 w Wedel) – niemiecki poeta i dramaturg epoki baroku, teolog ewangelicki, purysta językowy[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Ottensen (obecnie dzielnica Hamburga) jako syn pastora ewangelickiego. Był najstarszym z ośmiorga rodzeństwa. Uczęszczał do szkół w Hamburgu i Bremie. Następnie ok. 1626 podjął studia teologii na uniwersytecie w Rostocku. Uczęszczał też na wykłady z języka hebrajskiego, matematyki, chemii, farmacji i medycyny. Jednak nie ma całkowitej pewności, że był oficjalnym studentem w Rostocku, gdyż jego nazwisko nie widnieje w zachowanych aktach tego uniwersytetu. Od roku 1629 studiuje na uniwersytecie w Rinteln. Następnie przenosi się do Hamburga, gdzie razem z Ernstem Stapelem tworzy pierwszą sztukę teatralną, w której występuje jako aktor[2].

W roku 1635 zostaje pastorem w Wedel k. Hamburga, pozostaje tam do śmierci. Podczas wojny trzydziestoletniej w roku 1643 jego mieszkanie zostaje splądrowane, zniszczona została jego biblioteka i zbiory minerałów, zbiory numizmatyczne, instrumenty astronomiczne. Podobne nieszczęście spotyka go podczas działań wojennych w roku 1658. W 1645 zostaje członkiem stowarzyszenia literacko-językowego Pegnesischer Blumenorden w Norymberdze (stowarzyszenie istnieje do dziś) i otrzymuje pseudonim „Daphnis aus Cimbrien”. W roku 1647 przystępuje do Towarzystwa Owocodajnego (die Fruchtbringende Gesellschaft) z pseudonimem „Krzepki” (der Rüstige)[2][3].

W uznaniu za swe zasługi w dziedzinie literatury otrzymuje honorowy tytuł poeta laureatus, a w 1653 otrzymuje od cesarza tytuł szlachecki z herbem przedstawiającym łabędzia (Schwan) z wieńcem laurowym. Książę Christian von Mecklenburg nadaje mu tytuł radcy kościelnego. W roku 1660 Rist zakłada nowe stowarzyszenie językowo-literackie der Elbschwanenorden (istnieje do roku 1667) i przyjmuje pseudonim „Palatin”. Cele stowarzyszenia: propagowanie poezji i dbanie o czystość języka niemieckiego[2].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Był autorem 30 dramatów (zachowały się jedynie cztery), 12 zbiorów wierszy lirycznych, ponad 650 pieśni religijnych. Muzykę do jego tekstów pisali różni kompozytorzy[3].

W utworze Rettung der Edlen Teutschen Hauptsprache („Ratowanie szlachetnego języka niemieckiego jako języka głównego”) porusza problem wyrazów obcych w języku niemieckim i proponuje dla wielu z nich wyrazy rodzime. Z kolei w Teutschland-Lied opisuje w zbeletryzowanej formie problem kulturowego i gospodarczego uzależnienia Niemiec od Francji, Włoch i Hiszpanii. Bohaterem jest Pędziwiatr (Sausewind), snob i blagier, który bez umiaru posługuje się wyrazami obcymi. Jones nazywa to dzieło „kamieniem milowym niemieckiego puryzmu” („Markstein des deutschen Purismus”)[4][5].

Ponadto zajmował się Rist medycyną, chemią, matematyką, botaniką[6].

Dzieła (wybór)[edytuj | edytuj kod]

  • Irenomachia oder Friede und Krieg (współaut. Ernst Stapel)(1630) (dramat)
  • Perseus (1634) (dramat historyczny)
  • Himmlische Lieder (1642)
  • Rettung der Edlen Teutschen Hauptsprache (1642)
  • Des Daphnis aus Cimbrien Galathee (1642)
  • Wallenstein (1647) (dramat)
  • Holsten vergiß es nicht! (1648)
  • Sabbatische Seelenlust (1651)
  • Neuer Himmlischer Lieder Sonderbares (1651)
  • Das Friedejauchtzende Teutschland (1653) (dramat)
  • Sechs Monatsgespräche (1663-1668) (w konwencji dialogu Palatina z jego przyjaciółmi na określone tematy – jeden temat na jeden miesiąc)[7]
  • Sämtliche Werke (red) E. Mannack, 7 tomów (1967-1981).

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

W 1635 żeni się z Elisabeth Stapel (siostrą Ernsta Stapela). W 1662 żona umiera, pozostawiając pięcioro dzieci, z których troje przeżyje. W roku 1664 drugą żoną Rista zostaje Anna Hagendorn, z d. Badenhoop, wdowa po jego przyjacielu[6].

Upamiętnienie (niektóre przykłady)[edytuj | edytuj kod]

Od roku 2015 działa w Wedel Johann-Rist-Gesellschaft[8], w tymże mieście istnieje gimnazjum oraz klub sportowy noszące jego imię.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rist Johann(es), [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-02-25].
  2. ↑ a b c Zeno, Biografie von Johann Rist [online], www.zeno.org [dostęp 2024-02-25] (niem.).
  3. ↑ a b Deutsche Biographie, Rist, Johann – Deutsche Biographie [online], www.deutsche-biographie.de [dostęp 2024-02-25] (niem.).
  4. ↑ William Jervis Jones (red.), Sprachhelden und Sprachverderber. Dokumente zur Erforschung des Fremdwortpurismus im Deutschen (1478-1750), Berlin – New York 1995, s. 89 [dostęp 2024-02-25] (niem.).
  5. ↑ Ryszard Lipczuk, Walka z wyrazami obcymi w NIemczech – historia i współczesność, Kraków: Universitas, 2014, s. 49 [dostęp 2024-02-25] (pol.).
  6. ↑ a b Johann Rist Biographie [online], Pohlw – Deutsche Literaturgeschichte & Literaturepochen, 12 czerwca 2017 [dostęp 2024-02-25] (niem.).
  7. ↑ Die Monatsgespräche von Johann Rist [online], www.wedel.de [dostęp 2024-02-25] (niem.).
  8. ↑ Johann-Rist-Gesellschaft e.V.[1].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Johann_Rist&oldid=72997775”