Jukos

Jukos

ОАО «НК „ЮКОС“»

Stacja benzynowa Jukosu w Moskwie, 2007
Państwo	Rosja
Siedziba	Moskwa
Data założenia	15 kwietnia 1993
Data likwidacji	21 listopada 2007
Dyrektor	Michaił Chodorkowski
Dane finansowe
Przychody	5,86 tln rubli (1994)
brak współrzędnych

Jukos (ros. ОАО «НК „ЮКОС“») – nieistniejące rosyjskie przedsiębiorstwo naftowe.

Powstało w 1993. Jego nazwa pochodzi od pierwszych liter głównych aktywów należących wówczas do kompanii: Jugansknieftiegazu (Юганскнефтегаз) i Kujbyszewnieftieorgsintiez (КуйбышевнефтеОргСинтез). W 1995 państwo sprzedało 45% akcji Jukosu bankowi Menatep, który wkrótce dokupił jeszcze 33% akcji. W 1996 na czele przedsiębiorstwa stanął Michaił Chodorkowski, będący jednocześnie głównym akcjonariuszem Menatepu.

W kolejnych latach Jukos przejął kilka mniejszych rosyjskich przedsiębiorstw naftowych, dzięki czemu mógł zwiększyć wydobycie. W 2003 stał się największym przedsiębiorstwem naftowym w Rosji. Roczne wydobycie ropy sięgało 81 mln ton, co dawało niemal 20% całości rosyjskiej produkcji. Sukces zawdzięczał dobremu zarządzaniu (jako jedna z pierwszych rosyjskich kompanii energetycznych, zatrudnił wielu menedżerów z Zachodu), względnej przejrzystości w działaniu i efektywnemu lobbowaniu swoich interesów w rosyjskiej Dumie.

Ówczesna struktura własności Jukosu nie była do końca jasna. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez przedsiębiorstwo w 2002 roku jego największymi akcjonariuszami byli: Michaił Chodorkowski (9,5%), Leonid Niewzlin (8%), Płaton Lebiediew (8%), Władimir Dubow (7%), Michaił Brudno (7%) i Wasilij Szachnowski (4,5%).

Po kilku latach od prywatyzacji Jukos stał się potężnym przedsiębiorstwem o wielkich ambicjach. W kwietniu 2002 ogłoszono fuzję Jukosu z Sibnieftem, inną rosyjską kompanią energetyczną. W rezultacie połączenia miał powstać czwarty pod względem wydobycia koncern naftowy świata. Plany Chodorkowskiego pokrzyżował jednak Kreml.

2 lipca 2003 aresztowany został Płaton Lebiediew, wiceprezes przedsiębiorstwa. Oskarżono go o oszustwa i niepłacenie podatków. Wydarzenie to otworzyło tzw. „sprawę Jukosu”. 25 października 2003 aresztowany został Michaił Chodorkowski, który miał spędzić w kolonii karnej 10 lat, do ułaskawienia przez prezydenta Władimira Putina i emigracji z Rosji w 2013. Był to początek końca przedsiębiorstwa, które popadło w konflikt z władzą. Jego najważniejszymi przyczynami były: chęć Kremla, aby przejąć część aktywów Jukosu, który stał się zbyt potężny oraz ambicje polityczne jego największych akcjonariuszy. Oficjalnie Jukos został oskarżony o niepłacenie podatków w należnej wysokości. Suma zaległości przedstawionych przedsiębiorstwu do 2006 wyniosła ponad 50 mld dolarów, co przewyższało wartość całego przedsiębiorstwa sprzed „sprawy Jukosu”.

W grudniu 2004 na licytacji sprzedano, znacznie poniżej realnej wartości, największe złoże Jukosu – Jugansknieftiegaz. Przejął je Rosnieft, państwowa kompania naftowa. W sierpniu 2006 przedsiębiorstwo zostało ogłoszone bankrutem, a dopiero w 2015 roku zawarto po latach formalne porozumienie z nieistniejącą realnie od 2007 roku firmą, kończąc ostatecznie „sprawę Jukosu”.