Józef Toczyski

Józef Toczyski (ur. 1828^[1], zm. 5 sierpnia 1864 w Warszawie) – naczelnik Wydziału Skarbu Rządu Narodowego^[2].

Życiorys

Zatrudniony jako buchalter w administracji dróg bitych. Był księgowym w Towarzystwie Rolniczym. W 1846 oddany pod sąd wojenny za działalność spiskową i wyrokiem z 1848 zesłany na siedem lat^[3] do rot aresztanckich na Syberię.

Po wybuchu powstania styczniowego objął stanowisko referenta kontroli Wydziału Skarbowego w rządzie Karola Majewskiego. Pełnił też funkcję kontrolera Kasy Głównej zainstalowanej przy Wydziale Skarbu. Od grudnia Toczyski objął stanowisko dyrektora tego Wydziału w rządzie Romualda Traugutta. 29 stycznia 1864 aresztowany, więziony był w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej^[4]. 5 sierpnia 1864 został powieszony na stokach Cytadeli Warszawskiej wraz z Romualdem Trauguttem, Romanem Żulińskim, Rafałem Krajewskim i Janem Jeziorańskim. Wszyscy zostali symbolicznie upamiętnieni na grobie córki Traugutta, Alojzy, na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[5].

Upamiętnienie w miejscu stracenia członków Rządu Narodowego w powstaniu styczniowym: Romualda Traugutta, Rafała Krajewskiego, Józefa Toczyskiego, Romana Żulińskiego i Jana Jeziorańskiego, park im. Romualda Traugutta w Warszawie
Tablica wmurowana w ścianę Cytadeli Warszawskiej tuż za szczątkami szubienicy, na której w okresie zaborów ginęli bojownicy o wyzwolenie narodowe i przemiany społeczne. Tablica upamiętnia członków rządu powstania styczniowego straconych 5 sierpnia 1864 r.

↑ Stefan Król podaje 1826 rok. Stefan Król, Cytadela Warszawska, Książka i Wiedza, Warszawa 1978, s. 144.
↑ Emil Noiński, Toczyski Józef (1826–1864), uczestnik spisku 1846 r., dyrektor Wydziału Skarbu w powstaniu styczniowym, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 53, Warszawa – Kraków 2021, s. 622-624.
↑ Stefan Król podaje, że długość kary wynosiła 10 lat. Stefan Król, Cytadela..., s. 144.
↑ Stefan Król, Cytadela..., s. 144.
↑ Cmentarz Stare Powązki: ALOIZA TRAUGUTTÓWNA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-02-13] .

Stefan Kieniewicz, Warszawa w powstaniu styczniowym, Warszawa 1983.
Franciszka Ramotowska, Tajemne państwo polskie w powstaniu styczniowym 1863-1864. Struktura organizacyjna, cz. 1-2, Warszawa 1999–2000