Język nias

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Li Niha
Obszar

Nias, wyspy Batu, Sumatra (Indonezja)

Liczba mówiących

770 tys. (2000)

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 5 rozwojowy↗
Kody języka
ISO 639-2 nia
ISO 639-3 nia
IETF nia
Glottolog nias1242
Ethnologue nia
BPS 0025 5
WALS nia
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język nias (Li Niha) – język austronezyjski używany w prowincji Sumatra Północna w Indonezji, przez ludność wyspy Nias i wysp Batu, u zachodniego wybrzeża Sumatry[1][2]. Jest głównym językiem grupy etnicznej Nias[3].

Według danych z 2000 roku posługuje się nim ok. 770 tys. osób[1]. Dzieli się na trzy dialekty (północny, centralny, południowy)[4], czasem wyróżnia się też dialekty zachodni i północno-zachodni[1]. Różnice między nimi dotyczą cech wymowy i leksyki[4]. Odmiana z wysp Batu to zasadniczo dialekt południowy[4][5]. Funkcję lingua franca pełni dialekt północny, który uchodzi za prestiżowy i ma największą liczbę użytkowników[6]. Odmiana z rejonu miasta Gunungsitoli została wypromowana przez niemieckich misjonarzy jako język literacki[7].

Jest powszechnie używany w różnych sferach życia, na terenie całej wyspy Nias. W użyciu jest także język indonezyjski, który jest wykorzystywany w edukacji[8].

Ze względu na swoją izolację geograficzną jest dość odrębny od pozostałych języków austronezyjskich[3]. Zdołał oprzeć się wielu wpływom innych języków[9]. Jego najbliższymi krewnymi są najprawdopodobniej języki batackie oraz język mentawai[10]. Wskazuje się także na jego bliski związek z językiem sikule[11][12].

Istnieje dość obszerny zasób materiałów nt. tego języka, w dużej mierze przygotowanych przez misjonarzy w XIX i XX w. Początkowo badaniem języka nias zajmowali się autorzy zachodni (J.W. Thomas, E.A. Taylor Weber, Heinrich Sundermann(inne języki)). Pierwszy słownik, omawiający dialekt północny, ukazał się w 1887 roku (Niasch-Maleisch-Nederlandsch woordenboek)[13][14]. Dialektowi północnemu poświęcono również wczesne opracowanie gramatyczne (Niassische Sprachlehre, 1913)[13][15]. W 1905 r. ukazał się słownik niha-niemiecki (Niassisch-deutsches Wörterbuch)[16]. W swoich publikacjach H. Sundermann zdołał uwzględnić pewne dane z dialektu południowego, w ramach współpracy z innymi misjonarzami (H. Lagemann, W. Frickenschmidt)[5][17]. Antropolog Willem Steinhart zebrał dużą ilość materiałów tekstowych z różnych zakątków wyspy (1934, 1937, 1950–1951, 1954)[18].

Dialekt południowy został bliżej opisany w postaci opracowania z 2001 roku (A grammar of Nias Selatan)[19]. W języku indonezyjskim wydano opis gramatyczny Struktur bahasa Nias (1983)[20], a także szereg słowników: Li Niha ba li Indonesia (1982)[21], Kamus Nias-Indonesia (1985)[22], Kamus Li Niha / Nias-Indonesia (2011)[23]. Słownik z 1985 r., sporządzony przez rodzimą użytkowniczkę języka, podaje dane z dwóch obszarów dialektalnych (północnego i południowego) i zawiera dużą ilość przykładów zdań[24].

W piśmiennictwie stosuje się alfabet łaciński[25]. Wypracowano konwencje ortografii dla dialektów północnego i południowego[26].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Nias, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (ang.).
  2. ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Nias. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-28)]. (ang.).
  3. ↑ a b Niasans. W: James B. Minahan: Ethnic Groups of South Asia and the Pacific: An Encyclopedia: An Encyclopedia. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2012. ISBN 978-1-59884-660-7. OCLC 819572006. [dostęp 2021-08-23]. (ang.).
  4. ↑ a b c Brown 2001 ↓, s. 7.
  5. ↑ a b Sundermann 1905 ↓, s. 13.
  6. ↑ Brown 2001 ↓, s. 7, 8.
  7. ↑ Halawa, Harefa i Silitonga 1983 ↓, s. 4.
  8. ↑ Brown 2001 ↓, s. 12.
  9. ↑ Halawa, Harefa i Silitonga 1983 ↓, s. 5.
  10. ↑ Niasans. W: Timothy L. Gall, Jeneen Hobby: Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life. Wyd. 2. T. 4. Farmington Hills, Michigan: Gale, 2009, s. 738. ISBN 978-1-4144-4892-3. OCLC 388481759. (ang.).
  11. ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Sikule, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2019-06-06] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
  12. ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Nias-Sikule. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-28)]. (ang.).
  13. ↑ a b Brown 2001 ↓, s. 8.
  14. ↑ J. W. Thomas, E. A. Taylor Weber: Niasch-Maleisch-Nederlandsch woordenboek. Batavia: Landsdrukkerij, 1887. OCLC 624380752. [dostęp 2023-05-27]. (niderl. • malajski).
  15. ↑ Sundermann 1913 ↓.
  16. ↑ Sundermann 1905 ↓.
  17. ↑ Sundermann 1913 ↓, s. 4.
  18. ↑ Brown 2001 ↓, s. 16.
  19. ↑ Brown 2001 ↓.
  20. ↑ Halawa, Harefa i Silitonga 1983 ↓.
  21. ↑ B. Ama Wohada Mendröfa: Li Niha ba li Indonesia = Kamus bahasa Nias-Indonesia. Medan: B.A.W. Mendröfa, 1982. OCLC 12666695. (indonez.).
  22. ↑ Sitasi Z. Laiya: Kamus Nias-Indonesia. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1985. OCLC 15112117. (indonez.).
  23. ↑ Apolonius Lase: Kamus li Niha: Nias-Indonesia. Jakarta: Penerbit Buku Kompas, 2011. ISBN 978-979-709-541-3. OCLC 748941828. (indonez.).
  24. ↑ Brown 2001 ↓, s. 15.
  25. ↑ Halawa, Harefa i Silitonga 1983 ↓, s. 15.
  26. ↑ Brown 2001 ↓, s. 24.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_nias&oldid=70476076”