Kłębian kątowaty
| |||
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | rośliny zielone | ||
| Nadgromada | rośliny telomowe | ||
| Gromada | rośliny naczyniowe | ||
| Podgromada | rośliny nasienne | ||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | różopodobne | ||
| Rząd | bobowce | ||
| Rodzina | bobowate | ||
| Rodzaj | Pachyrhizus | ||
| Gatunek | kłębian kątowaty | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Pachyrhizus erosus (L.) Urb.[3] Symb. antill. 4:311. 1905 | |||
| Synonimy | |||
|---|---|---|---|
| |||
Kłębian kątowaty (Pachyrhizus erosus) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Występuje w Meksyku, w części Ameryki Środkowej, w uprawie również w innych krajach tropikalnych, zwłaszcza na Filipinach, gdzie zyskała popularność po sprowadzeniu przez Hiszpanów w okresie kolonialnym. Hiszpańska nazwa jícama pochodzi od pierwotnego określenia w języku nahuatl, xīcama lub xīcamatl.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Pnący się podkrzew o korzeniu bulwiastym. Liście trójlistkowe. Kwiatostan osadzony jest w kątach liści. Kwiat duży w kolorze fioletowym lub czerwonawym. Owoc strąk z wieloma nasionami.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
W Meksyku roślina ta jest uprawiana dla słodkawych bulw o konsystencji ziemniaka, jadanych najczęściej na surowo, z dodatkiem soli, chili i soku z limonki, a także w sałatkach. Bulwy zawierają ponad 80% wody, a także szereg ważnych składników odżywczych, zwłaszcza potas, fosfor, żelazo i wapń oraz kwas askorbinowy [4]. Pomimo słodkawego smaku zalecane są dla diabetyków ze względu na zawartość inuliny [5]. Bulwy można także gotować i piec oraz sporządzać z nich zupy. Bardzo często spożywa się również wyciśnięty z bulw sok. Z bulw otrzymuje się mąkę i skrobię[6].
Roślina włóknodajna - na Fidżi z łodyg otrzymuje się włókno używane do sporządzania sieci rybackich [7].
Inne części rośliny uważane są za trujące. Liście, strąki i dojrzałe nasiona zawierają toksyczny glikozyd, natomiast korzenie i dojrzałe nasiona zawierają rotenon, naturalny środek owadobójczy. Nasiona są jadalne po wcześniejszym ugotowaniu i usunięciu rotenonu [8]. Wytłacza się z nich również olej.
Synonimy[3][edytuj | edytuj kod]
- Cacara erosa (L.) Kuntze
- Cacara palmatiloba (DC.) Kuntze
- Dolichos bulbosus L.
- Dolichos erosus L.
- Dolichos palmatilobus DC.
- Pachyrhizus angulatus DC.
- Pachyrhizus articulatus Walp.
- Pachyrhizus bulbosus (L.) Kurz
- Pachyrhizus erosus var. palmatilobus (DC.) R.T. Clausen
- Pachyrhizus palmatilobus (DC.) Benth. & Hook.f
- Pachyrhizus strigosus R.T. Clausen
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
- ↑ a b Pachyrhizus erosus (L.) Urb.. W: Germplasm Resources Information Network [on-line]. Departament Rolnictwa USA, 1997-05-22. [dostęp 2009-09-05].
- ↑ Nutritional and anti-nutritional components in Pachyrhizus erosus L. tuber - ScienceDirect, www.sciencedirect.com [dostęp 2017-12-03].
- ↑ Digestible Compositions Of Inulin For Managing Blood Glucose Levels - Patent Application, www.faqs.org [dostęp 2017-11-24] (ang.).
- ↑ Functional properties of yam bean (Pachyrhizus erosus) starch - ScienceDirect, www.sciencedirect.com [dostęp 2017-12-03].
- ↑ Pachyrhizus erosus, Pachyrhizus tuberosus. | Henriette's Herbal Homepage, www.henriettesherbal.com [dostęp 2018-01-15].
- ↑ View crop, ecocrop.fao.org [dostęp 2017-11-24].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.