Kabat (Solec Kujawski)
53°01′08″N 18°15′42″E/53,018889 18,261667
| część Solca Kujawskiego | |
 Domostwo | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Miasto | |
| SIMC |
0929569 |
| Wysokość |
69 m n.p.m. |
Położenie na mapie gminy Solec Kujawski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego  | |
| 53°01′08″N 18°15′42″E/53,018889 18,261667
| |
Kabat – część miasta Solec Kujawski w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Solec Kujawski[1].
Miejscowość jest częścią miasta pomimo tego że nie leży na terenie miasta a na terenie obszaru wiejskiego gminy Solec Kujawski na terenie obrębu ewidencyjnego wsi Przyłubie[1]. Miejscowość utworzono by ułatwić procedury administracyjne budowy RCN Solec Kujawski. Nazwę miejscowości wzięto od istniejącej w tej okolicy wsi Kabat, po likwidacji której nazwę użyto do określenia obiektu fizjograficznego części lasu.
Kabat to także znajdujący się w pobliżu przysiółek wsi Przyłubie.
Dawna wieś
[edytuj | edytuj kod]Dawna wieś, położona była w centrum Puszczy Bydgoskiej, została zniszczona podczas II wojny światowej z powodu przeznaczenia terenu pod niemiecki poligon wojskowy. Pozostałością są pojedyncze domostwa rozlokowane w pobliżu DK nr 10.
Relikty wsi Kabat położone są w gminie Solec Kujawski, w Puszczy Bydgoskiej, około 8 km na południe od Solca Kujawskiego.
W skład miejscowości wchodzi rzadka, rozproszona zabudowa w głębi lasu i wzdłuż drogi krajowej nr 10. Zanikła po II wojnie światowej wieś rozlokowana była na polanie w Puszczy Bydgoskiej, gdzie znajdowały się niewielkie obniżenia wypełnione glebą organiczną. Od zachodu sąsiadowała z dużym kompleksem wydm śródlądowych, wśród których znajdowała się najwyższa kulminacja Puszczy – Góra Szwedzka (116 m n.p.m.). Mieszkańców wysiedlono w 1941 r. na rozkaz niemieckich władz okupacyjnych, a obszar przygotowano do funkcji militarnych.
Obecnie po wsi zostały tylko ślady cmentarza oraz park z gruszami. W latach 1941–1994 teren ten był niedostępnym dla ludności poligonem wojskowym[2]. Na polanie będącej od 1994 r. własnością Lasów Państwowych 4 września 1999 r. uruchomiono Radiowe Centrum Nadawcze 1 Programu Polskiego Radia. Nad brzegiem naturalnego zbiornika wodnego wznoszą się dwa maszty: 289 i 330 m, którymi na cały kraj i zagranicę emitowany jest Program I Polskiego Radia. Jest to stacja nadawcza fal długich o częstotliwości 225 kHz. W pobliżu można odpocząć na urządzonym parkingu. Znaczna część polany to rozległe wrzosowiska i zagajniki z wieloma gatunkami roślin porastającymi wydmy. Teren został poddany przez Nadleśnictwo odnowieniu naturalnemu. W pobliżu znajduje się płytki, ale rozległy dół, który według miejscowej tradycji, jest śladem po eksplozji pocisku rakietowego[2]. Reliktem niemieckiego poligonu rakietowego jest betonowa wieża obserwacyjna z lukami obserwacyjnymi chroniącymi przed odłamkami. Na poligonie znajdują się niewypały oraz m.in. betonowe ćwiczebne bomby lotnicze, które zrzucane były z samolotów na wyznaczone cele.
Na wschodnim krańcu polany 
szlak „im. Tadeusza Dolczewskiego” styka się z 
szlakiem „im. Mariana Przybylskiego”: Przyłubie – Chrośna (20 km)[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Geneza wsi Kabat wiąże się z osadnictwem olęderskim na obszarze Puszczy Bydgoskiej, popieranym w XVII i XVIII wieku przez starostów bydgoskich i soleckich. Wieś powstała w latach 40. XVIII wieku i należała do uposażenia niegrodowego starostwa soleckiego[3]. Osadnicy podobnie, jak w sąsiednich miejscowościach: Trzciance, Rudach, Chrośnie, czy Wypaleniskach przystąpili do karczowania lasów oraz osuszania bagien. Kolonie osadnicze w Puszczy powstawały z reguły przy niewielkich mokradłach, czy podmokłych łąkach, które mogły stanowić bazę dla hodowli zwierząt np. owiec. Wieś oznaczono na mapie Schröttera z końca XVIII wieku. Domostwa rozlokowane były zarówno na polanie w pobliżu Góry Szwedzkiej, jak również bliżej Solca i Przyłubia, gdzie mieściła się osada Jezierce. Kabat leżał przy leśnych traktach wiodących z Bydgoszczy do Gniewkowa oraz z Solca do Osieka Wielkiego i Rojewa.
Przed 1800 r. w leśnej osadzie Trzcianka (niem. Seebruch), należącej administracyjnie do Kabatu, założono wypalarnię wapna. Jako surowiec używano drewna, później z gorszym skutkiem usiłowano stosować torf. Wapno było poszukiwanym produktem potrzebnym przy wznoszeniu budowli hydrotechnicznych Kanału Bydgoskiego i innych budynków na terenie Bydgoszczy i powiatu[4].
W XIX wieku wieś rozrosła się wskutek napływu kolonistów niemieckich. Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 r. podaje, że we wsi Kabat (niem. Kabott) mieszkało 137 osób (wszyscy ewangelicy) w 21 domach[5]. Miejscowość należała do parafii katolickiej w Solcu i ewangelickiej w Bydgoszczy. Według opisu Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 r. wieś Kabat należała do rządowej domeny bydgoskiej[6]. Kolejny spis z 1860 r. podaje, że we wsi mieszkało 214 osób (wszyscy ewangelicy) w 28 domach. Na miejscu znajdowała się szkoła ludowa. Administracyjnie do Kabatu należała także osada Jezierce (niem. Schulitzer Jeziorce), gdzie mieszkało 6 ewangelików w 1 domostwie oraz Trzcianka (niem. Seebruch Kalkbrennerei – leśniczówka i wypalania wapna), gdzie mieszkało 39 ewangelików w 5 domach. Miejscowość należała do parafii katolickiej i ewangelickiej w Solcu[7].
Dla roku 1884 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, że Kabat (niem. Kabott) był gminą wiejską w powiecie bydgoskim. Obejmowała ona wsie Kabat i Kabat Mały, leśną osadę Trzcianka (niem. Seebruch) oraz leśnictwo Jezierce. Łącznie w okręgu mieszkało 346 osób w 45 domach, w tym 3 katolików[8].
Przed II wojną światową we wsi mieszkało 217 ewangelików oraz jeden katolik. W 1940 r. w związku z budową pod Łęgnowem wielkiej fabryki materiałów wybuchowych DAG Fabrik Bromberg władze niemieckie zdecydowały o utworzeniu w Puszczy Bydgoskiej poligonu doświadczalnego na polanie zajmowanej przez wieś.
Mieszkańców wysiedlono w 1941 r., a obszar przygotowano do funkcji militarnych, wznosząc m.in. żelbetową wieżę obserwacyjną. W pracach przygotowawczych uczestniczyli m.in. członkowie Reichsarbeitsdienst. Do końca wojny nie zdołano jednak wznieść drugiej wieży obserwacyjnej. Poligon służył do prób z wielolufowymi wyrzutniami Nebelwerfer. Był on powiązany funkcjonalnie z położoną w odległości kilku kilometrów DAG Fabrik Bromberg, ponieważ w zakładach tych zajmowano się elaborowaniem niekierowanych pocisków rakietowych do tego sześciolufowego moździerza[9].
Po 1945 r. teren przejęło Wojsko Polskie i urządziło tu poligon lotniczy. Teren otoczono szerokim pasem przeciwpożarowym. W lesie stała wieża kontroli lotów, a na ziemi były wyorane sylwetki samolotów służące jako cel do nalotów lotniczych. W 1994 r. poligon wyłączono z eksploatacji i przekazano Lasom Państwowym. Nadleśnictwo Solec Kujawski postanowiło nie prowadzić na tym terenie intensywnych upraw leśnych, lecz poddać las odnowieniu naturalnemu w ciągu około 50 lat. W 1999 r. na wydzielonym fragmencie terenu w centrum byłego poligonu założono Radiowe Centrum Nadawcze Polskiego Radia. Obok przy stawie urządzono miejsce rekreacji. Obecnie nie istnieje poligon, jednakże zachowały się śmigłowce bojowe (wycofane z powodu uszkodzeń) oraz betonowa wieża obserwacyjna[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b c Wdowicki Maciej: Szlaki Puszczy Bydgoskiej [w:] Kalendarz Bydgoski 2010
- ↑ Żmidziński Franciszek: Przemiany w gospodarce wiejskiej starostwa bydgoskiego w latach 1661-1772. [w:] Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C. Nr 13. Prace Komisji Historii IX. Warszawa-Poznań 1973
- ↑ Barbara Janiszewska-Mincer, Solec Kujawski – dzieje miasta i okolic do 1806 roku, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001, ISBN 83-7174-748-9, OCLC 830299439.
- ↑ Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks mit einer geographisch-statistischen Uebersicht. Bromberg 1833
- ↑ Jan Nepomucen Bobrowicz: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 426.
- ↑ Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg. Bromberg 1860
- ↑ http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/648 dostęp 26-01-2015
- ↑ Woźny Jacek: Archeologia bliskiej przeszłości w kontekście niemieckiej architektury militarnej regionu bydgoskiego. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 12. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2007
- ↑ Maciej Kulesza "Tajemnica wieży na poligonie pod Bydgoszczą" https://archive.ph/20160212062015/http://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/56,35590,12055241,Tajemnica_wiezy_na_poligonie_pod_Bydgoszcza.html [dostęp 2.07.2012]
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marek Weckewerth – Tam, gdzie maszty wskazują drogę, Gazeta Pomorska.
- Artykuł o poligonie rakietowym
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]| Części miasta wg TERYT |
|---|
