Kanguroszczurowate
| Potoroidae | |||
| J.E. Gray, 1821[1] | |||
 Przedstawiciel rodziny – kanguroszczurnik tasmański (Bettongia gaimardi) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
kanguroszczurowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Potorous Desmarest, 1804 | |||
| Plemiona | |||
| |||
Kanguroszczurowate[2] (Potoroidae) – rodzina australijskich ssaków z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia) wyodrębniona z kangurowatych, z którymi mają wiele cech wspólnych. Dawniej liczne na terenie niemal całego kontynentu, obecnie wyparte do południowo-wschodnich wybrzeży[3][4][5].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Kanguroszczurowate wyglądem przypominają kangury lub walabie, ale są od nich mniejsze. Najmniejsze osiągają rozmiary szczura, a największe – królika. Podobnie jak kangurowate, kanguroszczury mają silnie rozwinięte tylne kończyny, zwłaszcza stopy, jednak dysproporcja pomiędzy przednimi a tylnymi kończynami nie jest tak wyraźna jak u kangurów. Kanguroszczury przy większej prędkości poruszają się skacząc na tylnych kończynach, jak kangury, a przy małych prędkościach poruszają się na czterech kończynach, podobnie jak to robią króliki. Ogon kanguroszczurów jest częściowo chwytny, często wykorzystywany do podtrzymywania niesionych w łapach przedmiotów, np. materiału do budowy gniazda. Torba lęgowa jest dobrze rozwinięta, otwiera się do przodu. Różnice pomiędzy przedstawicielami obydwu rodzin wyrażają się również w szczegółach uzębienia.
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 32-34 | = | 3 | 0-1 | 2 | 4 |
| 1 | 0 | 2 | 4 | ||
Kanguroszczurowate występują na terenach porośniętych gęstym podszytem. Wiele gatunków zaliczanych do tej rodziny żywi się wydobywanymi z ziemi owocnikami grzybów. Zjadają też bulwy, nasiona i owady.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzina Potoroidae została wyodrębniona z kangurowatych w 1978 przez Archera i Bartholamai’a. W kangurowatych klasyfikowana była jako podrodzina Potoroinae. Kanguroszczurowate wraz z kangurowatymi (Macropodidae) tworzą nadrodzinę Macropodoidea[6]. Do rodziny należą następujące plemiona[7][3][2]:
- Bettongini Flannery & M. Archer, 1987
- Potoroini J.E. Gray, 1821
Opisano również rodzaje wymarłe:
- Borungaboodie Prideaux, 1999[8] – jedynym przedstawicielem był Borungaboodie hatcheri Prideaux, 1999
- Milliyowi Flannery, Rich, Turnbull & Lundelius, 1992[9] – jedynym przedstawicielem był Milliyowi bunganditj Flannery, Rich, Turnbull & Lundelius, 1992
Zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Z gatunków żyjących w czasach współczesnych dwa są uważane za prawdopodobnie wymarłe. Kanguroszczurek pustynny (Caloprymnus campestris), nie był obserwowany od 1935. Ostatni osobnik kanguroszczura szerokolicego (Potorous platyops) został znaleziony w 1875. Dwa kolejne gatunki są zagrożone wyginięciem, a tylko dwa można uznać za liczne.
Do głównych zagrożeń należy spowodowane działalnością człowieka i pożarami ograniczanie siedlisk oraz ataki ze strony drapieżników – lisów, dzikich psów i kotów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 302, 1821. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 14–15. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 90–92. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ M. Eldridge & G. Frankham: Family Potoroidae (Bettongs and Potoroos). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 600. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Potoroidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
- ↑ I. Hume, P. Jarman, M. Renfree & P. Temple-Smith. Macropodidae. „Fauna of Australia”. 1B. 29, s. 1-70, 1989. Walton Richardson. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-08]. (ang.).
- ↑ G.J. Prideaux. Borungaboodie hatcheri gen. et sp. nov., a very large bettong (Marsupialia: Macropodoidea) from the Pleistocene of southwestern Australia. „Records of the Western Australian Museum”. Supplement. 57, s. 318, 1999. (ang.).
- ↑ T.F. Flannery, T.H. Rich, W.D. Turnbull & E.L. Lundelius. The Macropodoidea (Marsupialia) of the Early Pliocene Hamilton local fauna, Victoria, Australia. „Fieldiana”. Geology. New series. 25, s. 4, 1992. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- P. Myers: Potoroidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-13]. (ang.).
- Kangaroo Biology. Wildlife trade and conservation. [dostęp 2008-04-13]. (ang.).