40°30′N 60°00′E/40,500000 60,000000Kara-kum
 Pustynia Kara-kum | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rodzaj obiektu |
pustynia |
Położenie na mapie Azji  | |
| 40°30′N 60°00′E/40,500000 60,000000
| |
Kara-kum (także: Garagum, Karakum, Gara Gum, Kara Kum, ros. Каракумы; z turkm. Garagum, dosł. „czarny piasek”) – piaszczysta pustynia w Turkmenistanie, na Nizinie Turańskiej. Powierzchnia wynosi około 350 tys. km² co stanowi, w zależności od metodologii pomiaru, od 70%[1][2] do 80%[3][4] terytorium Turkmenistanu.
Geografia i położenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Pustynia położona jest na wschód od Morza Kaspijskiego, granicząc od północy z Jeziorem Aralskim, a od północnego wschodu z rzeką Amu-daria i pustynią Kyzył-kum.
Na wschodnim skraju pustyni płynie Amu-daria, a na południu w jej piaskach swój bieg kończą rzeki Murgab i Tedżen. Przez południową część pustyni płynie Kanał Karakumski, który dostarcza wodę z Amu-Darii do Aszchabadu (około 800 km), oraz dla rolnictwa (uprawa bawełny) na terenie południowej części pustyni[5]. Bawełnę uprawia się także w pobliżu oaz Mary i Tejen[5]. Na terenie Derweze (Darvaza) i Mary znajdują się naturalne złoża gazu ziemnego[5].
Klimat[edytuj | edytuj kod]
Kara-kum charakteryzuje się klimatem podzwrotnikowym suchym. Opady roczne zawierają się w przedziale 70–125 mm[6] i przypadają głównie w okresie zimy, wiosny i czasem jesienią[1]. Średnie temperatury lipca w rejonach bliskich Morzu Kaspijskiego oscylują w przedziale 26–28°C, jednak w centralnej części pustyni wynoszą od 30 do 34°C. Klimat pozwala na istnienie tylko skąpej roślinności, tworzonej głównie przez trawy oraz krzewy saksaułów oraz krzewy z rodziny Ammodendron należącej do roślin strączkowych[7]. W obniżeniach występują zasolone bagniska o charakterze takyrów (zwłaszcza w rejonach cofnięcia się Jeziora Aralskiego).
Ludność[edytuj | edytuj kod]
Pustynia jest prawie niezamieszkana, jedynie na obrzeżach znajdują się siedliska ludzkie. Zaludnienie pustyni wynosi 6,5 os./km².
Historia i archeologia[edytuj | edytuj kod]
Przez południową część pustyni wiodło północne odgałęzienie słynnej drogi handlowej, zwanej jedwabnym szlakiem.
Badania archeologiczne Kara-kum, jako części Wielkiego Bałchana, zaowocowały znaleziskami archeologicznymi, pochodzącymi z epoki kamienia.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Pustynia Kara-kum
Fragment jedwabnego szlaku
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Repetecka Stacja Piaszczysto-Pustynna – ośrodek badawczy na pustyni
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Karakum Desert, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2014-10-30] (ang.).
- ↑ Dzhumaguly Annayev: Turkmenistan battles desertification. Central Asia Online. [dostęp 2014-10-30]. (ang.).
- ↑ Turkmenistan Weather, climate and geography. World Travel Guide. [dostęp 2014-10-30]. (ang.).
- ↑ Akmurat Atamuradov: Turkmenistan, General observations. FAO. [dostęp 2014-10-30]. (ang.).
- ↑ a b c Kara Kum. The Columbia Encyclopedia, 6th ed., 2014. [dostęp 2014-10-31]. (ang.).
- ↑ Central Asia: Central Turkmenistan stretching into Uzbekistan and Kazakhstan. WWF. [dostęp 2014-10-31]. (ang.).
- ↑ Desert Biomes, Flora i Fauna. [dostęp 2014-10-31]. (ang.).