Kaszalot

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kaszalot
Physeter[1]
Linnaeus, 1758[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – kaszalot spermacetowy (P. macrocephalus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

parzystokopytne

Podrząd

Whippomorpha

Infrarząd

walenie

Parvordo

zębowce

Nadrodzina

Physeteroidea

Rodzina

kaszalotowate

Rodzaj

kaszalot

Typ nomenklatoryczny

Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758

Gatunki

zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Kaszalot[16] (Physeter) – rodzaj ssaków z rodziny kaszalotowatych (Physeteridae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje jeden współcześnie żyjący gatunek występujący we wszystkich oceanach świata[17][18][19].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała samic 1040–1250 cm, samców 1520–1920 cm; masa ciała samic do 24000 kg, samców do 70000 kg[18][20].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10 wydaniu publikacji swojego autorstwa o tytule Systema Naturae[2]. Linneusz wymienił cztery gatunki – Physeter catodon Linnaeus, 1758 (= Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758), Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758, Physeter microps Linnaeus, 1758 (= Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758) i Physeter tursio Linnaeus, 1758 (= Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758) – nie wskazując gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1904 roku amerykański zoolog Theodore Sherman Palmer na typ nomenklatoryczny wyznaczył Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758[21].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Physeter (Phiseter, Physeterus, Physeteres): gr. φυσητήρ physetēr ‘dmuchawa’, od φυσάω physao ‘dmuchać’[21].
  • Catodon : gr. κητος kētos ‘wieloryb, potwór morski’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[22]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758.
  • Physalus: gr. φύσαλος physalos ‘wieloryb’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Physalus cylindricus Lacépède, 1804 (= Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758).
  • Tursio: łac. tursio ‘morświn’[23]. Gatunek typowy: Fleming wymienił dwa gatunki – Physeter microps Linnaeus, 1758 (= Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758) i Tursio vulgaris Fleming, 1822 (= Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758) – nie wskazując gatunku typowego; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznacznenie) – Physeter tursio Linnaeus, 1758 (= Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758).
  • Cetus: gr. κητος kētos ‘wieloryb, potwór morski’[24]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Physalus cylindricus Lacépède, 1804 (= Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758).
  • Megistosaurus: gr. μέγιστος mēgistos ‘największy, najdłuższy’, forma wyższa od μακρος makros ‘długi’; σαυρος sauros ‘jaszczurka, gad’[25]. Gatunek typowy: Harlan oparł swój opis na dużych kościach wydobytych u ujścia rzeki Mississippi; kości zostały później zidentyfikowane jako Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758.
  • Cachalot: fr. cachalot ‘kaszalot’, od bask. cachou ‘ząb’[26]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Physeter catodon Linnaeus, 1758.
  • Meganeuron: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’; νευρον neuron ‘nerw’[27]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Catodon (Meganeuron) krefftii J.E. Gray, 1865 (= Physeter macrocephalus Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek[28][20][17][16]:

Opisano również gatunek wymarły z neogenu[29][30]:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Nieuzasadniona poprawka Physeter Linnaeus, 1758.
  2. ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Physeter Linnaeus, 1758.
  3. ↑ Nieuzasadniona poprawka Physalus Lacépède, 1804.
  4. ↑ Publikacja Okena została odrzucona (z niektórymi wyjątkami) na mocy uprawnień ICZN do celów nomenklatorycznych ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego[8].
  5. ↑ Młodszy homonim Cetus Brisson, 1762 (Delphinidae).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Physeter, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 76. (łac.).
  3. ↑ C. Linnaeus: Fauna svecica: sistens animalia sveciae regni: mammalia, aves, amphibia, pisces, insecta, vermes, distributa per classes & ordines, genera & species, cum differentiis specierum, synonymis auctorum, nominibus incolarum, locis natalium, descriptionibus insectorum. Wyd. 2. Holmiae: Sumtu & Literis Direct. Laurentii Salvii, 1761, s. 18. (łac.).
  4. ↑ J.P. Bonnaterre: Tableau encyclopédique et méthodique des trois regnes de la nature, Dédié et présenté a M. Necker, Ministre d’Etat, & Directeur Général des Finances. Cétologie. Paris: Chez Panckoucke, 1788, s. 12. (fr.).
  5. ↑ B.G. de Lacépède: Histoire naturelle des cétacées. Paris: Plassan, 1804, s. xl. (fr.).
  6. ↑ A.M.C. Duméril: Zoologie analytique, ou, Méthode naturelle de classification des animaux: rendue plus facile a l’aide de tableaux synoptiques. Paris: Allais, libraire, 1806, s. 28. (fr.).
  7. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).
  8. ↑ ICZN. Opinion 417. Rejection for nomenclatural purposes of volume 3 (Zoologie) of the work by Lorenz Oken entitled Okens Lehrbuch der Naturgeschichte published in 1815–1816. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 14 (1), s. 1–42, 1956. (ang.). 
  9. ↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. xiii, 674. (niem.).
  10. ↑ J. Fleming: The philosophy of zoology; or, A general view of the structure, functions, and classification of animals. Cz. 2. Edinburgh: A. Constable, 1822, s. 211. (ang.).
  11. ↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 1: Mammalia. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. 38. (łac.).
  12. ↑ R. Harlan. Note, from R. Harlan, M. D. on the Examination of the large bones disinterred at the mouth of the Mississippi River, and exhibited in the city of Baltimore, January 22d, 1828. „The American Journal of Science and Arts”. 14, s. 186, 1828. (ang.). 
  13. ↑ F. Cuvier: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Paris & Strasbourg: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 518. (fr.).
  14. ↑ R. Hamilton: Whales, etc. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 154. Edinburgh: W. H. Lizars, 1837, s. 125. (ang.).
  15. ↑ J.E. Gray. Notice of a new species of Australian Sperm Whale (Catodon krefftii) in the Sydney Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865, s. 439, 1865. (ang.). 
  16. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 190. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  17. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 284. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  18. ↑ a b S. Mesnick: Family Physeteridae (Sperm Whale). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 316–317. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  19. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Physeter. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
  20. ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 570. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  21. ↑ a b c Palmer 1904 ↓, s. 536.
  22. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 164.
  23. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 697.
  24. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 175.
  25. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 407.
  26. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 149.
  27. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 406.
  28. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).
  29. ↑ P. Gervais. Sur la repartition des mammiferes fossiles entre les differents etages tertiaires qui concourent a former le sol de la France. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l'Académie des Sciences”. 28, s. 643-647, 1849. (fr.). 
  30. ↑ Physeter antiquus. The Paleobiology Database. [dostęp 2010-01-20]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaszalot&oldid=72989651”