Kazys Boruta
 Znaczek z wizerunkiem Kazysa Boruty, 2005 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
Kazys Boruta (ur. 6 stycznia 1905 w Kūlokai, zm. 9 marca 1965 w Wilnie) – litewski poeta, pisarz i działacz polityczny. Na podstawie jego powieści Młyn Bałtaragisa powstał pierwszy litewski musical Narzeczona diabła w reżyserii Arūnasa Žebriūnasa.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Kazys Boruta urodził się w małej wsi Kūlokai w rejonie mariampolskim[1]. W czasie I wojny światowej mieszkał w Moskwie i tam uczył się w gimnazjum. W 1918 roku wrócił na Litwę. Od 1920 roku kontynuował naukę w gimnazjum w Mariampolu i Mariampolskim Seminarium Nauczycielskim[2]. W latach 1924–1926 studiował język litewski, literaturę i historię na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Litewskiego[3].
Angażował się w działalność polityczną socjalistycznej młodzieży pozostającej w opozycji do rządu za co zmuszony został do emigracji. W 1926 Wyjechał do Austrii, gdzie studiował literaturę, filozofię i historię na Uniwersytecie Wiedeńskim[4]. W 1927 roku podczas wakacji na Litwie, został aresztowany i zwolniony pod warunkiem, że opuści Litwę. Przez jakiś czas mieszkał w Rydze, a do 1928 roku kontynuował naukę w Wiedniu[2]. W 1931 roku Boruta wrócił na Litwę. Wspólnie z Kostą Korsakiem wydawał antyfaszystowskie pismo „Trečias frontas”[5]. Za nielegalną działalność polityczną w 1933 roku został aresztowany i skazany na 4 lata więzienia[5]. Dzięki staraniom Towarzystwa Pisarzy Litewskich został zwolniony w 1935 roku[2].
W 1941 roku rozpoczął pracę w Litewskiej Akademii Nauk jako kierownik Muzeum Literatury[2]. Podczas okupacji niemieckiej pracował w Instytucie Litewskiej Literatury i Folkloru, uratował rękopisy Adama Mickiewicza przed zniszczeniem i ukrywał Żydów przed nazistami[6]. Chociaż Boruta był socjalistą, krytykował nowy porządek. 17 marca 1946 został aresztowany i zgodnie z art. 58-12 kodeksu karnego RFSRR został skazany za działalność antyradziecką na 5 lat więzienia na Syberii[7]. Dzięki staraniom jego żony został osadzony w więzieniu znajdującym się w wileńskiej dzielnicy Rossa[6]. 17 grudnia 1949 roku został zwolniony na skutek amnestii, ale musiał publicznie ogłosić przyznanie się do swoich rzekomych błędów ideologicznych[4].
Po powrocie do Wilna poświęcił się głównie tłumaczeniom i pracy twórczej[5]. Przez długi czas nie wolno mu było nic wydawać, a jego tłumaczenia ukazywały się pod innymi nazwiskami. W 1965 roku otrzymał honorowy tytuł zasłużonego dla kultury Litewskiej SRR[2][4]. Pisarz zmarł 9 marca 1965 roku w Wilnie i pochowany został na cmentarzu na Rossie[5].
Pseudonimy[edytuj | edytuj kod]
Kazys Boruta zaczął publikować swoją twórczość w 1920 roku i posługiwał się wieloma pseudonimami: A. Vandra, Antanas Avižienius, Anupras Paketuris, E. Erika, E. Linonis, El. Vėtra, K. A. Apuokas, K. Aruta, K. Linonis, L. Vailila, Petras Povilionis, V. Vaja, V. Vandra, Vincas Dovinė[2][4].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Był trzykrotnie żonaty: Ona Kazanskaitė-Borutienė (1905–1941), Elga Borutienė (1917–2006), Jadvyga Čiurlionytė-Abraitienė-Borutienė (1900–1992)[8].
W kulturze[edytuj | edytuj kod]
Najbardziej znanym dziełem jest powieść wydana w 1945 roku Młyn Bałtaragisa. W 1966 roku została wystawiona sztuka w Teatrze Dramatycznym w Kownie. W 1974 roku powstał na kanwie powieści pierwszy litewski musical Narzeczona diabła w reżyserii Arūnasa Žebriūnasa z muzyką skomponowaną przez Wiaczesława Ganelina[9][10][11]. W 2011 Teatr Tańca wystawił balet oparty na powieści z choreografią V. Brazdyla[11].
Wybrane dzieła[edytuj | edytuj kod]
Poezja[edytuj | edytuj kod]
- A-lo!, 1925
- Kryžių Lietuva, 1927
- Dainos apie svyruojančius gluosnius, 1927
- Duona kasdieninė, 1934
- Eilės ir poemos, 1938
Proza[edytuj | edytuj kod]
- Drumstas arimų vėjas, 1928
- Namas Nr. 13, 1928
- Mediniai stebuklai, 1938
- Kelionės į Šiaurę, 1930–1939
- Saulę ant savo pečių parnešti išėjo, 1940
- Młyn Bałtaragisa, 1945
- Dangus griūva, 1955
- Sunkūs paminklai, 1960
- Jurgio Paketurio klajonės, 1963
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rašytojo Kazio Borutos gimtoji sodyba. Kultūros paveldo departamentas. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
- ↑ a b c d e f Kazys Boruta. Antologija - Klasikinės Lietuvių literatūros. [dostęp 2019-07-07]. (lit.).
- ↑ Kazys Boruta. Lubimyczytac.pl. [dostęp 2019-07-07].
- ↑ a b c d Kazys Boruta. Rašyk.lt. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
- ↑ a b c d Kazys Boruta. Tlumacz-litewskiego.pl. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
- ↑ a b Nonkomformistas, neįtikęs jokiai valdžiai – rašytojas Kazys Boruta. 8diena.lt. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
- ↑ Autorius nuteistas penkeriems, o jo knyga – dvidešimčiai metų kalėti. Bernardinai.lt. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
- ↑ Kazys Boruta. Howling Pixel. [dostęp 2019-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-08)].
- ↑ Zmarł reżyser filmowy Arūnas Žebriūnas. Wilnoteka. [dostęp 2019-07-08].
- ↑ Narzeczona diabla (1974). IMDb.com. [dostęp 2019-07-08]. (ang.).
- ↑ a b Kauno rajono sodybos ir vilos - K. Borutos. Kauno rajono savivaldybės viešoji biblioteka. [dostęp 2019-07-08]. (lit.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Vytautas Kubilius, Kazio Borutos kūryba. Vilnius, 1985
- Lietuvių enciklopedija, Bostonas, 1954, t. 2, s.241-247
- Valerija Vilnonytė, Kazys Boruta: bibliografija, Vilnius, 1978
- Visuotinė lietuvių enciklopedija, Vilnius, 2002, t.3, s. 374