Klasztor w Kasr al-Wizz

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Klasztor w Kasr al-Wizz – nieistniejący chrześcijański nubijski klasztor położony ok. 2 km na północ od Faras, którego pozostałości znajdują się obecnie pod powierzchnią Jeziora Nasera. Był czynny prawdopodobnie od IX-X do XII wieku.

Historia i opis[edytuj | edytuj kod]

W Dolnej Nubii, na terytorium dawnej Nobatii, według relacji arabskich, a następnie europejskich podróżników funkcjonowało wiele klasztorów chrześcijańskich. Kasr al-Wizz jest jednak jedynym z nich, który został przebadany[1].

Najstarszą budowlą w kompleksie monasteru był kościół z dwiema komorami grobowymi wykutymi w skale pod pomieszczeniem ołtarzowym[1]. Bez wątpienia był on starszy od samego klasztoru, datowany jest na okres między r. 550 a 750[2]. Kościół był trójnawową bazyliką z narteksem i trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Z pierwotnego dekoracyjnego detalu zdobiącego wnętrze kościoła przetrwały elementy nadproży i tympanonów, w tym tympanonu z motywem ryby położonego nad wejściem do baptysterium[2].

Odnalezienie w okolicy fragmentów ceramiki, lamp oliwnych i metalowych przedmiotów może sugerować, że kościół był wzniesiony na potrzeby lokalnej osady[2]. Klasztor powstałby w takiej sytuacji przy świątyni dopiero między r. 850 a 950[3]. Inna hipoteza zakłada, że monaster istniał przy świątyni od samego początku[2]. Monaster mógł być fundacją biskupa Aecjusza i mógł być wzorowany na klasztorze św. Antoniego Wielkiego w Dongoli[4]. Kompleks budynków przeznaczonych dla mnichów powstał wzdłuż klifu wychodzącego na Nil i był wyraźnie podzielony na dwie części[3]. Układ przestrzenny monasteru odbiegał od rozplanowania klasztorów koptyjskich z tej samej epoki, jednak na terenie południowej Tebaidy znaleźć można ośrodki monastyczne zorganizowane i wyposażone w podobny sposób; w szczególności bliski Kasr al-Wizz jest klasztor Anba Hadre w Asuanie, który był jednak od niego znacznie większy[5]. Na południe od kościoła urządzono obszerny dziedziniec, na który prowadziła brama i na którym znajdowały się niewielkie budynki. Ta część monasteru przeznaczona była dla osób świeckich przybywających do mnichów[3]. Obiekty, w których żyli mnisi, położone były na północ od kościoła[3]. Przejście z jednej do drugiej części zespołu prowadziło przez mury otaczające całe założenie lub przez kościół. W części północnej znajdowały się dormitorium oraz refektarz zwieńczony dwiema kopułami. Sądząc po liczbie miejsc przy stołach w refektarzu oraz miejsc w dormitorium klasztor przeznaczony był dla ok. 24-28 mnichów[5].

Na podstawie odnalezionych zabytków ceramiki możliwe jest datowanie upadku życia monastycznego w Kasr al-Wizz na koniec XII w. Oznaczałoby to, że klasztor przestał funkcjonować w związku z niestabilną sytuacją polityczną, najazdem Saladyna na Nobatię i zajęciem przez niego Kasr Ibrim[5].

Badania klasztoru[edytuj | edytuj kod]

Kasr al-Wizz opisał angielski archeolog Somers Clarke w swoim dziele Christian Antiquities In the Nile Valley, wydanym w 1912. Pisał o nim również Geoffrey Mileham w pracy o kościołach Nubii Dolnej, błędnie jednak łącząc go z opisanym przez arabskiego podróżnika Abu Saliha monasterem Abu Jeras. W latach 20. XX wieku plan założenia wykonał Francis Llewellyn Griffith. Z kolei francuski podróżnik Monneret de Villard w 1934 niesłusznie opisał Kasr al-Wizz jako założenie pałacowe[6]. Całościowe badania nad monasterem przeprowadzono jednak dopiero w latach 60. XX wieku, w ramach międzynarodowej ekspedycji, podczas której ratowano zabytki kultury nubijskiej, zanim teren zostanie zalany w związku z utworzeniem sztucznego jeziora Nasera[6]. Prospekcję powierzchniową w Kasr al-Wizz przeprowadził Harry Smith z Egypt Exploration Society na początku lat 60. XX wieku. W 1964 generalny plan klasztoru wykonał Keith Steele, zaś rok później sześciotygodniowe badania na tym terenie przeprowadził amerykański badacz George Scanlon. W tym czasie odsłonięto całość kompleksu monasterskiego, szczegółowo przeanalizowano jego konstrukcję i wykonano dokumentację obiektu[3][6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b A. Cedro, Zapomniane..., s. 102-103.
  2. ↑ a b c d Hany N. Takla, Christianity and Monasticism in Aswan and Nubia, Oxford University Press, 2013, s. 165, ISBN 978-977-416-561-0 [dostęp 2016-07-06] (ang.).
  3. ↑ a b c d e A. Cedro, Zapomniane..., s. 105.
  4. ↑ Hany N. Takla, Christianity and Monasticism in Aswan and Nubia, Oxford University Press, 2013, s. 167, ISBN 978-977-416-561-0 [dostęp 2016-07-06] (ang.).
  5. ↑ a b c A. Cedro, Zapomniane..., s. 106-107.
  6. ↑ a b c A. Cedro, Zapomniane..., s. 104.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • A. Cedro, Zapomniane klasztory. Odkrywanie chrześcijańskiego dziedzictwa średniowiecznej Nubii [w:] red. W. Cisło, J. Różański, M. Ząbek, Sudan. Bogactwo kultur i wewnętrzne napięcia, Polskie Towarzystwo Afrykanistyczne-Międzynarodowe Centrum Dialogu Międzyreligijnego i Międzykulturowego UKSW, Warszawa 2012, ISBN 978-83-7401-364-2
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Klasztor_w_Kasr_al-Wizz&oldid=57444617”