Klejówka świerkowa
 Młode owocniki klejówki kleistej | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
klejówka świerkowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Gomphidius glutinosus (Schaeff.) Fr. Epicr. syst. mycol.: 319 (Uppsala, 1838) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
.jpg)
Klejówka świerkowa (Gomphidius glutinosus (Schaeff. ex Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny klejówkowatych (Gomphidiaceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gomphidius, Gomphidiaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus glutinosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1838 r. Fries, przenosząc go do rodzaju Gomphidius[2].
- Agaricus adhaerens J.F. Gmel. 1792
- Agaricus fuscus Batsch 1783
- Agaricus glutinosus Schaeff. 1774
- Agaricus mitratus J.F. Gmel. 1792
- Agaricus velatus With. 1792
- Agaricus viscidus var. atropunctus Pers. 1801
- Cortinarius viscidus ß atropunctus (Pers.) Gray 1821
- Gomphidius glutinosus var. glutinosus (Schaeff.) Fr. 1838
- Gomphus glutinosus (Schaeff.) P. Kumm. 1871
- Leucogomphidius glutinosus (Schaeff.) Kotl. & Pouzar 1972
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1990 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma również inne nazwy: bedłka kleista, klejówka kleista, klejówka śluzowata[4]. Ma też ludowe nazwy regionalne: czop, klejak, ślimak, ślimaczek, tłuszcz, tłuścioch[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
O średnicy 4–15 cm, u młodych okazów tępostożkowaty, później półkulisty, łukowaty, na koniec płaski i na środku wklęsły lub nawet lejkowaty. Brzeg zawsze podwinięty. Powierzchnia gładka i pokryta śluzem (w czasie suszy wysycha). Młode owocniki mają kolor fioletowosiwy, siwobrązowy, starsze czekoladowobrązowy, na koniec ochrowy[6]. Często z brzegów kapelusza zwisają śluzowate resztki osłony[7].
Rzadkie, różnej długości, zbiegające przy trzonie. Na młodych okazach białawe, na starszych ciemniejsze[7].
Wysokość 2–5 cm, grubość do 3 cm, walcowaty, pełny, śliski. Posiada zanikający pierścień[6]. Powierzchnia biaława, dołem miejscami żółta. Pod kapeluszem resztki śluzowatej osłony[7].
Pod kapeluszem brązowawy, w dolnej części miejscami cytrynowy, poza tym białawy. Ma łagodny smak i słaby zapach[7].
Czarny. Zarodniki wydłużone, gładkie o rozmiarach 18-22 × 5-8 μm[7].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje na całej półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego[5]. Rośnie w lasach iglastych lub mieszanych, niemal wyłącznie pod świerkami, bardzo rzadko pod innymi gatunkami drzew (grab pospolity, lipa)[4]. Najczęściej występuje na glebach kwaśnych i niezbyt wilgotnych, szczególnie w obecności borówek[8]. Owocniki pojawiają się od lipca do listopada[6].
W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[9].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb jadalny. Według niektórych autorów średniej jakości[7], według innych jest to dobry grzyb jadalny, w smaku podobny do maślaka ziarnistego[5][8]. Podczas gotowania wydziela dużo śluzu. Jego przyrządzanie jest pracochłonne, należy bowiem z kapelusza usunąć lepką i kwaskowatą skórkę. Dobrze nadaje się do marynowania w occie[5]. Przez grzybiarzy jest on jednak rzadko zbierany[8].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
- klejówka plamista (Gomphidius maculatus) występująca pod modrzewiami. Różni się nieco barwą kapelusza (cielistoochrowy do brązowocielistego) i pokryta jest ciemnobrązowymi plamami[7],
- klejek alpejski (Chroogomphus helveticus). Nie jest śliski i ma owocnik pomarańczowobrązowy do różowofioletowego[6].
- klejek czerwonawy (Chroogomphus rutilus) nie jest śliski i ma czerwonobrązowy kapelusz[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gomphidius glutinosus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e f g Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.