Kołpaczek oliwkowy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
kołpaczek oliwkowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Panaeolus olivaceus F.H. Møller Fungi of the Faeröes, Part I: Basidiomyceten: 171 (1945) | |
Kołpaczek oliwkowy (Panaeolus olivaceus F.H. Møller) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Galeropsidaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Polską nazwę zarekomendował Władysław Wojewoda w 2003 r.[2]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 1–3(4) cm. Początkowo dzwonkowaty, następnie półkulisty do wypukłego, w młodym wieku staje się szeroko stożkowy, nie w pełni rozszerzający się. Jest higrofaniczny; w stanie świeżym ciemnodymnoszarawy do ciemnocynamonowego, w stanie suchym słomkowożółty lub lekko oliwkowoszary, bardziej czerwonobrązowy w kierunku środka. Brzeg podwinięty, powierzchnia gładka, miąższ gruby i jędrny[3].
Blaszkowy, blaszki przyrośnięte, dość gęste, cienkie, blade, cętkowane, lekko oliwkowozielone, z wiekiem stają się ciemnofioletowe, szaro-czarne. Ostrza białawe[3].
Wysokość 4–7,5 cm, grubość 3-4, rzadko do 6 mm, lekko zwężający się u nasady, pusty, łamliwy. Powierzchnia oprószona i lekko prążkowana, bez pozostałości zasnówki, szarawa do ochrowej, u podstawy brązowa lub fioletowa[3].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 24–28 × 10–12 µm. Cheilocystydy liczne, (20)24–30(38) × (5)7–10 µm, z tępymi wierzchołkami i często wygiętymi szyjkami, cienkościenne i szkliste. Pleurocystydy rzadkie lub nieobecne, nie wystające poza płaszczyznę podstawek. Zarodniki czarne, lekko szorstkie, 12–15(17) × 7–8,5(10) µm, eliptyczne, pomarszczone lub brodawkowate[3].
- Gatunki podobne
Często jest mylony z kołpaczkiem szorstkozarodnikowym Panaeolina foenisecii. Odróżnia się od niego czarnym wysypem zarodników i ciemniejszymi blaszkami w stanie dojrzałym oraz nieco grubszym trzonem. Jeszcze łatwiej można go pomylić z kołpaczkiem ciemnoszarym Panaeolus fimicola, od którego różni się lekko szorstkimi zarodnikami[3].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
W Europie podano liczne stanowiska kołpaczka oliwkowego. Jego zasięg ciągnie się od Portugalii po archipelag Svalbard na Morzu Arktycznym. Podano jego stanowiska także w Ameryce Północnej i Środkowej, w Australii i na Nowej Zelandii[4]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano tylko jedno stanowisko[2], w późniejszych latach podano kilka następnych[5]. Według W. Wojewody jest bardzo rzadki[2]. Najbardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[6].
Grzyb naziemny, saprotrof występujący w lasach[2].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb psychoaktywny, zawierający halucynogenną psylocybinę[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2023-10-10] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 487, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Paul Stamets, Psilocybin Mushrooms of the World., Berkeley: Ten Speed Press, ISBN 0-9610798-0-0.
- ↑ Występowanie Panaeolus olivaceus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-10-06].
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-10-10] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Panaeolus olivaceus w Polsce [online], gbif.org [dostęp 2023-10-10].