Kościół ścięcia św. Jana Chrzciciela i św. Trójcy w Budzynku

Kościół pod wezwaniem ścięcia św. Jana Chrzciciela i Świętej Trójcy w Budzynku
	88 z dnia 02.10.1967
	kościół parafialny
	; Kościół pw. ścięcia św. Jana Chrzciciela i Świętej Trójcy w Budzynku, widok od strony południowej
Państwo	Polska
Miejscowość	Budzynek
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Ścięcia św. Jana Chrzciciela i Świętej Trójcy w Budzynku
Wezwanie	ścięcia św. Jana Chrzciciela i Świętej Trójcy
Historia
Data zakończenia budowy	prezbiterium (pierwotna oktagonalna kaplica) ok. 1520-1595, dalszą rozbudowę przeprowadzono w latach 1710-1711 i później
Aktualne przeznaczenie	istniejący kościół parafialny
Dane świątyni
Architekt	nieznany
Świątynia; • materiał bud.	; • drewno
	Położenie na mapie gminy Dalików Kościół pod wezwaniem ścięcia św. Jana Chrzciciela i Świętej Trójcy w Budzynku
	Położenie na mapie Polski Kościół pod wezwaniem ścięcia św. Jana Chrzciciela i Świętej Trójcy w Budzynku
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Kościół pod wezwaniem ścięcia św. Jana Chrzciciela i Świętej Trójcy w Budzynku
	Położenie na mapie powiatu poddębickiego Kościół pod wezwaniem ścięcia św. Jana Chrzciciela i Świętej Trójcy w Budzynku
	51°55′59,32″N 19°07′35,68″E/51,933144 19,126578
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół w Budzynku. Rzut poziomy świątyni

Kościół pw. ścięcia Świętego Jana Chrzciciela i św. Trójcy w Budzynku – kościół parafialny położony w archidiecezji łódzkiej i dekanacie poddębickim. Jeden z wielu drewnianych kościołów na terenie współczesnego województwa łódzkiego. Swoim wyglądem zewnętrznym, jak i swym wezwaniem, jest jednak wyróżniony na tle innych budowli sakralnych archidiecezji łódzkiej. Część prezbiterialna kościoła jest obecnie najstarszą sakralną budowlą drewnianą na terenie archidiecezji łódzkiej. Budowla figuruje na liście zabytków KOBiDZ pod nr 88, na którą została wpisana 2 października 1967 r.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Świątynia znajduje się w powiecie poddębickim, w północnej części gminy Dalików. Budowla jest położona w niewielkim parku w centrum wsi, w pobliżu dawnego grodziska przy drodze powiatowej nr 3703E (odchodzącej od drogi wojewódzkiej nr 469) i niedaleko skrzyżowania jej z drogą powiatową nr 3705E (relacji Poddębice – Parzęczew).

Historia budowli[edytuj | edytuj kod]

Powstanie kaplicy w Budzynku w XVI w. – hipotezy[edytuj | edytuj kod]

W 1517 r. ówczesny właściciel miasteczka Międzyrzec (Budzynek) – Jakub Leźnicki dokonał sprzedaży z prawem wykupu łęczyckiemu klasztorowi dominikanów, czynszu rocznego za 35,5 grzywny zapisanego na kapitałach ze swoich dóbr dziedzicznych miasta Budzynek, wsi Woźniki, zwanej Budzynek, sąsiednich dwóch wsi o nazwie Moszkowice. Tym samym pośrednimi właścicielowi miasta Budzynek aż do spłaty długu przez sprzedającego stali się dominikanie łęczyccy. Wszystko wskazuje na to, że to bracia zakonni wybudowali ok. połowy XVI w. pierwszą kaplicę. Jest nią współczesne – ośmioboczne prezbiterium wtopione w bryłę dzisiejszej świątyni. Analiza architektoniczna przeprowadzona przy konserwacji budowli wykazała, że użyte materiały jak i styl łączenia budulca wskazuje na XVI-wieczną metrykę tej części kościoła. Za dominikańską fundacją kaplicy przemawia późniejsze wezwanie kościoła, ponieważ kult św. Jana Chrzciciela był bardzo rozpowszechniony w tym konwencie i wiele klasztorów tego bractwa w Europie nosi wezwanie św. Jana Chrzciciela. Nie brakuje także innych hipotez, pośród których oktagonalna kaplica miała być w przeszłości oratorium eremickim, co również wiąże się z życiem zakonnym. Inna teoria widzi w budowli kaplicę myśliwską, co nie jest do końca wykluczone, gdyż w przeszłości tereny na południe od Budzynka pokrywały jeszcze pod koniec XVIII w. liczne lasy. Niemniej według źródeł pisanych^[jakich?] dominikanie łęczyccy byli właścicielami miasteczka jeszcze pod koniec XVI w., a ich związek z powstaniem kaplicy sławiącej kult św. Jana Chrzciciela jest najbardziej prawdopodobny.

Kościół parafialny w Budzynku. Widok od strony południowo-wschodniej

XVII wiek – wiek wojen[edytuj | edytuj kod]

Niewiele wiadomo na temat dziejów Budzynka w tym okresie, a tym bardziej źródła dalej milczą w związku z tematem świątyni w tej miejscowości. Niemniej wiek wojen odcisnął olbrzymie piętno zniszczenia w Rzeczypospolitej. Ucierpiał również znacznie Budzynek, przez co najprawdopodobniej stracił prawa miejskie po 1661 r. (wtedy w źródłach podatkowych nazywany był mieściną – oppidulum). Dzięki wizytacji Budzynka przeprowadzonej w 1682 r. wiadomo o rujnacji dworu i zubożeniu mieszkańców. Sama miejscowość powróciła jednak w ręce szlacheckie, być może wykupili ją zwrotnie Leźniccy herbu Jastrzębiec lub uczyniła to inna rodzina szlachecka.

Kościół parafialny w Budzynku. *Uczta Herodiady* – barokowy obraz przedstawiający ścięcie św. Jana Chrzciciela, który nawiązuje do wezwania kościoła

Kościół parafialny w Budzynku. XVI-wieczna część prezbiterialna. Widoczne ostatki wystające poza obrys budynku oraz lisice – czyli pionowe belki usztywniające konstrukcję

Rozbudowa kaplicy w XVIII wieku. Jezuici. Filiacja świątyni.[edytuj | edytuj kod]

Obecny kościół pw. Św. Jana Chrzciciela i Świętej Trójcy został wystawiony w latach 1710–1711 przez starostę łęczyckiego Stefana Szołdreckiego, dziedzica wsi.

Opis budowli[edytuj | edytuj kod]

Analiza architektoniczna świątyni[edytuj | edytuj kod]

Budowla ta jest konstrukcji zrębowej z wydatnymi ostatkami. Nawa została zbudowana na planie kwadratu, z kolei prezbiterium na planie ośmioboku, która niegdyś była osobną budowlą – rotundową kaplicą. Kruchtę zastąpiono podcieniem, nad którym na czterech słupach i dwóch rysiach umieszczono chór muzyczny. Do kościoła dobudowana jest drewniana zakrystia i kaplica. Dach trójspadowy kryty gontem z okapem i wieżyczką na sygnaturkę nad nawą główną. Osobliwością kościoła w Budzynku są wystające na narożach ułożone na zrąb nierówne belki. Wyposażenie wnętrza w stylu baroku i rokoka.

Wyposażenie[edytuj | edytuj kod]

Ołtarz główny ku czci patronów, barokowy z XVII w., wykonany z polichromowanego drewna, bogate złocenia i snycerka. W górnej części ołtarza niewielki obrazek przedstawiający zdjęcie Chrystusa z krzyża, natomiast głównym obrazem był wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej z XIX w., udekorowanej koroną i trzema rzędami czerwonych korali. Niestety został on w Grudniu 2008 r. w zuchwały sposób skradziony z kościoła. Pierwotnie wisiał tam obraz Uczta Herodiady – Ścięcie św. Jana Chrzciciela
Lewy ołtarz ku czci św. Józefa, późnobarokowy z końca XVIII w., wykonany z polichromowanego drewna z bogatymi złoceniami i snycerką. W centralnym miejscu obraz przedstawiający św. Józefa z dzieciątkiem na ręku (późny barok; XVIII w. olej, płótno), który jest patronem robotników. Po bokach rzeźby nieokreślonych Świętych.
Prawy ołtarz ku czci Matki Boskiej, późnobarokowy z końca XVIII w., wykonany z polichromowanego drewna z bogatymi złoceniami i snycerką. W centralnym miejscu obraz przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem z XVIII w. (późny barok, olej, płótno). Po bokach rzeźby nieokreślonych Świętych.
Obraz Uczta Herodiady – Ścięcie św. Jana Chrzciciela – późnobarokowy obraz, olej na płótnie (ok. poł. XVIII w.) przedstawiający historię ścięcia św. Jana Chrzciciela (więcej w Ewangelii według świętego Marka Mk 6,17-29.). Herod Antypas podaje Salomee głowę św. Jana Chrzciciela na tacy. Przygląda się temu żona Heroda i sprawczyni egzekucji – Herodiada. Warto zwrócić uwagę, że pozbawiona głowy postać św. Jana klęczy i modli się do Boga co ma być podkreśleniem świętości postaci, lub gestem proszącym Boga o przebaczenie dla oprawców. Pierwotnie obraz ten znajdował się w głównym ołtarzu – centralnym miejscu, zgodnie z wezwaniem świątyni. Obecnie jest zawieszony na prawej ścianie prezbiterium. Niestety nie jest znany twórca obrazu.
Obraz przedstawiający św. Floriana – patrona strażaków, hutników, kominiarzy, garncarzy, piekarzy. Obecnie zawieszony na lewej ścianie prezbiterium. Niewykluczone, że pochodzi z Domaniewa, skąd został przewieziony gdy parafia w Budzynku była filią kościoła w Domaniewie. Także w przeszłości któryś z ołtarzy bocznych mógł być poświęcony św. Florianowi.

Kościół parafialny w Budzynku. Gotyckie rzeźby z XV wieku

Dwie gotyckie rzeźby z pierwszej poł. XVI w., przedstawiające bliżej nieokreślonych świętych. Rzeźby są umieszczone na dwóch słupach przy belce tęczowej. Niewykluczone, że pochodzą z kościoła z Domaniewa lub Leźnicy Wielkiej.

Kościół parafialny w Budzynku. Widok od strony wschodniej

Belka tęczowa, wykonana najprawdopodobniej przy końcu rozbudowy świątyni w XVIII w. Na belce drewniany krucyfiks późnobarokowy z poł. XVIII w. (oryginalna tylko rzeźba Chrystusa na krzyżu). Na belce tęczowej zaskakujący napis BENEDIC DOMINE DOMU JESTON ANO 1148 DIE 19 TOCPNOOW FUNDATOR HUIUS ECCLESLA JA SCHOLOWSKI PR (BŁOGOSŁAW PANIE DOMOWI TEMU ROKU 1148 DNIA 19 TOCPNOOW FUNDATOR TEGO KOŚCIOŁA JA SZOŁOWSKI). Przede wszystkim błędna jest data fundacji, gdyż powinno być raczej 1748 a nie 1148. Błędów pisowni na belce jest zresztą znacznie więcej, co nie powinno dziwić ze względu na czas wykonania dobudówki (JESTON – ISTAM, ANO – ANNO, ECCLESLA-ECLESIA). Zastanawia też postać fundatora rozbudowy kościoła, czy nim był Stefan Szołdrski, czy miejscowy szlachcic o nazwisku Szołowski. Skrót PR oznacz zapewne osobę wykonującą napis, lub zarządzającego budową kościoła.
Barokowe dekoracje okienne z XVIII w. w prezbiterium kościoła, snycerka w drewnie.
Neogotycka lampka wieczna z końca XIX w., wykonana z mosiądzu.
Neobarokowy żyrandol z 2 poł. XIX w. – brąz złocony.
XVII-wieczny, barokowy fragment malowidła ściennego przedstawiający bliżej nieokreśloną scenę z Biblii, olej na drewnie.
Feretron z obrazami Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Anny, ludowy; XIX w., stolarka drewniana, obrazy wykonane farbą olejną na desce.
Pozłacany mosiężny kielich z pateną z XV w. o cechach gotyckich

Parafia[edytuj | edytuj kod]

Powstanie parafii[edytuj | edytuj kod]

Parafia została erygowana w 1926 r. przez biskupa łódzkiego Wincentego Tymienieckiego. Dzwonnica wybudowana została w 1978 r. W odległości 800 m od kościoła znajduje się cmentarz grzebalny. Plebanię z kamienia wybudowano w 1926 r. Parafia w Budzynku jest najmniejszą parafią w województwie łódzkim i jedną z najmniejszych w Polsce.

Współcześnie[edytuj | edytuj kod]

Parafia Budzynek liczy ogółem 350 osób. Parafianie (katolicy) mieszkają w 95 domach. W niedziele i święta odprawiane są dwie msze św.: o godz. 9.30 i 11.30. W każdą zwykłą niedzielę na tych dwóch mszach św. jest obecnych 110-140 osób. W przybliżeniu na mszach św. niedzielnych jest 33-40% społeczności parafii Budzynek. W swojej historii parafia nie wydała żadnego kapłana.

W tej małej parafii jest dwunastu ministrantów, sześć dziewcząt stanowiących scholę parafialną. Jest jedno kółko różańcowe, proboszcza wspomaga Rada Parafialna. Strażacy należący do miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej w Budzynku stanowią trzon asysty parafialnej. Do asysty należy też młodzież i kilka pań. W tej małej parafii nie ma na etacie organisty. Śpiew podtrzymuje schola. W czasie mszy św. pogrzebowej lub ślubnej gra i śpiewa organista zapraszany z sąsiedniej parafii.

W roku 1996–1997, kiedy proboszczem parafii Budzynek był ks. Andrzej Blewiński, dokonano gruntownego remontu drewnianego, parafialnego kościoła. Remont był przeprowadzony pod kierunkiem pani konserwator z byłego województwa sieradzkiego. Ponieważ kościół jest bardzo cennym zabytkiem narodowego dziedzictwa, władze państwowe finansowały prace remontowe i konserwacyjne.

Do parafii należą następujące miejscowości: Budzynek, Janów, Kosobudy, Marysławów, Symonia, Stefanów, Woźniki i trzy domy Idzikowic. Wioski są oddalone 1-5 km od kościoła.

Odpust parafialny obchodzony jest w ostatnią niedzielę sierpnia (wspomnienie liturgiczne Ścięcia św. Jana Chrzciciela ma miejsce 29 sierpnia). Na tę uroczystość przybywają wierni z sąsiednich parafii, nawet z Łodzi.

Sąsiednimi parafiami do Budzynka są parafie w: Leźnicy Wielkiej (ok. 6,5 km), Domaniewie (5 km), Dalikowie (6,5 km), Parzęczewie (7 km).