Kościół św. Antoniego w Białej Podlaskiej
 A/60 z dnia 31.08.1957 r. oraz 19.11.1966 r.(zespół klasztorny reformatów)[1] | |||||||
| kościół rektoralny | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||
| Wyznanie | |||||||
| Kościół | |||||||
| Parafia | |||||||
| Wezwanie |
Świętego Antoniego, Matki Bożej Anielskiej | ||||||
| |||||||
Położenie na mapie Białej Podlaskiej  | |||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||||||
 52°01′54,12″N 23°07′14,09″E/52,031700 23,120580
| |||||||
Kościół w Białej Podlaskiej w województwie lubelskim – kościół rektoralny Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów i klasztor poreformacki pw. św. Antoniego w Białej Podlaskiej.
Zespół barokowych budynków murowanych z cegły, otynkowanych: złożony z kościoła zwróconego fasadą na północ i zblokowanego z nim od wschodu trójskrzydłowego klasztoru. Fasada kościoła poprzedzona prostokątnym dziedzińcem, otoczonym ceglanym, otynkowanym murem: od ulicy metalowy parkan z murowanymi słupkami, pośrodku dziedzińca odsłonięty 3 grudnia 2000 pomnik Jana Pawła II autorstwa Dariusza Sitka i Edwarda Sitka z Gdańska.
Historia kościoła[edytuj | edytuj kod]
Okres wojen z około połowy XVII wieku przyniósł miastu Białej Podlaskiej szereg zniszczeń. Najazd Szwedów, w 1656 r. wkroczenie wojsk Jerzego II Rakoczego, wojna polsko-rosyjska, plądrowanie Podlasia przez skonfederowane wojska polskie i litewskie oraz zarazy w 1653, 1656 i 1661 roku – te wydarzenia sprawiły, że ludność Podlasia zmniejszyła się o połowę. Warunki życia mieszkańców Białej nie różniły się zasadniczo od warunków życia chłopów i były bardzo ciężkie. Doprowadziło to także do obniżenia poziomu duszpasterstwa i religijności w całym ówczesnym Hrabstwie Bialskim. Aby proces duchowego i kulturowego upadku zatrzymać postanowiono osadzić w Białej zakon reformatów. W 1670 r., po trwających cztery lata zabiegach, za zgodą Jana Kazimierza, Michał Kazimierz Radziwiłł i jego żona Katarzyna sprowadzili do Białej reformatów. Pierwszymi zakonnikami, którzy w 1671 roku przybyli do Białej z Poznania byli o. Sylwester Nadolski i o. Jan Kapistran.
Projekt kościoła i zespołu klasztornego przedstawiono fundatorom już w 1671 r.
Kościół został ufundowany w 1670 r. przez Michała Kazimierza Radziwiłła i jego żonę Katarzynę z Sobieskich Radziwiłłową. Wystrój jego wnętrza odbiega znacznie od innych kościołów reformackich, jest on znacznie bogatszy. Odpowiada zapotrzebowaniu, prestiżowi, ambicjom i możliwościom materialnym Radziwiłłów.
Murowany kościół został wzniesiony w latach 1672–1684, zapewne według projektu Augustyna Locciego Młodszego, fasada zapewne innego autorstwa. Budową kierował warszawski architekt Andrys Huber. Prace budowlane i wyposażanie kościoła trwało do 1684 r. Kościół konsekrował w 1688 roku pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej biskup kijowski Andrzej Chryzostom Załuski, z którego fundacji w latach 1682–1686 wystawiono siedem ołtarzy wykonanych przez Andrycza Huberta.
Ponownie uposażony przez Annę z Sanguszków Radziwiłłową, która także funduje nowe rozbudowane ołtarze według projektu o. Mateusza Osieckiego w 1739 r.
W 1788 r. uroczyste sprowadzenie relikwii bł. Pacyfika. Zapewne w pierwszej połowy wieku XVIII budowa murowanego ogrodzenia z malunkami stacji Drogi Krzyżowej w płytkich wnękach, w których w latach 1989–1990 umieszczony został zespół tablic pamiątkowych, tzw. Podlaskie Epitafium Żołnierskie.
W 1836 roku remont kościoła, być może wtedy wykonana została nadbudowa szczytu fasady.
Po kasacie klasztoru w 1867 r. kościół stał się filią kościoła parafialnego św. Anny.
W roku 1869 cerkiew unicka.
W latach 1875–1915 cerkiew prawosławna; wyposażenie kościoła zostało przeniesione do okolicznych parafii, m.in. konfesjonały, ławki, ołtarze Matki Bożej i św. Antoniego, figury świętych Piotra i Pawła, obrazy, monstrancja, pacyfikał oraz ornaty – do sąsiedniego kościoła św. Anny, następnie częściowo przekazane do kościoła farnego w Międzyrzecu Podlaskim; obrazy Drogi Krzyżowej i krucyfiks do Huszczy; jeden ołtarz do Kąkolewnicy, gdzie przerobiony został na dwa ołtarze boczne.
Przed fasadą wzniesiona brama-dzwonnica w stylu rusko-bizantyjskim, rozebrana po 1919 r.
W 1910 r. przerobiono wieżyczkę sygnaturki.
W 1915 r. rekoncyliowany, wówczas powróciły dwa ołtarze i część wyposażenia przechowywanego w kościele św. Anny.
Po 1919 r. utworzona parafia wojskowa pod wezwaniem Krzyża Świętego.
Od 1940 r. w kościele został utworzony niemiecki skład amunicji, zniszczona została bramka przed kościołem.
W 1944 r. kościół częściowo uszkodzony, zniszczone lub uszkodzone zostało wyposażenie z wyjątkiem ołtarza Matki Bożej, konfesjonału, obrazów i części figur z ołtarza głównego, przeniesionych do kościoła św. Anny.
W 1944 r. ponownie został przeprowadzony remont wnętrza.
W 1946 r. zawieszono kute neobarokowe kandelabry i żyrandol.
W latach 1950–1951 według projektu architekta Eugeniusza Czyża i Lecha Niemojewskiego budowa bramy z dwiema furtkami i żelazną kratą, która zamknęła od frontu ogrodzenie dziedzińca; wewnątrz wymiana posadzki w nawie głównej.
W 1950 r. ambonę wykonał Franciszek Maksymiuk.
W latach 1952–1954 budowa organów przez firmę Fryderyka Schwarza z Kartuz.
W 1953 r. wzniesiono ołtarze Najświętszego Serca Pana Jezusa i Chrystusa Ukrzyżowanego.
W 1956 r. rekonstrukcja sygnaturki według projektu Eugeniusza Czyża.
W latach 1957–1958 przeprowadzono remont dachu
Ponieważ zakon reformatów nie miał dość powołań, za jego zgodą i za pozwoleniem biskupa podlaskiego Ignacego Świrskiego, kościół objął w roku 1965 zakon oo. kapucynów.
W 1971 r. aranżacja piwnic na sale katechetyczne.
W 2000 r. zmiana aranżacji placu przed kościołem, rozebranie bramy i wystawienie pomnika Jana Pawła II na osi przed fasadą.
W 2005 r. budowa neobarokowego ołtarza w kaplicy, z witrażem Błogosławionego Honorata Koźmińskiego i portretem Jana Pawła II w zwieńczeniu.
W sierpniu 2020 r. odsłonięto tablicę pamiątkową upamiętniającą żołnierzy 34 pułku piechoty, który niegdyś stacjonował w Białej Podlaskiej[2].
Historia klasztoru[edytuj | edytuj kod]
Klasztor pierwotnie był drewniany. Murowany wzniesiono w latach 1687–1692.
W 1743 r. biblioteka klasztorna uposażona przez Annę z Sanguszków Radziwiłłową.
Po kasacie 1867 zakonnicy przeniesieni do klasztoru w Pilicy, budynek i ogrody podzielone na dwie części: pierwsza użytkowana przez wikarego, w drugiej zaś mieściło się seminarium nauczycielskie.
Pod koniec 1869 r. bibliotekę przekazano do seminarium w Lublinie.
W 1908 r. klasztor przebudowano.
Pod koniec 1918 r. zwrócony katolikom.
W 1919 r. na podstawie pięcioletniej umowy z biskupem podlaskim Henrykiem Przeździeckim wydzierżawiony ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Ministerstwo urządziło w klasztorze gimnazjum żeńskie.
Do 1993 r. liceum ogólnokształcące, obecnie klasztor oo. kapucynów.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- o. Honorat Koźmiński
- o. Jerzy Cygan
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo lubelskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-06-11].
- ↑ W służbie ojczyźnie. „Echo Katolickie”. 35 (1399), 2020-08-27. Siedlce.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Topolski, Gospodarka polska a europejska w XVI-XVIII wieku, Poznań 1977
- ks. Roman Soszyński, Parafia Św. Anny w Białej Podlaskiej, Biała Podlaska 2007
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| rzymsko-katolickie | |
|---|---|
| prawosławne | |
| protestanckie |
