Przejdź do zawartości

Konflikt grecko-macedoński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Masur (dyskusja | edycje) o 10:44, 23 cze 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.

     Granice krainy historycznej Macedonia

     Macedonia w Grecji (obecnie regiony: Macedonia Zachodnia, Środkowa oraz Macedonia Wschodnia i Tracja)

     Republika Macedonii

     Obwód Błagojewgrad w Bułgarii

     ośrodek starożytnego Królestwa Macedonii

Kraje/podmioty

     używające nazwy „Była Jugosłowiańska Republika Macedonii” we wszystkich oficjalnych dokumentach.

     używające nazwy „Republika Macedonii” w stosunkach dwustronnych.

     których stanowisko w sporze nie jest znane.

     które nie utrzymują stosunków dyplomatycznych z Republiką Macedonii

Konflikt grecko-macedoński – konflikt rozpoczęty odmową uznania przez Grecję państwa o nazwie Republika Macedonii. Konflikt ten jest ważnym problemem greckiej i macedońskiej polityki zagranicznej od roku 1992, rzutującym także na proces rozszerzenia NATO i Unii Europejskiej.

Główny element konfliktu stanowi sprzeciw Grecji wobec używania nazwy Macedonia przez rząd w Skopje, argumentując to greckim pochodzeniem i grecką tradycją państwową tej nazwy, która wobec tego nie powinna być używana w odniesieniu do innego państwa[1]. Nawiązywanie do symboli narodowych starożytnej Macedonii oraz jej tradycji spowodowało oburzenie w Grecji, gdzie uznawane są one za element greckiego dziedzictwa narodowego[2]. Skrajne głosy w Grecji podnoszą brak jakichkolwiek praw do współużytkowania nazwy „Macedonia” ze strony ludności słowiańskiej, nieobecnej tutaj w starożytności. Wchodząca w skład koalicji rządzącej mała partia Niezależni Grecy neguje także istnienie, jako odrębnego od innych, narodu i języka macedońskich Słowian[3]. Kolejne rządy Grecji opowiadają się za kompromisem, jednak wykluczając możliwość utrzymania obecnej, jednoczłonowej nazwy, jako niedoprecyzowanej geograficznie ani nieodgraniczonej czasowo od starożytnego okresu historycznego. Politycy głównych greckich partii parlamentarnych dostrzegają w Macedonii trendy rewizjonistyczne wobec granic Grecji, co ich zdaniem jest problemem najistotniejszym[4][5][6]. W szczególności strona grecka oczekuje dalszych zmian konstytucji sąsiada, zmiany nazwy głównego lotniska, niektórych tras komunikacyjnych, korekty map historycznych i podręczników szkolnych[7].

Strona grecka wskazuje też, że sytuacja ta prowadziłaby w wielu krajach do dyskryminacji tradycyjnych, wytwarzanych w Grecji produktów, noszących w nazwie przymiotnik „macedoński”. Rozprowadzające je organizacje handlowe ponosiłyby ryzyko represji prawnych i roszczeń ekonomicznych ze strony konkurentów, mających siedzibę w Republice Macedonii. Grecy wskazują, że w myśl przepisów o własności intelektualnej i znakach towarowych, utrudniona lub niemożliwa okaże się w przyszłości, w państwach trzecich, rejestracja greckich znaków, zawierających przymiotnik macedoński[potrzebny przypis]. Grecja bojkotuje na swym terytorium te znaki towarowe i działalność gospodarczą całych firm z Republiki Macedonii, które usiłują przedstawiać w Grecji, w nazwie własnej, napisach dekoracyjnych lub w dokumentach, przymiotnik „macedoński”[8].

Strona macedońska podnosi też problem mniejszości macedońskiej w Grecji. Macedończycy mieszkają w okręgach Florina, Pella oraz okolicach Salonik. Nie są jednak uznawani za mniejszość narodową (lokalne władze określają ich jako etnicznych Greków, zeslawizowanych w przeszłości), toteż nie posiadają odpowiednich dla tego statusu praw[9][10][11]. Tymczasem choć większość z ok. 200 tys. osób posługujących się językami słowiańskimi (spośród ok. 2,5 mln mieszkańców regionu Macedonia w Grecji) uważa się za Greków, ok. 10–30 tysięcy uważa się za Macedończyków[12]. W 1995 roku w miejscowości Florina grupa Greków zniszczyła siedzibę organizacji macedońskiej mniejszości Vinożito (Tęcza)[11].

Bezowocna dyskusja w przeszłości doprowadziła do nałożenia na Macedonię przez Grecję embarga handlowego. Wysiłki ONZ, UE i Stanów Zjednoczonych doprowadziły do porozumienia w roku 1995. Macedonia zgodziła się być uznawana pod nazwą Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (ang. The Former Yugoslav Republic of Macedonia – FYROM[13][14]), wprowadziła również do konstytucji zapis podkreślający brak roszczeń terytorialnych wobec sąsiadów oraz zmieniła flagę (stanowiące nawiązanie do starożytnej Macedonii szesnastoramienne słońce z Werginy zostało zastąpione słońcem ośmioramiennym). W zamian Grecja zdjęła embargo. Konflikt jednak nie wygasł, choć wiosną 2004 roku Macedonia wycofała swoje wojska znad granicy z Grecją w ramach projektu zdemilitaryzowania wszystkich granic tego państwa, a z kolei Grecja jest największym z zagranicznych inwestorów w tym kraju.

Efektem konfliktu jest blokowanie przez Grecję macedońskich starań o członkostwo w NATO oraz Unii Europejskiej. Z kolei Macedonia odmówiła zgody na tranzyt greckich sił pokojowych wysyłanych do Kosowa[9]. Pod koniec pierwszej dekady XXI w. rządząca w Macedonii prawica ponownie zaczęła nawiązywać do historii starożytnej Macedonii (m.in. imieniem Aleksandra Wielkiego nazwano główny port lotniczy i główną autostradę kraju) czy wykorzystywać retorykę nacjonalistyczną[15].

W macedońskich mediach spotyka się pogląd, że skrycie zaangażowana w konflikt po stronie Grecji jest także Bułgaria[16]. Np. w 2009 r. krytyczne uwagi pod adresem Macedonii wygłosił prezydent Bułgarii, twierdząc, że jedna z wypowiedzi premiera Macedonii zawiera potwierdzenie istnienia pretensji terytorialnych wobec sąsiadów[17]. Z kolei wobec Macedonii wyrazy poparcia okazuje Turcja[18].

Greckie stanowisko w sprawie nazwy znalazło się pod rosnącą presją w kolejnych latach. Duża część państw wycofała się z poparcia dla Grecji i uznała państwo pod nazwą Republika Macedonii – wśród nich Polska oraz czterech z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ: Chiny, Rosja, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Grecja, wśród stawianych warunków, oczekiwała uzupełnienia nazwy Macedonii o przymiotnik wskazujący, że chodzi tu wyłącznie o część historycznego regionu. W podobnym kierunku szły przedstawione w styczniu 2018 propozycje negocjatora ONZ: Republika Nova Makedonija, Republika Severna Makedonija, Republika Gorna Makedonija, Republika Vardarska Makedonija i Republika Makedonija (Skopje)[19]. Władze Macedonii w tym samym czasie zapowiedziały zmianę nazw portu lotniczego i autostrady[20].

12 czerwca 2018 roku premierzy Grecji i Macedonii – Aleksis Tsipras i Zoran Zaew – ogłosili osiągnięcie porozumienia stanowiącego kompromisowe rozwiązanie sporu. Władze macedońskiego zgodziły się na zmianę nazwy państwa na Republikę Macedonii Północnej (Republika Severna Makedonija), która ma zastąpić zarówno używaną przez władze macedońskie nazwę Republika Macedonii, jak i używaną na forum międzynarodowym nazwę Była Jugosłowiańska Republika Macedonii. Zgodziły się także na usunięcie z konstytucji odniesień do mniejszości macedońskiej za granicą. Ustępstwem greckim jest zgoda na użycie słowa „macedoński” dla określenia języka używanego przez mieszkańców republiki, uznając w ten sposób macedońską „tożsamość etniczną”. Także obywatelstwo kraju ma być określane jako macedońskie, jednak z uszczegółowieniem „obywatel Republiki Macedonii Północnej”. Ustalono jednocześnie harmonogram kroków, które mają doprowadzić do wejścia porozumienia w życie do końca 2018 roku – kolejno: ratyfikacja porozumienia przez parlament w Skopje, podpisanie porozumienia przez macedońskiego prezydenta, wycofanie sprzeciwu Grecji wobec rozpoczęcia negocjacji w sprawie przystąpienia Macedonii do Unii Europejskiej i wobec zaproszenia jej do NATO, referendum w Macedonii i zatwierdzenie zmiany konstytucji i wreszcie ratyfikacja umowy przez parlament w Grecji (wraz z ewentualnym aktem potwierdzającym przystąpienie Macedonii do NATO). Powodzenie całego procesu nie jest jednak przesądzone: w obu krajach istnieje znacząca opozycja przeciwko jego zawarciu (w Macedonii m.in. partia WMRO-DPMNE, z której wywodzi się prezydent kraju), przeciwna porozumieniu jest także Rosja, która chce podtrzymać napięcie na Bałkanach i zapobiec rozszerzeniu NATO[21].

Przypisy

  1. ↑ Floudas, Demetrius Andreas; A Name for a Conflict or a Conflict for a Name? An Analysis of Greece’s Dispute with FYROM. 24 (1996) Journal of Political and Military Sociology, 285. [dostęp 2008-02-11].
  2. ↑ Prezydent Macedonii Kiro Gligorow w początkach urzędowania przyznawał, że nie uważa swego słowiańskiego narodu za potomków kultury, z okresu Aleksandra Wielkiego. Por. fragment wiadomości kanału Antenna 1 z wypowiedzią prezydenta Gligorowa z dnia 3 czerwca 1992: „Jesteśmy Słowianami, przybyliśmy tu w VI wieku, nie mamy związku z cywilizacją okresu Aleksandra”.
  3. ↑ Εκπρόσωπος ΑΝΕΛ: Δεν υπάρχει μακεδονική εθνότητα, ούτε μακεδονική γλώσσα, „Newsbeast.gr”, 2 lutego 2018 [dostęp 2018-02-03] (gr.).
  4. ↑ Χωρίς τη στήριξη των πολιτικών αρχηγών στις συζητήσεις για το Σκοπιανό ο Τσίπρας. [w:] newsbeast [on-line]. 2018-01-28. [dostęp 2018-01-28].
  5. ↑ Να προσέχουμε με τον αλυτρωτισμό, λέει ο Αντώνης Σαμαράς: Η ονομασία των Σκοπίων σε κρίσιμη καμπή…, „Mignatiou.com”, 15 listopada 2017 [dostęp 2018-02-03] (ang.).
  6. ↑ Administrator, Αυγενάκης: Ο Μητσοτάκης κατέστησε σαφές ότι οι αλυτρωτικές διαθέσεις των Σκοπίων πρέπει να εξαλειφθούν [online], cyprusnews.eu, 27 stycznia 2018 [dostęp 2018-02-03] (gr.).
  7. ↑ Κατερίνα Αγριμανάκη, Ποια άρθρα του Συντάγματος της πΓΔΜ θεωρεί η Ελλάδα αλυτρωτικά, „CNN.gr”, 29 stycznia 2018 [dostęp 2018-02-03] (gr.).
  8. ↑ Por. np. Macedonian Airlines Banned From Flying Into Greece Because of Name. [w:] United Macedonia Diaspora [on-line]. 2006-07-11. [dostęp 2010-12-30].
  9. ↑ a b Marta Szpala. Konflikt o nazwę Macedonii. „BEST OSW: Bałkany i Europa Środkowa – Tygodnik OSW”. 56, s. 2–3, 25 czerwca 2008. Ośrodek Studiów Wschodnich. [dostęp 2014-10-18]. (pol.). 
  10. ↑ Greece: Denial of minorities and persecution of minority rights activists. [w:] IHF and Helsinki Committee Reports to the OSCE Meeting on Human Rights Defenders: Serbia, Turkey and Greece [on-line]. Greek Helsinki Monitor (GHM), Minority Rights Group – Greece (MRG-G), 2006-04-03. [dostęp 2010-11-14]. (ang.). Greece: In the shadow of impunity. Ill-treatment and the misuse of firearms. Amnesty International, International Helsinki Federation for Human Rights, 2002-09-24. [dostęp 2010-11-14]. (ang.). Denying Ethnic Identity: The Macedonians of Greece. Human Rights Watch/Helsinki, 1994. [dostęp 2010-01-08]. (ang.).
  11. ↑ a b Greece against its Macedonian minority: The „Rainbow” trial. Greek Helsinki Monitor & Minority Rights Group – Greece, 1998. [dostęp 2010-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-01)]. (ang.).
  12. ↑ Report about Compliance with the Principles of the Framework Convention for the Protection of National Minorities (along guidelines for state reports according to Article 25.1 of the Convention). [w:] Minority Rights Information System [on-line]. Greek Helsinki Monitor (GHM) & Minority Rights Group – Greece (MRG-G), 1999-09-18. [dostęp 2010-01-06]. (ang.). W raporcie tym podano także, że maksymalnie ok. 5–7 tys. osób oddaje swoje głosy w wyborach na macedońską organizację Vinožito.
  13. ↑ www.un.org/documents/ga/res/47/a47r225.htm dokument potwierdzający przyjęcie do ONZ, www.nato.int/ifor/un/u930407a.htm rezolucja ONZ nr 817 (1993).
  14. ↑ Igor Janev, Legal Aspects of the Use of a Provisional Name for Macedonia in the United Nations System, AJIL, Vol. 93. no 1. 1999.
  15. ↑ Robert Marquand: 2,300 years later, ‘Alexander-mania’ grips Macedonia. [w:] The Christian Science Monitor [on-line]. 2009-03-21. [dostęp 2010-12-08]. (ang.).; Bob Menendex, Olympia J. Snowe: Macedonian quandary. [w:] The Washington Post [on-line]. 2008-09-24. [dostęp 2010-12-08]. (ang.).
  16. ↑ Bulgaria ‘Sorry’ Over Macedonia’s NATO Bid. [w:] BalkanInsight [on-line]. 2008-04-04. [dostęp 2010-12-01].
  17. ↑ Petar Kostadinov: Gruevski’s words on Macedonian unity are unacceptable, Bulgarian President says. [w:] The Sofia Echo [on-line]. 2009-10-29. [dostęp 2010-12-08]. (ang.).
  18. ↑ Turkey’s support to Macedonia to continue, defense minister says. [w:] World Bulletin [on-line]. 2010-12-25. [dostęp 2014-10-18].
  19. ↑ Newsroom, Τα πέντε ονόματα της πρότασης Νίμιτς για την ΠΓΔΜ [online] [dostęp 2018-02-03] (gr.).
  20. ↑ Αλλαγή ονόματος σε αεροδρόμιο και λεωφόρους της ΠΓΔΜ ανακοίνωσε ο Ζάεφ, „Newsbeast.gr”, 24 stycznia 2018 [dostęp 2018-02-03] (gr.).
  21. ↑ Marta Szpala, Kompromis grecko-macedoński. Szanse na zakończenie sporu [online], Ośrodek Studiów Wschodnich, 13 czerwca 2018 [dostęp 2018-06-14].

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Konflikt_grecko-macedoński&oldid=53768617”