Skopje

	Skopje; Скопје; Shkup
	Skopje; Скопје; Shkup
	; Panorama Skopja
Herb Skopje	Flaga Skopja
Państwo	Macedonia Północna
Burmistrz	Petre Šilegov
Powierzchnia	571,46 km²
Wysokość	240 m n.p.m.
Populacja (01.01.2013); • liczba ludności; • gęstość	; 537 478; 941 os./km²
Nr kierunkowy	(0)2
Kod pocztowy	główny kod 1000
Tablice rejestracyjne	SK
Podział miasta	10 gmin
	Położenie na mapie Macedonii Północnej Skopje
	42°00′N 21°26′E/42,000000 21,433333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Migawki ze Skopja.

Akwedukt Justyniana

Skopje^[1]^[2], dawniej też (obecnie niezalecane) Skopie^[3] (maced. Скопје, alb. Shkup, serb. Скопље – Skoplje, bułg. Скопие, gr. Σκόπια, tur. Üsküp) – stolica Macedonii Północnej, położona w kotlinie na wschód od Szar Płaniny nad rzeką Wardar, ludność: 537 478 mieszkańców (01.01.2013), główny ośrodek gospodarczy i naukowy kraju, węzeł drogowy oraz kolejowy ze stacją Skopje. Na południowy wschód od miasta położony jest międzynarodowy port lotniczy Skopje.

Pochodzenie nazwy miasta[edytuj | edytuj kod]

Obecna nazwa miasta może pochodzić od greckiego słowa σκοπιά – skopia, oznaczającego wojskowe obserwacyjne posterunki wartownicze. Ponadto w pobliżu obecnego miasta położone było antyczne miasto greckie Σκουποί^[4], stolica plemienia Dardanów, po grecku alternatywnie zwanego też Σκούποι^[5], zniszczone trzęsieniem ziemi w 518 r.^[6] Miasto zostało odbudowane dzięki pomocy pochodzącego z tych stron cesarza Justyniana I Wielkiego; zmieniono wtedy jego nazwę na Ιουστινιανή Πρώτη (Pierwsza, najważniejsza dla Justyniana).

Historia[edytuj | edytuj kod]

starożytna iliryjska osada Scupi, Scup
panowanie władców starożytnej Macedonii
panowanie rzymskie i bizantyńskie
panowanie cara Samuela Komitopula (972-992)
panowanie bizantyńskie 1018 – 1181
panowanie bułgarskie, po odrodzeniu się Bułgarii w tzw. Drugie państwo bułgarskie
stolica serbskiego carstwa Stefana Duszana w XIV wieku
blisko pięciowiekowe panowanie tureckie
1910, 26 sierpnia – urodziła się św. Matka Teresa z Kalkuty^[7].
stolica Jugosłowiańskiej Socjalistycznej Republiki Macedonii od 1945
1963 – katastrofalne trzęsienie ziemi (w odbudowie brał udział polski architekt i urbanista Adolf Ciborowski^{[potrzebny przypis]})
1991 – po rozpadzie Jugosławii, stolica niepodległej Republiki Macedonii

Obecnie w centrum miasta przy głównym placu (plac Macedonii, mac. Плоштад Македонија) trwa budowa nowego centrum rządowo-kulturalnego. Nad rzeką Wardar wznoszone są nowe budynki (m.in. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Muzeum Archeologiczne), niekiedy nawiązujące do poprzednich obiektów, stojących w tym miejscu do czasu pamiętnego trzęsienia ziemi w 1963 roku. W wyniku realizacji projektu Skopje 2014, wokół placu stanęło wiele pomników nawiązujących do odległej historii (m.in. monumentalny pomnik Aleksandra Macedońskiego oraz pomnik cesarza Justyniana I Wielkiego); prowadzone są również prace renowacyjne starszych obiektów.

Spór o tradycję historyczną[edytuj | edytuj kod]

Skopianie odwołują się do historycznej tradycji starożytnych Makedonów. Znalazło to m.in. wyraz w dawnej nazwie międzynarodowego portu lotniczego „Aleksander Wielki”, nowej nazwie głównego stadionu sportowego „Filip II”, pomnikach Filipa II (Wojownik) i Aleksandra Wielkiego (Wojownik na koniu), publicznych ekspozycji oryginalnych fragmentów antycznych rzeźb przed najważniejszymi gmachami państwa itp.^[8] W związku z powyższym w dziedzinie historii trwał spór międzypaństwowy z Grecją, szczególnie emocjonujący mieszkańców greckiej Macedonii. Ewenementem na skalę światową było także to, że inny międzynarodowy port lotniczy, położony obok greckiego macedońskiego miasta Kawala, także nosi imię „Aleksander Wielki”. W lutym 2018 lotnisko zmieniło nazwę, usuwając z niej patrona Aleksandra Wielkiego, by załagodzić spór z Grecją^[9]^[10].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Nr	Gmina (Општина)	Powierzchnia (km²)	Populacja (2002)
1	Centar (Центар)	7,52	45 412
2	Gazi Baba (Гази Баба)	110,86	72 617
3	Aerodrom (Аеродром)	21,85	72 009
4	Czair (Чаир)	3,52	64 773
5	Kisela Voda (Кисела Вода)	34,24	57 236
6	Butel (Бутел)	54,79	36 154
7	Szuto Orizari (Шуто Оризари)	7,48	22 017
8	Karposz (Карпош)	35,21	59 666
9	Dziorcze Petrow (Ѓорче Петров)	66,93	41 634
10	Saraj (Сарај)	229,06	35 408
Total	Skopje	571,46	506 926

Zabytki i atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Słabo zachowane ruiny antycznego miasta Skup,
Akwedukt, według jednych opinii rzymsko-bizantyński z I wieku n.e., rozbudowany w VI wieku n.e. przez Justyniana Wielkiego; według innych źródeł powstały dopiero w czasach tureckich, ewentualnie z użyciem części starszych konstrukcji^[11]^[a],
Twierdza Skopsko Kale ze śladami osadnictwa z epok: neolitu i brązu, a także czasów rzymskich i bizantyjskich (obecnie trwają tam badania archeologiczne),
Cerkiew św. Pantelejmona w Nerezi na przedmieściach Skopja z 1161 r. z zachowanymi freskami, będącymi wspaniałym przykładem malarstwa bizantyjskiego,
Kamienny średniowieczny most na rzece Wardar,
Cerkiew św. Nikity z XIV wieku,
Architektura z okresu panowania tureckiego (łaźnie, zajazdy, meczety – głównie z XV wieku) w muzułmańskiej części miasta,
Cerkiew Przemienienia Pańskiego z XVII-XIX wieku,
Synagoga Beit Jakow.

Nazwa w języku polskim[edytuj | edytuj kod]

Nazwa miasta Skopje jest w języku polskim rodzaju nijakiego i odmienia się jak słońce, np. Byłem w Skopju. Jedziemy do Skopja lub pozostaje nieodmieniona, np. Byłem w Skopje. Jedziemy do Skopje^[12].

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[13]^[14]^[15]^[16].

Ankara (Od 1995) Belgrad (Od 2012) Błagojewgrad Bradford (Od 1961) Dijon (Od 1961) Drezno (Od 1967) East York Krajowa Lublana (Od 2007) Manisa (Od 1985) Nanchang (Od 1984)	Norymberga (Od 1982) Pittsburgh (Od 2002) Podgorica (Od 2007) Roubaix (Od 1973) Saragossa (Od 2008) Sarajewo (Od 2007) Stambuł (Od 2003) Suez (Od 1985) Tempe (Od 1971) Waremme (Od 1974)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ W pierwszym okresie swego pobytu w Europie, Turcy osmańscy chętnie korzystali z gotowych do realizacji projektów, rzymskich lub bizantyjskich. Przykład akweduktu w Kawali, klasyfikowanego jako rzymski, mimo jego tureckiej realizacji.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG) Nazwy państw świata, ich stolic i mieszkańców, 2007 Wykaz w formacie PDF, s. 26.
↑ Protokół z IV, V i VI posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski, które odbyły się w dniu 20 lutego, 13 marca i 17 kwietnia 2002 roku, s. 4 [1].
↑ Włodzimierz Pianka, Zuzanna Topolińska, Božidar Vidoeski Słownik macedońsko-polski i polsko-macedoński, wydawcy: PWN i Knigoizdatelstvo „Makedonska kniga”, Warszawa – Skopje 1990 r.
↑ Σκουποί czyta się po grecku podobnie, jak łacińskie „Scupi”.
↑ Za Akademickim Słownikiem j. Greckiego.
↑ Jakim T. Petrovski. "Damaging Effects of July 26, 1963 Skopje Earthquake" (PDF). Meseisforum. Retrieved 27 February 2011.
↑ Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001. ISBN 83-88615-22-X. Cytat: Tak obojętnie podchodziła do chronologii swojego życia i faktycznie tak daleko była od chęci czytania tego, co o niej pisano, że przez wiele lat, a zatem także w wielu książkach błędnie podawano jako datę jej urodzenia 27 sierpnia 1910 r. Ta sama figuruje nawet w rejestrze (...) Zgromadzenia Sióstr Loretanek w Indiach. Tymczasem jak wyznała Eileen Egan, (...) była to data chrztu..
↑ Artykuł w „The Christian Science Monitor” 2,300 years later, ‘Alexander-mania’ grips Macedonia ; Artykuł w Der Spiegel (ang.) „Which Macedonia Was Alexander the Great From?”.
↑ Macedonia zmieniła nazwę lotniska (pol.). tvn24.pl, 2018-02-25. [dostęp 2018-02-25].
↑ Натписот „Александар Велики“ заминува од зградата на скопскиот аеродром (mac.). mkd.mk, 2018-02-24. [dostęp 2018-02-25].
↑ Adamczak S., Firlej-Adamczyk K., Bzowski K., Gołębiowski Ł.: Czarnogóra, Serbia, Macedonia, Kosowo i Albania. Praktyczny przewodnik. Bielsko-Biała: Pascal, 2011, s. 388. ISBN 978-83-7513-904-4.
↑ Protokół 74. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, które odbyło się 7 listopada 2012 roku [dostęp 2019-11-25] .
↑ http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=69.
↑ http://web.archive.org/web/20090114033014/http://www.ankara-bel.gov.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/dis_dairesi_baskanligi/avrupa_gunu_kutlamasi.aspx
↑ http://www.sarajevo.ba/en/stream.php?kat=160.
↑ Сител Телевизија

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Skrót historii regionu Macedonii i Republiki Macedonii.

[12] W pierwszym okresie swego pobytu w Europie, Turcy osmańscy chętnie korzystali z gotowych do realizacji projektów, rzymskich lub bizantyjskich. Przykład akweduktu w Kawali, klasyfikowanego jako rzymski, mimo jego tureckiej realizacji.

[1] Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG) Nazwy państw świata, ich stolic i mieszkańców, 2007 Wykaz w formacie PDF, s. 26.

[2] Protokół z IV, V i VI posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski, które odbyły się w dniu 20 lutego, 13 marca i 17 kwietnia 2002 roku, s. 4 [1].

[3] Włodzimierz Pianka, Zuzanna Topolińska, Božidar Vidoeski Słownik macedońsko-polski i polsko-macedoński, wydawcy: PWN i Knigoizdatelstvo „Makedonska kniga”, Warszawa – Skopje 1990 r.

[4] Σκουποί czyta się po grecku podobnie, jak łacińskie „Scupi”.

[5] Za Akademickim Słownikiem j. Greckiego.

[6] Jakim T. Petrovski. "Damaging Effects of July 26, 1963 Skopje Earthquake" (PDF). Meseisforum. Retrieved 27 February 2011.

[7] Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001. ISBN 83-88615-22-X. Cytat: Tak obojętnie podchodziła do chronologii swojego życia i faktycznie tak daleko była od chęci czytania tego, co o niej pisano, że przez wiele lat, a zatem także w wielu książkach błędnie podawano jako datę jej urodzenia 27 sierpnia 1910 r. Ta sama figuruje nawet w rejestrze (...) Zgromadzenia Sióstr Loretanek w Indiach. Tymczasem jak wyznała Eileen Egan, (...) była to data chrztu..

[8] Artykuł w „The Christian Science Monitor” 2,300 years later, ‘Alexander-mania’ grips Macedonia ; Artykuł w Der Spiegel (ang.) „Which Macedonia Was Alexander the Great From?”.

[9] Macedonia zmieniła nazwę lotniska (pol.). tvn24.pl, 2018-02-25. [dostęp 2018-02-25].

[10] Натписот „Александар Велики“ заминува од зградата на скопскиот аеродром (mac.). mkd.mk, 2018-02-24. [dostęp 2018-02-25].

[11] Adamczak S., Firlej-Adamczyk K., Bzowski K., Gołębiowski Ł.: Czarnogóra, Serbia, Macedonia, Kosowo i Albania. Praktyczny przewodnik. Bielsko-Biała: Pascal, 2011, s. 388. ISBN 978-83-7513-904-4.

[13] Protokół 74. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, które odbyło się 7 listopada 2012 roku [dostęp 2019-11-25] .

[14] ttp://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=69.

[15] ttp://web.archive.org/web/20090114033014/http://www.ankara-bel.gov.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/dis_dairesi_baskanligi/avrupa_gunu_kutlamasi.aspx

[16] ttp://www.sarajevo.ba/en/stream.php?kat=160.

[17] Сител Телевизија

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[a]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]