Korzyści skali

Wraz ze wzrostem produkcji z poziomu Q do Q2, koszt jednostkowy zmniejsza się z C do C1. LRAC to krzywa długookresowego kosztu przeciętnego (jednostkowego).

Korzyści skali – pojęcie z zakresu mikroekonomii oznaczające występujące w długim okresie zjawisko obniżania przeciętnych kosztów całkowitych w miarę zwiększania skali produkcji i wprowadzania nowych technologii, określane są również jako rosnące przychody względem skali; są to korzyści z zastosowania produkcji masowej.

O tym, jak duże są korzyści skali i jak długo przedsiębiorstwo może je osiągać, decydują wynikające ze specyfiki firmy czynniki technologiczne, ekonomiczne i organizacyjne, które w dużym stopniu wpływają na przebieg krzywej długookresowych kosztów przeciętnych.

Uzyskiwanie korzyści skali jest jedną z koncepcji wyjaśniających dominację dużych przedsiębiorstw w gospodarce światowej. Jest to przyczyna łączenia się przedsiębiorstw oraz powstawania oligopoli.

Wstęp

W długookresowej analizie produkcji nie uwzględnia się kategorii kosztów stałych (wszystkie koszty traktowane są jako zmienne), ponieważ w długim okresie przedsiębiorstwo chcąc maksymalizować zyski może dostosowywać nakłady poszczególnych czynników, a także techniki produkcji i rozmiary działalności, w zależności od sytuacji na rynku.

Rozróżniane są wewnętrzne oraz zewnętrzne korzyści skali. Te pierwsze związane są ze zwiększeniem rozmiarów danego przedsiębiorstwa, drugie natomiast wynikają ze wzrostu produkcji w całej gospodarce lub jej gałęzi.

Zjawiskiem odwrotnym są niekorzyści skali, które występują, gdy długookresowe koszty przeciętne rosną wraz ze wzrostem produkcji, a więc koszty rosną szybciej niż rozmiary produkcji.

Koncepcja korzyści skali wywodzi się z czasów prac Adama Smitha i początków ekonomii jako nauki. Dostrzeżono wówczas korzyści płynące ze specjalizacji i podziału pracy.

Definicja

O rosnących korzyściach skali mówimy, gdy:

$(\forall k>0,l>0)\quad (\forall A>1)\qquad f(Ak,Al)>Af(k,l)$,

co oznacza, iż proporcjonalny wzrost nakładu każdego czynnika produkcji skutkuje wzrostem produkcji większym niż proporcjonalny (dla malejących oraz stałych korzyści – odpowiednio: mniejszy oraz równy).

Określenie korzyści skali dla funkcji Cobba-Douglasa

Funkcja produkcji Cobba-Douglasa postaci $f(k,l)=k^{\alpha }l^{\beta },$ o parametrach $\alpha ,\beta >0,$

w zależności od sumy parametrów $\alpha$ i $\beta$ charakteryzuje się:

• stałymi korzyściami skali, gdy $\alpha +\beta =1,$
• rosnącymi korzyściami skali, gdy $\alpha +\beta >1,$
• malejącymi korzyściami skali, gdy $\alpha +\beta <1.$

Źródła korzyści skali

Do źródeł korzyści skali należy zaliczyć rozłożenie kosztów stałych na wiele jednostek produkcji. Poza tym, wewnętrznymi źródłami korzyści skali są różnorodne czynniki technologiczne, finansowe czy marketingowe:

Technologiczne źródła korzyści skali

• specjalizacja pracowników i podział pracy, skutkujące wyższą wydajnością pracy,
• niepodzielne i kosztowne czynniki produkcji (np. dźwigi budowlane, kombajny, piece hutnicze) w dużych firmach mogą być wykorzystane efektywnie,
• właściwości fizyczno-technologiczne, np. reguła kwadrat-sześcian (przykład kontenera, którego objętość wzrasta szybciej niż koszty zwiększania powierzchni jego ścian),
• stosowanie technologii produkcji wielkoskalowej,
• możliwość prowadzenia produkcji wielofazowej bez konieczności transportowania półfabrykatów między fabrykami (obniżenie kosztów transportu, magazynowania),
• możliwość wykorzystania odpadów (np. poprzez uruchomienie produkcji ubocznej),
• możliwość prowadzenia kosztownych prac badawczo-rozwojowych i wprowadzania na rynek nowych produktów i rozwiązań, co zwiększa konkurencyjność firmy (przykładem są międzynarodowe korporacje z branży informatycznej, nowoczesnych technologii).

Finansowe źródła korzyści skali

• rozłożenie ryzyka skutkujące większą stabilnością i zaufaniem wobec dużych firm, dzięki czemu mogą one korzystać z wielu źródeł finansowania,
• faworyzowanie firm przez pożyczkodawców firm z większym majątkiem (duże firmy uzyskują kredyt łatwiej i na korzystniejszych warunkach).

Marketingowe źródła korzyści skali

• hurtowe zakupy dużych ilości materiałów, opakowań itp. pozwalają na wynegocjowanie niższych cen jednostkowych u dostawców, rabaty itp.,
• koszty pakowania i transportu nie wzrastają proporcjonalnie do wielkości sprzedaży (stają się relatywnie niższe przy większej skali),
• koszty marketingowe, reklama, utrzymanie działu sprzedaży są z reguły dla większych firm dużo niższe w przeliczeniu na jednostkę produkcji.

Niekorzyści skali

Zobacz też: Koszty skali (niekorzyści skali).

Wraz z ciągłym zwiększaniem skali działalności przedsiębiorstwa, od pewnego jej poziomu korzyści skali przestają być osiągane. Pojawiają się niekorzyści skali i wzrost kosztów przeciętnych. Głównym źródłem niekorzyści skali są trudności w zarządzaniu dużym przedsiębiorstwem, utrudnione relacje między kierownictwem a personelem, występowanie wielu szczebli zarządzania. Ponadto często pracownicy mogą czuć się wyobcowani i anonimowi, a przez to tracić motywację do pracy.

Trudności te, występujące w przypadku zbyt dużych rozmiarów firmy, nazywane są menedżerskimi niekorzyściami skali.

Zobacz też

• efekt skali – kwestia relacji między pojęciami efekt skali a korzyści (niekorzyści) skali jest kontrowersyjna (zob. przyp.)
• funkcja produkcji
• koszty przeciętne
• produkcja masowa