Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny „Hal Tmin” w Żejtun
 nr rej. 1978 NICPMI (2013-12-27)
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Adres |
Triq Wied iz-Ziju, Ħal Tmiem | ||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
15 sierpnia | ||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |||||||||||||
Położenie na mapie Malty  | |||||||||||||
 35°51′21,4″N 14°32′56,3″E/35,855944 14,548972
| |||||||||||||
Kościół Wniebowzięcia Matki Bożej (malt. Il-knisja tas-Santa Maria ta’ Ħal Tmin, ang. Chapel of Saint Mary Hal Tmin), znana jako Ħal Tmin (również Ħal Tmim) – jest to kościół rzymskokatolicki, położony w Hal Tmin, kiedyś samodzielnej wsi, dziś Hal Tmiem, części miejscowości Żejtun na Malcie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Początki
[edytuj | edytuj kod]Kościółek stoi na terenie znanym jako Hal Tmiem, przy drodze biegnącej od starego kościoła św. Katarzyny (San Girgor) do zatoki św. Tomasza (ang. St. Thomas Bay). Zbudowany został w 1597 przez Leonarda Tabone, wpływowego członka rodziny od dawna osiadłej na tym terenie, i otrzymał wezwanie Wniebowzięcia Matki Bożej[1][2][a].
Rok 1597 wyryty jest na okrągłej tablicy z krzyżem maltańskim, umieszczonej ponad drzwiami wejściowymi. Z pewnością kaplica nie istniała jeszcze w 1575, gdyż nie została wymieniona w raporcie wizytatora papieskiego Pietro Dusiny[1].
W święto Wniebowzięcia Matki Bożej, a także św. Katarzyny oraz św. Leonarda, w kaplicy odprawiana była msza święta, a wieczorem nieszpory. Również odprawiano mszę w każde inne święto Matki Bożej. Od wizyty biskupa Balaguera w 1659, w święto patronalne kaplicy odprawiane były trzy msze święte[1].
Zapis
[edytuj | edytuj kod]20 sierpnia 1625[1] (inne źródła podają datę 12 września 1628[2][4] lub 1629[5]) Leonard Tabone, zapisem u notariusza Andrei Albaniego, przeznaczył roczny dochód, w wysokości 54 złotych monet (co w tym czasie było sporą sumą), z dzierżawy trzech swoich pól, na posag dla jednej ubogiej panny: naprzemiennie jednego roku z Birgu, skąd pochodziła żona Leonarda, następnego roku z Bisquallin (część Żejtun), skąd wywodziła się rodzina Tabone[1][4][5].
Zgodnie z wolą Leonarda Tabone, panna z Birgu miała zostać wybrana przez członków Bractwa Różańcowego z kościoła Dominikanów w Birgu, i tamże, przed ołtarzem Matki Bożej Różańcowej, miała zawrzeć sakrament małżeństwa[1]. Przyszła panna młoda z Żejtun wybrana być powinna przez radę parafii, i zawrzeć miała związek 15 sierpnia, w święto Wniebowzięcia Matki Bożej, w kościele Hal Tmin. Przez dwanaście dni poprzedzających uroczystość miała ona modlić się w intencji rodziny Tabone[1][4]. Jakiś czas potem Tabone powiększył zapis, umożliwiając wybranie co roku dwóch panien[1].
Czasy późniejsze
[edytuj | edytuj kod]Kościółek długie lata służył mieszkańcom wioski. Odprawiane były tam co niedzielę msze święte, a w październiku, miesiącu różańca świętego, codzienne nabożeństwo różańcowe. W okresie wielkopostnym odbywały się rekolekcje, przez cały rok uczono tam katechizmu. Z czasem, wraz z wyludnianiem się wioski, zaprzestano części tych zajęć[1].
Podczas II wojny światowej tylna część kaplicy została uszkodzona podczas nalotu[1][3][4].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Wygląd zewnętrzny
[edytuj | edytuj kod]Kościół ma typową dla późnych lat XVI wieku formę sześcianu, z prostą fasadą i płaskim, lekko dwuspadowym dachem[1][6]. Jest dostępny przez niewielki, w kształcie zbliżonym do prostokąta plac, otoczony niskim murkiem. Fasada charakteryzuje się prostym, prostokątnym wejściem, po którego obu stronach znajdują się nisko umieszczone kwadratowe, zakratowane okna. Służyły one do prywatnej adoracji w czasie, gdy kaplica była zamknięta. Nad wejściem znajduje się, wspomniany wcześniej, krzyż maltański z datą 1597. Fasadę wieńczy niewielka prosta dzwonnica z małym dzwonkiem, oraz krzyżem na szczycie[1][4][6].
Wnętrze
[edytuj | edytuj kod]Oryginalnie kaplica wewnątrz była prostokątna, z dachem z podłużnych płyt wspartych na trzech normańskich łukach, które posadowione były w ścianach budowli[1]. Dach jej tylnej części, uszkodzony podczas II wojny światowej, został "naprawiony" przez zalanie betonem, zaś ramiona łuku doprowadzono aż do podłogi, nie próbując zbliżyć wyglądem do oryginalnej części kaplicy[1][3][4][6]. W latach 50. i 60. XX wieku dobudowano z tyłu niewielką zakrystię oraz, na części ogrodu, pomieszczenie do spotkań parafialnych[1].
Obraz tytularny przedstawia Madonnę unoszoną przez anioły do nieba[1].
Kościół dzisiaj
[edytuj | edytuj kod]Kościół jest w bardzo dobrym stanie. Odbywa się w nim nauczanie katechizmu oraz organizuje się inne formy zajęć i spotkań religijnych[1][3][7].
Ochrona dziedzictwa kulturowego
[edytuj | edytuj kod]Budynek umieszczony jest na liście National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands pod nr. 1978[6].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Joe Abela: Santa Maria ta’ Ħal Tmin ~ Żejtun ~. Kappelli Maltin. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-14)]. (malt.).
- ↑ a b CIII. Altre chiese nel Zeitun e suoi limiti / #11.. W: Achille Feres: Deserizione storica delle chiese di Malta e Gozo. Malta: 1866, s. 380-381. (wł.).
- ↑ a b c d John Scerri: Zejtun / Nativity of Our Lady Hal Tmim. malta-canada. [dostęp 2019-01-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-23)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Mikiel Spiteri (Kilin): A Hundred Wayside Chapels of Malta & Gozo. Valletta: Heritage Books, 2000, s. 242-243. ISBN 99909-93-06-8. (ang.).
- ↑ a b Alfie Guillaumier: Malta's Towns and Villages. USA: Terry Asphar, 2003, s. 629. ISBN 0-9743821-0-8. (ang.).
- ↑ a b c d Chapel of St. Mary of Hal-Tmin. NICPMI, 2013-12-27. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-25)]. (ang.).
- ↑ Żejtun / Church of St. Mary at Hal Tmiem. Archdiocese in Malta. [dostęp 2019-01-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-08)]. (ang.).