Królewska Fabryka Karabinów

Królewska Fabryka Karabinów
Königliche Gewehr-Fabrik
	; Budynki fabryki w 2012 r.
Państwo	Polska
Miejscowość	Gdańsk
Adres	ul. Łąkowa 35/38
Typ budynku	fabryka zbrojeniowa
	Położenie na mapie Gdańska Królewska Fabryka Karabinów
	Położenie na mapie Polski Królewska Fabryka Karabinów
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Królewska Fabryka Karabinów
	54°20′29,711″N 18°39′37,287″E/54,341586 18,660357
	Multimedia w Wikimedia Commons

Królewska Fabryka Karabinów (niem. Königliche Gewehr-Fabrik)^[2] – zabytkowy^[1] zespół budynków poprzemysłowych z XIX wieku w Gdańsku, dawna pruska fabryka broni ręcznej.

Opis obiektu[edytuj | edytuj kod]

Fabryka Karabinów znajduje się w Śródmieściu Gdańska, na Dolnym Mieście, przy ulicy Łąkowej 35/38. Do rejestru zabytków wpisane jest 11 obiektów pod tym adresem, m.in.: hala, kotłownia, magazyn, dom, budynek biurowy, lecznica, odlewnia^[1].

Produkcję broni w tym miejscu rozpoczęto w 1839 r., początkowo przez prywatnych przedsiębiorców. W 1843 r. zamontowano w zakładzie maszynę parową o mocy 16 KM. W 1853 r. fabryka została sprzedana państwu pruskiemu z powodu bankructwa właścicieli. Od tego momentu zespół przemysłowy zaczął nabierać kształtu, w jakim przetrwał do dziś^[3].

W 1893 r. fabryka została połączona jednotorową linią kolejową, będącą odnogą linii Gdańsk-Tczew. Rozpoczynała się ona na Bramie Kolejowej i biegła na Dolne Miasto, do fabryki i dalej do rzeźni przemysłowych przy ul. Angielska Grobla^[4].

Wraz z utworzeniem Wolnego Miasta Gdańska, nastąpiła demilitaryzacja miasta. Spowodowało to wstrzymanie produkcji zbrojeniowej w fabryce. W 1919 r. część maszyn produkcyjnych zakupiła Polska, a w latach 1921-1923 otrzymała resztę wyposażenia w związku z podziałem niemieckiego mienia na terenie WMG. Wyposażenie przekazano do Państwowej Fabryki Karabinów w Warszawie, a także do nowo powstałej Fabryki Broni w Radomiu^[2]^[3]. Miało to istotne znaczenie dla rozwoju polskiego przemysłu zbrojeniowego po odzyskaniu niepodległości. Rozpoczęto polską produkcję karabinu Mauser 98, który stał się później podstawowym karabinem Wojska Polskiego^[5].

Po demilitaryzacji budynki zakładu używano do różnorakich celów. Znajdowały się tutaj siedziby różnego rodzaju przedsiębiorstw, a nawet siedziba lokalnej komórki NSDAP. W latach 20. na terenie kompleksu zbudowano modernistyczny gmach Fabryki Monopolu Tytoniowego. Po 1945 r. mieściły się tutaj m.in. Gdańskie Zakłady Futrzarskie oraz Gdańskie Fabryki Obrabiarek (późniejszy Hydroster), które w latach 50. prowadziły tutaj tajną produkcję obrabiarek dla przemysłu zbrojeniowego. Miało tu również swoją siedzibę gdańskie przedsiębiorstwo LPP^[6]^[3].