Krzyżaczka bukowa
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
krzyżaczka bukowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Eutypa spinosa (Pers.) Tul. & C. Tul. Select. fung. Carpol. (Paris) 2: 59 (1863) | |
Krzyżaczka bukowa (Eutypa spinosa (Pers.) Tul. & C. Tul.) – gatunek grzybów z rodziny Diatrypaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Eutypa, Diatrypaceae, Xylariales, Xylariomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1794 roku Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Sphaeria spinosa. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1863 roku Louis René Tulasne i Charles Tulasne[1].
- Engizostoma spinosum (Pers.) Kuntze 1898
- Sphaeria spinosa Pers. 1794
- Valsa spinosa (Pers.) Nitschke 1867
W 2024 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów przy Polskim Towarzystwie Mykologicznym zarekomendowała polską nazwę krzyżaczka bukowa[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Zazwyczaj tworzy gęste skupiska podkładek, czasami pokrywające duże obszary podłoża. Są bardzo twarde i trudne do oddzielenia od podłoża, czarne o średnicy 2–4 mm, tworzące się ponad powierzchnią podłoża. Są mniej więcej kuliste, ze sterczącymi ujściami owocników przypominającymi kolce. Na szczycie wydłużonej szyjki owocników drobne otwory (ostiole)[4][5].
Nie tworzy konidiomów. Konidiofory w dużych nieregularnych skupiskach lub w palisadzie na powierzchni podkładki, krótkie, ciemnobrązowe, często rozgałęzione ze skupiskami komórek konidiotwórczych lub z komórkami konidiotwórczymi będącymi po prostu końcowymi komórkami konidioforu. Komórki konidiotwórcze mają rozmiar 12–21 × 2,5–3 (–4) µm, są szkliste do bladobrązowych, nieregularne w kształcie, ale mniej więcej cylindryczne, namnażające się sympodialnie i zwykle z licznymi zębami. Konidia 11–18 × 2–2,5 (–3) µm, nieregularnie oddzielające się, o nieco zaostrzonych końcach, szkliste, bez przegród, gładkie i cienkościenne[6].
Powstaje w podkładkach na powierzchni kory lub drewna. Podkładki te silnie podnoszą się i niszczą powierzchnię podłoża. Zwykle występują bardzo licznie zajmując dużą powierzchnię. Są czarne, ograniczone czarną linią strefy widoczną w drewnie, w młodym materiale pokryte są brązowoszarymi strzępkami. Ostiole o średnicy 200–400 µm. i wysokości 2–3 mm, mniej więcej cylindryczne, bruzdowane lub głęboko rozszczepione. Owocniki typu perytecjum, o średnicy 600-700 µm śr. i wysokości do 1,1 mm. Mają kształt od kulistego do jajowatego i występują w pojedynczej warstwie. Ponieważ występują blisko siebie, zwykle są zniekształcone z powodu kontaktu z innymi perytecjami. Zaopatrzone są w długą szyjkę. Wewnątrz perytecjów bardzo cienkie parafizy, często rozpływające się w okresie dojrzałości. Worki 8–zarodnikowe o wymiarach 25–35 × 5–6 µm z małym pierścieniem wierzchołkowym, który blednie w jodzie. Askospory (5,5–) 6–7,5 (–9) × (1,5–) 1,8-2,2 µm, kiełbaskowate, bez przegród, bladożółte, cienkościenne i gładkościenne, bez galaretowatej otoczki[6]. Są trudne do obserwacji pod mikroskopem (wymagają barwienia)[5].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Najwięcej stanowisk podano w Ameryce Północnej i Europie, poza tym gatunek notowany jest w Chinach, Filipinach, Republice Południowej Afryki i na Hawajach. W Europie szeroko rozprzestrzeniony; występuje od Hiszpanii po południowe rejony Półwyspu Skandynawskiego[7]. W Polsce występuje na całym obszarze, głównie w starych bukowych lasach[4].
Grzyb saprotroficzny, nadrzewny, występujący na martwych lub obumierających pniach i gałęziach różnych gatunków drzew[5], w Polsce notowany głównie na bukach. Na zasiedlonych powierzchniach drzewa powoduje odpadanie perydermy i kory[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-12-19] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2017-11-28] (ang.).
- ↑ Rekomendacja nr 3/2024 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2024-04-26].
- ↑ a b Andrzej Chlebicki, Grzyby nadrzewne Gorców, „Ochrona Beskidów Zachodnich”, 2, 2008, s. 9–19.
- ↑ a b c Éutypa spinósa, trnasta krastovka [online] [dostęp 2015-12-15].
- ↑ a b Eutypa spinosa [online], Fungi of Great Britain and Ireland [dostęp 2017-11-28].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2017-11-28].
- ↑ Wiesław Mułenko, Tomasz Majewski, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, s. 249, ISBN 978-83-89648-75-4.