Ksi Ursae Majoris
ξ UMa A | |||||||||||||||||||||
Położenie w gwiazdozbiorze | |||||||||||||||||||||
Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||||
Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Rektascensja |
11h 18m 10,902s[1] | ||||||||||||||||||||
Deklinacja |
+31° 31′ 44,98″[1] | ||||||||||||||||||||
Paralaksa (π) | |||||||||||||||||||||
Odległość | |||||||||||||||||||||
Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||||||
Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||||||
Ruch własny (DEC) |
−591,4 ± 4,1 mas/rok[1] | ||||||||||||||||||||
Prędkość radialna |
−15,5 ± 0,9 km/s[1] | ||||||||||||||||||||
Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||||
Rodzaj gwiazdy |
spektroskopowo podwójna: żółto-biały (lub żółty) i czerwony karzeł | ||||||||||||||||||||
Typ widmowy | |||||||||||||||||||||
Masa | |||||||||||||||||||||
Promień | |||||||||||||||||||||
Wielkość absolutna | |||||||||||||||||||||
Jasność | |||||||||||||||||||||
Wiek |
6 mld lat[3] | ||||||||||||||||||||
Temperatura |
5740 K[3] | ||||||||||||||||||||
Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||||
|
ξ UMa B | |||||||||||||||
Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||
Gwiazdozbiór | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Rektascensja |
11h 18m 10,932s[5] | ||||||||||||||
Deklinacja |
+31° 31′ 45,44″[5] | ||||||||||||||
Paralaksa (π) | |||||||||||||||
Odległość | |||||||||||||||
Wielkość obserwowana | |||||||||||||||
Ruch własny (RA) | |||||||||||||||
Ruch własny (DEC) |
−591,4 ± 4,1 mas/rok[1] | ||||||||||||||
Prędkość radialna |
−15,9 ± 0,9 km/s[1] | ||||||||||||||
Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||
Rodzaj gwiazdy |
spektroskopowo podwójna: żółty i czerwony (lub brązowy) karzeł | ||||||||||||||
Typ widmowy | |||||||||||||||
Masa | |||||||||||||||
Promień | |||||||||||||||
Jasność | |||||||||||||||
Wiek |
6 mld lat[3] | ||||||||||||||
Temperatura |
5720 K[3] | ||||||||||||||
Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||
|
Ksi Ursae Majoris (ξ UMa, Alula Australis) — gwiazda wielokrotna w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy, znajdująca się w odległości około 27 lat świetlnych od Słońca.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjna nazwa gwiazdy, Alula Australis, wywodzi się od arabskiego wyrażenia القفزة الأولى Al Ḳafzah al Ūla, co oznacza „pierwszy skok (gazeli)” i odnosi się do tej gwiazdy oraz pobliskiej ni Ursae Majoris. Łaciński dodatek Australis wskazuje, że jest to południowa gwiazda spośród tych dwóch[3][6]. Nazwa ta została formalnie zatwierdzona przez Międzynarodową Unię Astronomiczną w 2016 roku[7].
Charakterystyka fizyczna
[edytuj | edytuj kod]2 maja 1780 roku William Herschel odkrył, że jest to gwiazda podwójna, przez co jest ona pierwszą w historii zidentyfikowaną gwiazdą podwójną, której składniki są fizycznie ze sobą związane. Jest również pierwszą gwiazdą podwójną dla której obliczono parametry orbity. W rzeczywistości jednak każdy z jej dwóch składników jest ponadto gwiazdą spektroskopowo podwójną, czyli łącznie do systemu należą cztery gwiazdy. Łączna masa tych gwiazd szacowana jest na około 2 masy Słońca[3].
W skład układu wchodzą składniki ξ UMa A i B, które obiegają wspólny środek masy w ciągu 59,878 lat w średniej odległości 21,2 au. Ich orbita jest jednak mocno ekscentryczna, w związku z czym odległość gwiazd waha się pomiędzy 29,6 a 13,4 au[3].
Składnik Ksi Ursae Majoris A ma jasność równą 4,264m[1]. Gwiazdy wchodzące w skład tego składnika obiegają się w ciągu 1,833 roku. Główna gwiazda jest karłem należącym do typu widmowego G0[3] lub F8,5[1], druga gwiazda to czerwony karzeł reprezentujący typ widmowy M.
Składnik Ksi Ursae Majoris B ma jasność 4,729m[5]. Gwiazdy wchodzące w skład składnika B obiegają się w ciągu 3,98 dnia. Główna gwiazda to żółty karzeł typu widmowego G, a jego towarzysz to czerwony[3] lub brązowy karzeł[5].
Do systemu Ksi Ursae Majoris być może należy także piąta gwiazda o jasności 15m, położona w odległości 56,4 sekundy kątowej (w 2007 roku)[8][9]. Jeśli jest ona faktycznie członkiem tego układu, to separacja od pozostałych składników wynosi co najmniej 450 au, a okres obiegu centralnej czwórki gwiazd to ponad 5600 lat. Również ona byłaby czerwonym karłem typu M8, o niskiej masie[3]. Ponadto odkryty został brązowy karzeł typu T8 o jasności 18,75m odległy o 511,4″, który wykazuje taki sam ruch własny jak system Ksi Ursae Majoris; od składnika A dzieli go w przestrzeni odległość około 4000 au[8][10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n ksi Ursae Majoris A w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c ksi Ursae Majoris w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Jim Kaler: ALULA AUSTRALIS (Xi Ursae Majoris). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2014-10-23]. (ang.).
- ↑ Obliczona na podstawie paralaksy i wielkości obserwowanej
- ↑ a b c d ksi Ursae Majoris B w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 443. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-08-10. [dostęp 2018-12-06].
- ↑ a b Mason et al.: WDS J11182+3132A. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ UCAC3 244-100189 w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ 2MASS J11183876+3125441 w bazie SIMBAD (ang.)
- Brązowe karły
- Czerwone karły
- Gwiazdy poczwórne
- Gwiazdy spektroskopowo podwójne
- Gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy
- Gwiazdy typu widmowego F
- Gwiazdy typu widmowego G
- Gwiazdy typu widmowego M
- Obiekty Bayera
- Typ widmowy T
- Żółte karły
- Żółto-białe karły
- Gwiazdy zmienne typu RS Canum Venaticorum
- Gwiazdy w sąsiedztwie Słońca