Leon Wanat

Leon Wanat

Leon Wanat w 1972 roku, podczas pierwszego procesu Ludwiga Hahna w Hamburgu
Data i miejsce urodzenia	14 czerwca 1906 Kraków (Austro-Węgry)
Data i miejsce śmierci	5 listopada 1977 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Wojskowy na Powązkach
Zawód, zajęcie	nauczyciel

Leon Wanat (ur. 14 czerwca 1906 w Krakowie, zm. 5 listopada 1977 w Warszawie) – polski nauczyciel i pisarz. W czasie II wojny światowej więziony przez Niemców na Pawiaku, gdzie został tzw. więźniem funkcyjnym – pisarzem w kancelarii więziennej. Po wojnie autor wspomnień i dwóch monografii na temat warszawskiego więzienia.

Życiorys

Urodził się 14 czerwca 1906 w Krakowie. Z zawodu był nauczycielem, przed wojną pracował w szkole w Chorzowie. W roku 1939 ukończył Państwowy Instytut Nauczycielski w Warszawie, jednak wkrótce potem został powołany do wojska i wziął udział w kampanii wrześniowej. Po klęsce powrócił do Warszawy, gdzie włączył się w powstający ruch oporu.

Został aresztowany przez Gestapo 30 marca 1940 pod zarzutem przynależności do polskiego podziemia. Po krótkim śledztwie i przesłuchaniach w więzieniu przy Daniłowiczowskiej, więzieniu mokotowskim i w siedzibie Gestapo w al. Szucha 27 maja 1940 został przewieziony na Pawiak, gdzie spędził kolejne cztery lata. Dzięki znajomości języka niemieckiego i ładnemu pismu został pisarzem więziennym odpowiedzialnym za kancelarię przyjęć więźniów (niem. Einnahmekanzlei). Latem 1944 roku, na wieść o zbliżaniu się Armii Czerwonej do Warszawy, postanowił uciec z więzienia, bowiem obawiał się, że Niemcy rozstrzelają go jako świadka popełnionych przez siebie zbrodni wojennych na więźniach przetrzymywanych na Pawiaku. 17 lipca 1944 udało mu się uciec z więzienia.

W roku 1958 wydał drukiem wspomnienia wojenne „Za murami Pawiaka” , których znaczącą część stanowił dobrze udokumentowany zarys historii więzienia na Pawiaku. Dokumentalno-wspomnieniowa książka była pierwszą próbą napisania monografii więzienia na Pawiaku i doczekała się wielu wznowień.

Jako jeden z najważniejszych świadków oskarżenia brał udział w warszawskim procesie Josefa Meisingera, komendanta Gestapo na dystrykt warszawski, i w hamburskim procesie Ludwiga Hahna. W roku 1977, tuż przed śmiercią, był także jednym z konsultantów historycznych podczas kręcenia filmu Ostatnie okrążenie, przedstawiającego ostatnie pół roku życia Janusza Kusocińskiego.

Zmarł 5 listopada 1977 i został pochowany na warszawskich Powązkach (kwatera CII11-4-7). Kilka miesięcy po jego śmierci, w roku 1978 ukazała się trzecia jego książka na temat Pawiaka, monografia „Kartki z Pawiaka” .

Zobacz też

• Stanisław Dobosiewicz

Bibliografia

Bibliografia przedmiotowa

• WładysławW. Bartoszewski WładysławW., „Za murami Pawiaka”, Leon Wanat, Warszawa 1960: recenzja, „Rocznik Warszawski”, T. 2, 1961, s. 365–367, ISSN 0080-360X [dostęp 2015-05-06] .
• TadeuszT. Kur TadeuszT., Sprawiedliwość pobłażliwa: proces kata Warszawy Ludwiga Hahna w Hamburgu, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 607 .
• mk, Zamach na Franza Bürkla - jednego z najbardziej bestialskich oprawców z Pawiaka, [w:] PolskieRadio.pl [online], 7 września 2013 [dostęp 2015-05-07] .
• MateuszM. Zimmerman MateuszM., Akcja Bürkl. Jak spadła pierwsza Główka, [w:] Onet Wiadomości [online], 10 września 2013 [dostęp 2015-05-06] .
• Filmpolski: Ostatnie okrążenie. [w:] FilmPolski.pl [on-line]. 2013. [dostęp 2015-05-07].Sprawdź autora:1.

Bibliografia podmiotowa

• LeonL. Wanat LeonL., Za murami Pawiaka, PolaP. Gojawiczyńska, wyd. 1, Warszawa: Książka i Wiedza, 1958, s. 315 .
• LeonL. Wanat LeonL., Apel więźniów Pawiaka, Wyd. 2 popr. i poszerz, Warszawa: Książka i Wiedza, 1976, s. 365 .
• LeonL. Wanat LeonL., Kartki z Pawiaka, StanisławS. Podlewski, Warszawa: Novum, 1978, s. 85 .