Limb (instrument)

Limb
	Klasyfikacja naukowa
	421.121.12 Aerofon piszczałkowy (instrument dęty właściwy)
	Klasyfikacja popularna
	Instrument dęty, aerofon
	Multimedia w Wikimedia Commons

Limb, limbe (mong. лимбэ, wym. /ɮ i m p /) – tradycyjny mongolski flet poprzeczny z sześcioma otworami otwieranymi lub zamykanymi palcami grającego, używany wśród etnicznych grup Mongolii wschodniej do akompaniamentu pieśni urtyn duu – „długich pieśni”. Gra na limbie wymaga opanowania specyficznej techniki oddechu.

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Tradycyjny limb jest wykonany z bambusa lub z mosiądzu, współczesny często z plastiku^[1]. Ma dwanaście otworów: pierwszy do dmuchania, drugi – pokryty membraną – wzmacnia dźwięk, kolejne sześć jest otwieranych lub zamykanych palcami grającego, pozostałe cztery otwory: dwa w górnej części i dwa w dolnej, gdy pozostają zakryte, nadają instrumentowi niższy dźwięk^[2].

Wschodni Chałchasi rozróżniają dwie formy limbu^[3]^[2]:

limb żeński (em limb) – węższy
limb męski (er limb) – grubszy, krótszy

Technika gry[edytuj | edytuj kod]

Limb jest tradycyjnie używany do akompaniamentu pieśni ludowych urtyn duu – „długich pieśni”^[4]. Zwrotki pieśni trwają około 4–5 minut a na jeden utwór składa się od trzech do pięciu zwrotek, co wymaga nieprzerwanej gry na flecie od dwunastu do dwudziestu pięciu minut^[4].

Gra na limbie wymaga opanowania techniki oddechu cyrkulacyjnego (bitüü am’sgaa^[5]) pozwalającej na wydobywanie dźwięku przez dłuższy czas, bez przerw koniecznych dla zaciągnięcia powietrza^[4]. Grający jednocześnie robią wdech przez nos i wydech przez usta: nabierają powietrza i wydymają policzki, a następnie siłą ich mięśni wypychają powietrze z jamy ustnej, w tym samym czasie nabierają powietrza nosem^[4]. Tradycyjna nauka techniki oddechu cyrkulacyjnego polega na wykonywaniu ćwiczeń oddechowych przy pomocy świecy lub z wykorzystaniem słomki i szklanki z wodą^[4]. Uczeń dmucha na płomień świecy w taki sposób, by nie zgasł lub dmucha przez słomkę w taki sposób, by nie zmącić wody^[4]. Na limbie grają Buriaci i Chałchasi ze wschodniej Mongolii; limb znany jest również w Chinach^[6]. Tradycyjnie na limbie grali wyłącznie mężczyźni^[7]. Gra na limbie stosowana była również przez Darigangów podczas doglądania wielbłądów, by zachęcić ponowne przyjęcie przez matki wcześniej odtrąconych młodych^[8].

Tradycja gry na limbie jest zagrożona – jedynie 14 muzyków nadal praktykuje grę na limbie. Ostatnim wielkim mistrzem gry na limbie był Luwsandordżijn Cerendordż (1909–1989), który przekazał swoją wiedzę w zakresie gry na tym instrumencie kilku uczniom^[5]. W 2009 roku technika gry na limbie towarzyszącej urtyn duu została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa wymagającego pilnej ochrony UNESCO^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 82. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b Ellen Koskoff: The Concise Garland Encyclopedia of World Music: The Middle East, South Asia, East Asia, Southeast Asia. Routledge, 2008, s. 1239. ISBN 978-0-415-99404-0. [dostęp 2015-01-03].
↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 81. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g UNESCO ICH: Folk long song performance technique of Limbe performances – circular breathing. [dostęp 2015-01-03]. (ang.).
↑ ^a ^b UNESCO ICH: Nomination for inscription on the Urgent Safeguarding List in 2009 (Reference No. 00312). [dostęp 2015-01-03]. (ang.).
↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 14. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].
↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 172. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].
↑ Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 238. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Limbe. [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2015-01-03]. (ang.).
UNESCO: Folk long song performance technique of Limbe performances – circular breathing. [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2015-01-03]. (ang.).

[Pegg82-1] Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 82. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].

[Koskoff1239-2] Ellen Koskoff: The Concise Garland Encyclopedia of World Music: The Middle East, South Asia, East Asia, Southeast Asia. Routledge, 2008, s. 1239. ISBN 978-0-415-99404-0. [dostęp 2015-01-03].

[Pegg81-3] Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 81. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].

[unesco1-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g UNESCO ICH: Folk long song performance technique of Limbe performances – circular breathing. [dostęp 2015-01-03]. (ang.).

[unesco2-5] UNESCO ICH: Nomination for inscription on the Urgent Safeguarding List in 2009 (Reference No. 00312). [dostęp 2015-01-03]. (ang.).

[Pegg14-6] Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 14. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].

[Pegg172-7] Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 172. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].

[Pegg238-8] Carole Pegg: Mongolian Music, Dance, & Oral Narrative: Performing Diverse Identities. University of Washington Press, 2001, s. 238. ISBN 978-0-295-98112-3. [dostęp 2015-01-03].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]