Przejdź do zawartości

Lisówka ruda

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Lisówka ruda
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

borowikowce

Rodzina

lisówkowate

Rodzaj

lisówka

Gatunek

lisówka ruda

Nazwa systematyczna
Hygrophoropsis aurantiaca (D.A. Reid) Knudsen
Funga Nordica, Agaricoid, Boletoid and Cyphelloid Genera (Gylling): 913 (2008)

Lisówka ruda (Hygrophoropsis rufa (D.A. Reid) Knudsen)– gatunek grzybów z rodziny lisówkowatych (Hygrophoropsidaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hygrophoropsis, Hygrophoropsidaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1972 roku Derek Agutter Reid, jako odmianę lisówki pomarańczowej (Hygrophoropsis aurantiaca var. rufa). W 2008 r. Henning Knudsen podniósł ją do rangi odrębnego gatunku[1].

Polska nazwa według internetowego atlasu grzybów[2].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica od 3 do 10 cm, u młodych okazów płaski, potem lekko wklęsły. Brzeg podwinięty. Powierzchnia owłosiona do ziarnistej, matowa, początkowo brązowa do oliwkowobrązowej z pomarańczowożółtym odcieniem, potem na środku ciemnobrązowa, na brzegu szarobrązowa[3].

Blaszki

Dość daleko zbiegające na trzon, grube, wąskie, przy brzegu kapelusza dychotomicznie rozwidlone, początkowo jasnopomarańczowe, potem bledsze, pomarańczowo-żółte[3].

Trzon

Wysokość 2–5 cm, grubość 0,5–1,5 cm, stosunkowo krótki, walcowaty, ale często zwężający się lub rozszerzający ku podstawie, mocny, z zagłębioną w ziemi podstawą. Powierzchnia matowa, w górnej połowie puszysta, ziarnista, w dolnej połowie pokryta białym nalotem, ciemno ochrowobrązowa, u dojrzałych owocników oliwkowa[3].

Miąższ

Lekko elastyczny, pomarańczowy, nie zmieniający barwy po uszkodzeniu, o kwaśnym zapachu i słodkim smaku[3].

Cechy mikroskopowe

Podstawki cylindryczne do mocno maczugowatych, z 4 sterygmami i sprzążkami bazalnymi, 26–36 × 7–8 μm. Bazydiole wąsko maczugowate, 17–22 × 5,5–6,5 μm. Cystyd brak, ale liczne są pseudocystydy, wąsko maczugowate do maczugowatych, z szerokim, tępym, niskim garbkiem, 14–36 × 5–7 μm. Zarodniki jajowate, elipsoidalne do cylindrycznych, gładkie, z lekko zgrubiałymi ścianami, bez wyraźnego wyrostka wnęki, bladożółte w KOH, silnie dekstrynoidalne, 5–6,5(7) x 3–4,5 µm, Q = 1,30–1, 70. Trama blaszek regularna lub prawie regularna, utworzona z równoległych do lekko splątanych strzępek, kolumnowatych do niemal wrzecionowatych, cienkościennych, szklistych, niedekstrynalnych, o średnicy 4–12 μm. Trama kapelusza utworzona z luźno ułożonych, rozgałęzionych, kolumnowych do lekko nabrzmiałych, cienkościennych, szklistych strzępek o średnicy 5–12 μm. Skórka kapelusza typu cutis lub trichoderma, zbudowana z gęsto splątanych, wyprostowanych, luźno ułożonych strzępek o średnicy 5–12 μm, z kilkoma nieco wrzecionowatymi komórkami końcowymi, wąsko maczugowatymi, o ściankach do 0,5 μm grubości. Są żółte, z jednorodną zawartością opalizującego brązowego pigmentu, zwłaszcza w górnej warstwie, spęczniałe do średnicy 20 μm, bez pileocystyd. Skórka trzonu podobna, z komórkami pokrytymi rzadkimi, krótkimi, tępymi naroślami, bez kaulocystyd. Sprzążki liczne w strzępkach wszystkich części grzyba[3].

Gatunki podobne

Od lisówki pomarańczowej (Hygrophoropsis aurantiaca) odróżnia się bardziej mięsistym i szorstkim kapeluszem, mniej jaskrawo ubarwionym trzonem i zarodnikami o raczej pogrubionej ścianie, silnie dekstrynoidalnej. Bardzo charakterystyczna jest także pomarańczowo-brązowa do ciemnobrązowej powierzchnia kapelusza, nie wykazująca przejścia od pomarańczowo-żółtej do pomarańczowo-czerwonej, jak u lisówki pomarańczowej[3].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Znane jest występowanie Hygrophoropsis rufa w Ameryce Północnej, Europie i Rosji[4]. W Polsce do 2003 r. gatunek ten był nieznany[5], ale w późniejszych latach podano jego stanowiska[6]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków rzadkich, wartych objęcia ochroną[2].

Naziemny grzyb saprotroficzny. Występuje w lasach iglastych i mieszanych na ściółce, pniakach i butwiejących pniach drzew, czasem na trocinach[3].

Jest grzybem jadalnym[3], odradza się jednak zbierania grzybów rzadkich[7], ponadto jest możliwość pomylenia jej z trującą lisówką pomarańczową[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-03-08].
  2. a b Aktualne stanowiska lisówki rudej w Polsce [online] [dostęp 2023-03-08] (pol.).
  3. a b c d e f g h i Hygrophoropsis rufa / Clitocybe roux [online], Mycoquébec.org [dostęp 2023-03-08] (fr.).
  4. Mapa występowania Hygrophoropsis rufa na świecie [online], gbif.org [dostęp 2023-03-08] (ang.).
  5. Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  6. Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-03-04].
  7. Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.