Lutkea grzebieniasta

Lutkea grzebieniasta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	lutkea
Gatunek	lutkea grzebieniasta
	Nazwa systematyczna
	Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze; Revis. Gen. Pl. 1: 217 (1891)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lutkea grzebieniasta^[4] (Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze) – gatunek reprezentujący monotypowy rodzaj roślin – lutkea Luetkea z rodziny różowatych. Zasięg gatunku obejmuje północno-zachodnią Amerykę Północną – zachodnią część Stanów Zjednoczonych (od Kalifornii po Waszyngton i Montanę oraz Alaskę) i zachodnią Kanadę^[3]^[5]. Występuje on na podłożu skalnym w miejscach wilgotnych i świeżych w obrębie tundry, w lukach w lasach, na łąkach, wrzosowiskach^[5] i wyleżyskach^[4]. W górach sięga po piętro alpejskie^[4] 3500 m n.p.m.^[5] Kwitnie od czerwca do września^[5].

Roślina uprawiana jest jako ozdobna w ogrodach skalnych. Lokalnie wykorzystywana jest jako roślina lecznicza, zwłaszcza do w przypadku bolesnych menstruacji^[6].

Nazwa naukowa upamiętnia Friedricha Benjamina Lütkego (1797–1882), rosyjskiego kapitana i badacza Arktyki^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Półkrzew tworzący darnie, osiągający zwykle 10–15 cm wysokości, rzadziej do 30 cm. Pędy są płożące, z rozłogami, nagie^[7].

Liście: Zimozielone, nieopadające także po obumarciu, skrętoległe (przy czym w dole pędu międzywęźla są krótkie i liście są gęsto ułożone, w górze międzywęźla są dłuższe). Liście są ogonkowe^[7], ogonki osiągają do 1 cm długości i są wąsko oskrzydlone^[5]. Blaszka jest zielona lub zielonoszara^[5], naga, romboidalna, o długości do 1,5 cm, 2–3 razy trzykrotnie podzielona, brzegi blaszki są płaskie^[7].

Kwiaty: Osadzone na szypułkach i zebrane po 5–20 (rzadko nieco więcej) w szczytowe grona. Kwiaty wsparte są przysadkami w dole kwiatostanu dwukrotnie trójdzielnymi, a w górze o blaszce pojedynczej, równowąskiej. Kwiaty osiągają do 6 mm średnicy. Hypancjum ma kształt półkulisty i wysokość do 1 mm, jest nagie lub owłosione. Działki kielicha w liczbie 5, są wyprostowane lub rozpostarte, trójkątne. Płatki korony w liczbie 5, są krótsze od działek, białe, jajowate do łopatkowatych. Pręcików jest 20 i są one krótsze od płatków. Zalążnia tworzona jest przez pięć owocolistków (rzadko 4 lub 6), wolnych, owłosionych. Zawierają one po 3–5 zalążków. Szyjki osadzone są bocznie^[7].

Owoce: Skupione w trwałym hypancjum i otoczone trwałymi działkami mieszki w liczbie odpowiadającej liczbie owocolistków, osiągające do 3 mm długości^[7]. Mieszki otwierają się wzdłuż obu szwów^[5]. Zawierają nasiona w liczbie od jednego do czterech^[7].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek i rodzaj klasyfikowany jest w obrębie rodziny różowatych Rosaceae do podrodziny Amygdaloideae Arnott i plemienia Spiraeeae Candolle^[2]^[8]. W obrębie plemienia jest siostrzany względem rodzaju parzydło Aruncus^[7].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Rośliny o małych wymaganiach glebowych i wysokiej mrozoodporności. Zalecane do uprawy w miejscach chłodnych i zacienionych. Rozmnaża się je z nasion wysiewanych wiosną w szklarni lub inspekcie albo za pomocą sadzonek zielnych pozyskiwanych latem i ukorzenianych w doniczkach w inspektach, wysadzanych do gruntu wiosną^[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-09-14] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-09-14] (ang.).}
↑ ^a ^b Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-09-14].
↑ ^a ^b ^c B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 563. ISBN 978-83-7506-846-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-09-14] .
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 544, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h RichardR. Lis RichardR., Luetkea Bongard, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-09-14] .
↑ Genus Luetkea Bong.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-09-14].
↑ J.J. Hrynkiewicz-Sudnik J.J., B.B. Sękowski B.B., M.M. Wilczkiewicz M.M., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 289-290, ISBN 83-01-13434-8 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-09-14] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-09-14] (ang.).}

[powo-3] Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-09-14].

[eb2-4] B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 563. ISBN 978-83-7506-846-7.

[gat_america-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-09-14] .

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 544, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[america-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h RichardR. Lis RichardR., Luetkea Bongard, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-09-14] .

[grin-8] Genus Luetkea Bong.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-09-14].

[9] J.J. Hrynkiewicz-Sudnik J.J., B.B. Sękowski B.B., M.M. Wilczkiewicz M.M., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 289-290, ISBN 83-01-13434-8 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]