Manat rzeczny
Trichechus inunguis | |||
(Natterer, 1883) | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
manat rzeczny | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
Zasięg występowania | |||
Manat rzeczny[6], manat mały[6] (Trichechus inunguis) – gatunek ssaka z rodziny manatowatych (Trichechidae) występujący w Amazonii.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał w 1839 roku austriacki przyrodnik Johann Natterer, nadając mu nazwę Manatus exunguis; opis ten pojawił się w formie przypisu w artykule autorstwa austriackiego przyrodnika Karla Moritza Diesinga[1]. Nazwa exunguis została w 1985 roku decyzją ICZN zniesiona dla celów „zasady pierwszeństwa” (ang. Principle of Priority), ale nie dla celów „zasad homonimii” (ang. Principle of Homonymy)[7]. Jednocześnie ICZN uznała za ważną nazwę Manatus inunguis, której autorstwo Nattererowi przypisał w 1883 roku austriacki ornitolog August von Pelzeln[2]. Miejsce typowe to Borba, dolny bieg rzeki Madeira, Amazonia, Brazylia[8][9][10]. Okazy typowe (syntypy), które stanowiło pięć okazów ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu, uległy zniszczeniu w 1848 roku[11]. Jednakże Natterer zebrał co najmniej jedną czaszką spoza oryginalnej kolekcji, która prawdopodobnie stanowiła podstawę jego pierwotnej koncepcji opisu nowego gatunku, i którą wysłał do Rostocku, gdzie formalnego opisu dokonali niemieccy zoolodzy: Hermann Friedrich Stannius[12] i Clemens Hartlaub[13]. Odlew (sygnatura USNM 22438) ze zbiorów Narodowego Muzeum Historii Naturalnej może być odlewem właśnie tej czaszki[11]. Natterer zauważył także, że szkielet, który opisał i zilustrował francuski przyrodnik Georges Cuvier w 1809, należał do tego gatunku[1][11].
Wydaje się, że w Brazylii nie występuje geograficzne zróżnicowanie genetyczne T. inunguis, ale taka w pewnej formie występuje między kolumbijskim i peruwiańskim dorzeczem Amazonki[10]. W 2007 roku opisano nowy gatunek manata, nazywając go Trichechus pygmaeus[4] (manat mały[6]), jednak dane użyte do jego opisu nie są wystarczająco mocne, aby potwierdzić status odrębnego gatunku, zaś dane oparte o DNA wykazują, że pygmaeus to prawdopodobnie młodociany osobnik T. inunguis[9][10].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[10].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Trichechus: gr. θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’; εχω ekhō ‘mieć, posiadać’[14].
- inunguis: łac. inunguis ‘bez pazurów’, od in ‘nie, bez’[15]; unguis ‘pazur’[16].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Manat rzeczny występuje w systemie rzecznym Amazonki (w tym w jej ujściu) w Kolumbii, Brazylii, Ekwadorze i Peru[10].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała do 300 cm; masa ciała 450 kg[17][18]. Szare zwierzę z białymi znakami na klatce piersiowej. Ciało pokryte krótkim włosiem, na wargach dłuższym i sztywnym.
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Zwierzę żyje w grupach liczących 4–8 osobników. Prowadzi zarówno dzienny, jak i nocny tryb życia. Żyje wyłącznie w wodzie, na powierzchnię wysuwa jedynie nozdrza, by nabrać oddechu. Żywi się roślinnością wodną, zjada także opadłe do wody owoce palm.
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Manaty rzeczne rozmnażają się raz w roku. Samica po ciąży trwającej około 10 miesięcy rodzi jedno młode. Małe pozostaje z matką przez długi czas, pływając na jej grzbiecie lub u jej boku. Zwierzęta osiągają dojrzałość płciową w trzecim roku życia. Średnia długość życia jest nieznana, ale osobniki trzymane w niewoli dożywały średnio 12,5 roku.
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c C.M. Diesing. Neue Gattungen von Binnenwiirmern nebst einem Nachtrage zur Monographie der Amphistomen. „Annalen des Wiener Museums der Naturgeschichte”. 2, s. 230, 1839. (niem.).
- ↑ a b A. von Pelzeln. Brasilische Säugethiere. Resultate von Johann Natterer's Reisen in den Jahren 1817 bis 1835. „Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Zoologisch-Botanischen Gesellschaft in Wien”. 33 (Supplemantband), s. 89, 1883. (niem.).
- ↑ Trichechus inunguis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2023-08-26] (ang.).
- ↑ a b M.G. van Roosmalen. Hotspot of new megafauna found in the Central Amazon (Brazil): the lower Rio Aripuanã Basin. „Biodiversity Journal”. 6 (1), s. 231, 2015. (ang.).
- ↑ a b Trichechus inunguis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Anonim. Opinion 1320 Hydrodamalis Retzius, 1794 and Manatus Inunguis Natterer in Pelzeln, 1883 (Mammalia, Sirenia): conserved. „Bulletin of Zoological Nomenclature”. 42 (2), s. 175–176, 1985. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Trichechus inunguis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-26].
- ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Trichechus inunguis (Natterer, 1883). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-26]. (ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c D.P. Domning. Bibliography and index of the Sirenia and Desmostylia. „Smithsonian Contributions to Paleobiology”. 80, s. 380, 1996. DOI: 10.5479/si.00810266.80.1. (ang.).
- ↑ H.F. Stannius: Beitrage zur Kenntniss der amerikanischen Manati’s. Rostock: Adler’s Erben, 1845, s. 1–37, seria: Rektorats-Programm zur Geschichte der Naturwissenschaftlichen Institut der Universitat Rostock. (niem.).
- ↑ C. Hartlaub. Beiträge zur Kenntniss der Manatus-Arten. „Zoologische Jahrbücher Abteilung für Systematik, Geographie und Biologie der Tiere”. 1 (1), s. 50, 1886. (niem.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 688, 1904. (ang.).
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 126.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 276.
- ↑ T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 562. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 78. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
- Trichechus inunguis. Animal Diversity Web. [dostęp 2010-03-01]. (ang.).