Mapa metra w Londynie
Mapa metra w Londynie (ang. Tube map) – schemat linii metra w Londynie, mający ułatwić korzystanie z niego pasażerom. Założenia schematu, w szczególności porzucenie wiernego odwzorowania geografii i skali na rzecz uproszczonej ilustracji topologii sieci, opracowane zostały w latach 30. XX wieku przez Henry’ego Becka i pozostają niezmienne do dziś. Sama mapa poddana została od tego czasu wielu modyfikacjom, odzwierciedlającym rozwój sieci metra, której rozmiar uległ podwojeniu[1]. Mapa zrewolucjonizowała standardy informacji pasażerskiej, a przyjęte w niej założenia wykorzystywane są w większości współczesnych map komunikacyjnych[1][2].
Za publikację mapy odpowiedzialne jest Transport for London, jednostka zarządzająca transportem publicznym na terenie Londynu. Wydawanych jest kilka wersji mapy[3]. Wersja standardowa poza liniami metra pokazuje linie kolei Docklands Light Railway (DLR), London Overground, Tfl Rail oraz linie tramwajowe[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historycznie pierwsza mapa londyńskiego metra powstała w roku 1907 we współpracy Underground Electric Railway Company i gazety „Evening News”, a jej cena wynosiła 3 pensy. Mapa została wydrukowana w ośmiu kolorach – odrębnych dla poszczególnych linii, uwzględniała również tramwaje i linie kolejowe[5].
Następna mapa londyńskiego metra opublikowana została w roku 1908. Obejmowała głównie centrum miasta i pokazywała wszystkie stacje w centrum, nawet te, które były już zamknięte, wyłączone z eksploatacji, bądź zmieniły nazwę. Zastrzeżenia budził również sposób, w jaki podpisano poszczególne stacje; nierzadko podpisy były niewyraźne, zbyt małe, wciśnięte między linie. Z uwagi na to, że wiele linii wyjeżdżało poza ścisłe centrum miasta, a opublikowanie całego schematu byłoby niemożliwe ze względu na jego rozmiar, nie uwzględniono wielu stacji[1].
Pierwszej próby poprawienia mapy londyńskiego metra dokonano w roku 1926, kiedy kartograf Fred Stingemore uprościł nieco rysunek, rezygnując z równej odległości między stacjami i zmienił nieco przebieg linii w stosunku do skali mapy, co wprawdzie sprawiło, że mapa sieci metra nie mogła być nałożona na zwykły plan miasta, natomiast była bardziej czytelna, a stacje były podpisane. Jednak mapa miała również wady: Bakerloo Line, Metropolitan Line i District Line dalej wychodziły poza krawędzie mapy. Mapa została co prawda przyjęta przez Underground Electric Railways Company of London (UERL), ale nie zrezygnowano z druku dużych map[1].
Mapa Henry’ego Becka[edytuj | edytuj kod]
Mapa, która odbiegała znacznie od poprzednio opublikowanych, powstała w roku 1931, a wykonał ją dawny rysownik techniczny pracujący dla UERL Henry Beck. Beck stracił pracę w latach 1920. w rezultacie cięć budżetowych, niemniej nie stracił zainteresowania rozwojem londyńskiego metra. W czasie wolnym wykonał mapę według swoich założeń. Mapa różniła się od projektu końcowego, nazwy stacji były pisane wersalikami, a miejsca przesiadek zaznaczone wieloma okręgami. Zachęcony przez znajomych, Beck wysłał swoją mapę do UERL, która jednakże nie była zainteresowana tak „rewolucyjną” mapą. Niezrażony Beck dokonywał dalszych poprawek, w końcu UERL zdecydowała się odkupić od niego kolejny projekt za 10 funtów szterlingów, odpowiednik współczesnych 600 GBP. Mapa została wydana przez przewoźnika z uwagą: Nowy projekt starej mapy. Prosimy o uwagi. Reakcja pasażerów była jednoznaczna: pierwszy nakład w wysokości 750 tys. egzemplarzy, został wyczerpany w ciągu miesiąca, musiano dodrukować 100 tys. mapek[1].
Tymczasem Beck pracował nad dalszymi zmianami, m.in. zastąpił używane do oznaczania stacji przesiadkowych romby okręgami, a także wprowadził stosowane do dziś kolory: brązowy dla Bakerloo Line i czerwony dla Central Line. Kilka poprawek zażądanych przez UERL nie sprawdziło się, np. wytłuszczenie linii w centrum miasta. Ostatecznie z poprawek zrezygnowano w roku 1937[1]. UERL wprowadziła również poprawki nieautoryzowane przez Becka[6], zwłaszcza dokonane przez swojego szefa Harolda Hutchinsona, który wyostrzył kształty linii na zakrętach i kwadratami oznaczył punkty przesiadkowe. Beck uważał, że naruszono jego prawa autorskie i interweniował w biurze, jednakże był zbywany i w efekcie porzucił wszelkie prace nad projektem. W roku 1962 nowy szef London Transport Paul Garbutt odrzucił wszystkie poprawki Hutchinsona i wrócił do stylistyki opracowanej przez Becka[1].
Założenia mapy metra[edytuj | edytuj kod]
- prostota i czytelność dla każdego użytkownika metra[6]
- zastąpienie krzywych linii prostymi; linie mogą być tylko poziome, pionowe lub skośne pod kątem 45 stopni[6]
- uporządkowanie obrazu kosztem rezygnacji ze skali i dokładnego, zgodnego z rzeczywistym terenem przebiegu linii[7]
- skupienie się na czytelności nazw stacji kosztem ich dokładnego położenia i zrezygnowanie z odzwierciedlania rzeczywistych odległości między stacjami; wprowadzenie równych odstępów między nimi[6]
- brak innych odniesień geograficznych, takich jak ulice i inne obiekty. Zachowano jedynie Tamizę
- wprowadzenie symboli i umieszczenie legendy potrzebnej do ich odczytu[8]
Efekt mapy[edytuj | edytuj kod]
Mapa H. Becka uzyskała popularność i uznanie wkrótce po jej wydaniu. Mapa jest wykorzystywana jako motyw pamiątek z Londynu, pojawia się na koszulkach, kubkach itp.[2] Mapa metra londyńskiego została również zauważona jako ikona brytyjskiego wzornictwa; w głosowaniu gazety „The Independent” uzyskała siódme miejsce[9].
W roku 1939 miasto Sydney opracowało mapę metra opartą dokładnie o wzorce londyńskie[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Darien Graham-Smith: The History Of The Tube Map. The Londonist. [dostęp 2020-12-18]. (ang.).
- ↑ a b The Genius of Harry Beck’s 1933 London Tube Map–and How It Revolutionized Subway Map Design Everywhere. Open Culture. [dostęp 2020-12-19]. (ang.).
- ↑ Maps: Tube and Rail. Transport for London. [dostęp 2020-12-28]. (ang.).
- ↑ Tube Map. Transport for London. [dostęp 2020-12-28]. (ang.).
- ↑ Colouring inside the lines. Bryars and Bryars. [dostęp 2020-12-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e Ama Toor: Meet Harry Beck, the genius behind London’s iconic subway map. The Verge. [dostęp 2020-12-19]. (ang.).
- ↑ Harry Beck’s Tube map. Transport for London. [dostęp 2020-12-19]. (ang.).
- ↑ Henry Beck – człowiek, który uczynił metro użytecznym [online], Uxeria Blog, 28 stycznia 2016 [dostęp 2020-12-11] (pol.).
- ↑ Kashmira Grander: iconic red phone box is voted nation’s favourite. „The Independent”, 2015-03-16. [dostęp 2020-12-19]. (ang.).