Marad
 Mapa Mezopotamii w okresie akadyjskim i Ur III z zaznaczonym położeniem miasta Marad | |
| Państwo | |
|---|---|
Położenie na mapie Iraku  | |
 32°05′28,91″N 44°47′06,94″E/32,091364 44,785261
| |
Marad, Marda (sum. már.daki lub marad.daki, akad. Marad)[1] – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, leżące ok. 50 km na południe od Kisz, mniej więcej w połowie drogi między Babilonem a Isin[2]. Obecnie stanowisko archeologiczne Wana as-Sadoum[3] (też Wana Sedoum)[2] w północnowschodniej części muhafazy Al-Kadisijja w Iraku[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miasto Marad nie występuje w Sumeryjskiej liście królów, ale pojawia się w hymnach świątynnych z okresu wczesnodynastycznego[3]. W inskrypcjach królewskich wymienione jest po raz pierwszy w inskrypcji akadyjskiego króla Manisztusu (ok. 2269–2255 p.n.e.) wyrytej na Obelisku Manisztusu[2]. W czasie panowania Naram-Sina (2254–2218 p.n.e.) jego syn Lipit-ili był ensim w Marad i wzniósł tam świątynię poświęconą Lugal-Marada – bogu opiekuńczemu tego miasta[2][4]. Za rządów III dynastii z Ur (2113–2005 p.n.e.) miasto było stolicą jednej z prowincji[2][3]. W XIX wieku p.n.e. powstało niewielkie amoryckie królestwo ze stolicą w Marad, którym rządzili tacy władcy, jak Sumu-ditan, Jamsi-El czy Sumu-Numhim[2]. Miasto nie jest wspomniane w prologu do Kodeksu Hammurapiego[2], ale z jednej z formuł rocznych Hammurapiego (1792–1750 p.n.e.) wiemy, iż zostało ono przez niego zdobyte[3]. W XVI–XII wieku p.n.e. Marad pozostawało pod rządami Kasytów, których władcy, jak Kadaszman-Enlil I (ok. 1374–1360 p.n.e.) czy Kadaszman-Turgu (ok. 1281–1264 p.n.e.), prowadzili w nim prace budowlane[4]. Według Kroniki P za panowania kasyckiego króla Adad-szuma-usura (ok. 1216–1187 p.n.e.) Marad zdobyte i splądrowane być miało przez elamickiego króla Kiden-Hutrana w czasie jego najazdu na Babilonię[5]. Kolejną informację o mieście znaleźć można w Asyryjskiej liście eponimów, która wspomina, iż w 770 roku p.n.e., za rządów asyryjskiego króla Aszur-dana III, miała miejsce wyprawa wojenna przeciw miastu Marad[6]. Inny asyryjski król, Sennacheryb (704–681 p.n.e.), wymienia w swych rocznikach Marad pośród 33 twierdz chaldejskiego plemienia Bit-Dakkuri[7]. Po upadku Asyrii miasto znalazło się w granicach państwa nowobabilońskiego (626–539 p.n.e.). Wiadomo, iż Nabuchodonozor II (604–562 p.n.e.) i Nabonid (556–539 p.n.e.) prowadzili tu prace budowlane przy świątyni boga Lugal-Marada[4]. W Kronice Nabonida jest też wzmianka o tym, iż posągi boga Lugal-Marada i innych bogów z Marad przywożone były do Babilonu na obchody święta akitu, babilońskiego święta Nowego Roku[8].
Głównym bogiem opiekuńczym miasta Marad był bóg Ninurta czczony w mieście pod przydomkiem Lugal-Marada (sum. dlugal.marad.daki, tłum. „Król miasta Marad”) w świątyni E-igikalama (sum. é.igi.kalam.ma, tłum. „Dom – oko kraju”)[4]. W Marad znajdował się również zigurat o nazwie E-gangadudu[9] oraz E-giguna – świątynia bogini Isztar[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Borger R.: Assyrisch-babylonische Zeichenliste. Neukirchen-Vluyn, 1978, s. 170. (niem.).
- ↑ a b c d e f g Edzard D.O., Marad, w: Reallexikon..., s. 351.
- ↑ a b c d e informacje o stanowisku na stronie Cultural Property Training Resource. cemml.colostate.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-01)]. (strona Depatamentu Obrony Stanów Zjednoczonych dla personelu wojskowego służącego w Iraku)
- ↑ a b c d George A.R., House..., s. 104.
- ↑ Glassner J.-J., Mesopotamian..., s. 281.
- ↑ Glassner J.-J., Mesopotamian..., s. 171.
- ↑ Edzard D.O., Marad, w: Reallexikon..., s. 352.
- ↑ Glassner J.-J., Mesopotamian..., s. 237.
- ↑ George A.R., House..., s. 89.
- ↑ George A.R., House..., s. 92.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Edzard D.O., Marad, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VII (Libanukšabaš - Medizin), Walter de Gruyter, Berlin – New York 1987–1990, s. 351-352.
- George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993.
- Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004.