Sennacheryb
| ||
 Król Sargon II (po prawej stronie) wraz z następcą tronu Sennacherybem - asyryjski relief z Dur-Szarrukin | ||
| król Asyrii | ||
| Okres | od 704 p.n.e. do 681 p.n.e. | |
| Dane biograficzne | ||
| Dynastia | Sargonidzi | |
| Ojciec | Sargon II | |
| Żona | Taszmetum-szarrat Naqi’a (Zakutu) | |
| Dzieci | Aszur-nadin-szumi Aszur-ili-muballissu Aszur-szumu-uszabszi Arda-Mulissi Asarhaddon Szadditu | |
Sennacheryb, właśc. Sin-ahhe-eriba (sum. d30.šešmeš.su; akad. Sîn-ahhē-erība; biblijny Sancherib, Sancheryb, Sennacheryb) – władca Asyrii z dynastii Sargonidów, syn Sargona II; panował w latach 704-681 p.n.e.[1]
Imię[edytuj | edytuj kod]
Rodzime, akadyjskie imię tego władcy brzmi Sîn-ahhē-erība[1] i znaczy „Bóg Sin zastąpił mi braci”[2]. Imię to wskazuje, że był jedynym pozostałym przy życiu synem Sargona II. W Biblii, w której władca ten wzmiankowany jest w 2 Księdze Królewskiej, 2 Księdze Kronik i Księdze Izajasza[3], jego imię uległo zniekształceniu i zapisywane było w następujący sposób:
| imię Sîn-ahhē-erība w zapisie biblijnym |
miejsce w Biblii | ||
|---|---|---|---|
| 2 Księga Królewska (2 Krl 18:13; 2 Krl 19:16,20,36) |
2 Księga Kronik (2 Krn 32:1-2,9-10,22) |
Księga Izajasza (Iz 36:1; Iz 37:17,21,37) | |
| zapis hebrajski w Kodeksie Leningradzkim |
סַנְחֵרִיב /san·che·riv/[4][5] | סַנְחֵרִיב /san·che·riv/[6] | סַנְחֵרִיב /san·che·riv/[7][8] |
| zapis grecki w Septuagincie |
σενναχηριμ /sennachērim/[9][10] | σενναχηριμ /sennachērim/[11] | σενναχηριμ /sennachērim/[12][13] |
| zapis łaciński w Wulgacie |
Sennacherib[14][15] | Sennacherib[16] | Sennacherib[17][18] |
W polskich przekładach Biblii stosowana jest zarówno forma imienia oparta na zapisie hebrajskim (Sancherib w Biblii Poznańskiej i Przekładzie Nowego Świata, Sancheryb w Biblii warszawskiej), jak i forma oparta na zapisie greckim/łacińskim (Sennacheryb w Biblii gdańskiej, Biblii warszawsko-praskiej i Biblii Tysiąclecia):
| polskie przekłady Biblii | miejsce w Biblii | |||
|---|---|---|---|---|
| 2 Krl 18:13[19]; 2 Krl 19:16,20,36[20] | 2 Krn 32:1-2,9-10,22[21] | Iz 36:1[22]; Iz 37:17,21,37[23] | ||
| Biblia gdańska | Sennacheryb | Sennacheryb | Sennacheryb | |
| Biblia poznańska | Sancherib | Sancherib | Sancherib | |
| Biblia warszawsko-praska | Sennacheryb | Sennacheryb | Sennacheryb | |
| Biblia Tysiąclecia | Sennacheryb | Sennacheryb | Sennacheryb | |
| Biblia warszawska | Sancheryb | Sancheryb | Sancheryb | |
| Przekład Nowego Świata | Sancherib | Sancherib | Sancherib | |
Polityka podbojów[edytuj | edytuj kod]
Większość swego życia spędził na walce z licznymi wrogami Asyrii. Po śmierci jego ojca wybuchły rebelie w Fenicji i Palestynie oraz w Babilonii, które krwawo tłumił. W celu zapobieganiu buntom stosował na masową skalę deportacje ludności podbitych krajów.
Wojna z Babilonią i jej sojusznikami[edytuj | edytuj kod]
Sytuacja w Babilonii była trudniejsza do opanowania. Sennacheryb odziedziczył jej koronę po swoim ojcu, ale już w 703 roku p.n.e. doszło tam do rebelii Marduk-apla-iddiny II, który przy pomocy elamickiego króla Szutruk-Nahhunte II przejął kontrolę nad Babilonem. Kilka miesięcy później rebelianci zostali pobici przez armię Sennacheryba w bitwie pod Kisz. Marduk-apla-iddina II zdołał jednak zbiec na bagna w południowej Mezopotamii. Sennacheryb uprowadził do Asyrii 208 tysięcy ludzi, a na tronie Babilonii osadził niejakiego Bel-ibniego. Trzy lata później (700 p.n.e.) Marduk-apla-iddina II ponownie spróbował odzyskać Babilon. Asyryjczycy uniemożliwili mu to, ale Bel-ibni został zdetronizowany za nieudolność lub też współpracę z Chaldejczykiem. Jego miejsce zajął Aszur-nadin-szumi, najstarszy syn Sanheriba.
W roku 694 p.n.e. Sennacheryb podjął wyprawę przeciwko Elamowi. Atakując z lądu i morza spustoszył kilka miast i powrócił z łupami. W odwecie król Elamu Halluszu-Inszuszinak wkroczył do Babilonu i zajął Sippar. Korzystając z sytuacji, Babilończycy zbuntowali się, pojmali Aszur-nadin-szumiego i wydali Elamitom, którzy wywieźli go do Elamu. Halluszu-Inszuszinak osadził na babilońskim tronie swojego protegowanego Nergal-uszeziba i wrócił do kraju. Kilka miesięcy później Sennacheryb odzyskał kontrolę nad Babilonem. Wkrótce mieszkańcy Babilonii znowu podnieśli bunt. W 691 p.n.e. doszło do bitwy pod Hallule nad Tygrysem. Roczniki asyryjskie przedstawiają bitwę jako wielkie zwycięstwo nad koalicją babiloński-elamicką, natomiast kronika babilońska mówi o odwrocie Asyryjczyków.
Mając dość ciągłych buntów Babilończyków i mszcząc się za zaginięcie swego najstarszego syna Aszur-nadin-szumiego, Sennacheryb zdecydował się w czasie wojny z Muszezib-Mardukiem w 689 p.n.e. na świętokradztwo, którego nie dopuścił się żaden z jego poprzedników: zniszczył okryte sławą święte miasto Mezopotamii – Babilon:
- Zaatakowałem je jak huragan i powaliłem niczym burza... Nie oszczędziłem jego mieszkańców, ani starych, ani młodych; ich zwłokami pokryłem jego ulice. Splądrowałem i zniszczyłem jego domy, od fundamentów po dachy strawił je ogień... Aby potomność zapomniała, gdzie stały jego świątynie, zniszczyłem je wodą i zmieniłem w pastwiska.
Walki w Fenicji i Królestwie Judy[edytuj | edytuj kod]
W dwóch pierwszych krainach w wyniku egipskich namów więzy z Asyrią zerwali: Lule, król Sydonu, Sidka, król Aszkelonu, Ezechiasz, król Judy oraz mieszkańcy Ekronu. Sennacheryb wyruszył przeciwko nim w roku 701 p.n.e. Wygnał Lule na Cypr, pojmał i uprowadził do Asyrii Sidkę, a w bitwie pod Altaqu pobił armię egipską która przyszła z pomocą Ekronowi, a następnie uderzył na królestwo Judy. Zdobył twierdzę Lakisz i okrążył wojska Ezechiasza w Jerozolimie. Brak jest niezależnych od Biblii opisów finału kampanii, jednak kroniki mówią o znacznym łupie, wysłanym z Jerozolimy do Niniwy[24]. Król Judy pozostał na tronie[25], jednak musiał też zgodzić się na wysiedlenie ludności wielu miast i odstąpienie ich Filistynom.
Wojna Sennacheryba z Ezechiaszem według Biblii[edytuj | edytuj kod]
Przebieg kampanii wojennej Sennacheryba przeciwko Judzie opisują księgi biblijne: Druga Księga Kronik (32; 1-23) oraz Druga Księga Królewska (18; 13-36). Według sprawozdania biblijnego Jerozolima ocalała, gdy anioł Boga(Jahwe) zabił wojsko asyryjskie, stacjonujące pod Lakisz.
Wyprawa do Egiptu[edytuj | edytuj kod]
Po zniszczeniu miasta udał się na wyprawę przeciwko Egiptowi, ale kampania zakończyła się porażką. Według Herodota (Dzieje 2;184) przyczyną prawdopodobnie była epidemia dżumy, dziesiątkująca asyryjskie wojska:
- Następnie jednak powiódł na Egipt ogromne wojsko Sanacharibos, król Arabów i Asyryjczyków, a wojownicy egipscy nie chcieli swemu królowi udzielić pomocy. Wtedy to kapłan, przyciśnięty do muru, wszedł do miejsca świętego i lamentował przed posągiem boga, jakiej to klęski niebezpieczeństwo mu zagraża. Kiedy tak się użalał, ogarnął go sen i wydawało mu się w sennym widzeniu, że stoi przed nim bóg i wlewa weń otuchę, że nic niemiłego nie spotka go, jeśli wyruszy przeciw wojsku Arabów: bo on sam ześle mu pomoc. Ufny w to, wziął z sobą tych z Egipcjan, którzy chcieli za nim pójść, i rozbił obóz w Pelusjon (tam bowiem są wejścia do kraju). Nie towarzyszył mu nikt z wojowników, lecz tylko kramarze, rękodzielnicy i ludzie z rynku. Kiedy tam przybyli, opadły wrogów nocą myszy polne i tak pogryzły im kołczany, łuki, a do tego jeszcze imadła od tarcz, że gdy w następnym dniu uciekali, ogołoceni z broni, wielu z nich padło. I teraz jeszcze stoi ten król z kamienia w świątyni Hefajstosa, trzymając w ręce mysz i głosząc w napisie, co następuje: „Patrząc na mnie każdy niech będzie pobożny”.
Najpewniej przed tą nieudaną wyprawą miał miejsce najazd na Arabię.
Wojna z Frygami i Urartu[edytuj | edytuj kod]
Dużo mniejsze problemy miał Sanherib na północnej granicy. Graniczące tam z Asyrią Frygia i Urartu były osłabione kampaniami ojca Sennacheryba, Sargona, i w dodatku musiały walczyć z przybyłymi zza Kaukazu Kimmerami. W ciągu swojego panowania Sennacheryb przeprowadził na północy tylko cztery niewielkie kampanie w górach Zagros, Kurdystanie i Cylicji.
Działalność budowlana[edytuj | edytuj kod]
Panowanie Sennacheryba było okresem intensywnej działalności budowlanej. Sam władca przejawiał zainteresowanie praktycznymi rozwiązaniami technicznymi, które wprowadzał w życie. To za jego panowania Niniwa, do której przeniósł stolicę ze zbudowanego przez ojca Dur-Szarrukin, stała się wspaniałą metropolią, otoczoną dwunastokilometrowym murem z 15 bramami, z dużymi placami, wybrukowanymi poszerzonymi ulicami i alejami. Wokół swojego pałacu założył rozległy park:
- (...) podobnie jak na górze Amanu, a zasadzono w nim wszystkie rodzaje roślin i drzew owocowych, jakie rosną w górach i w Chaldei[26].
Podjął prace inżynieryjne w celu zaopatrzenia Niniwy w wodę. Wybudowano kanał prowadzący z rzeki Gomel i Bawian na pola i ogrody otaczające stolicę. Z jego rozkazu powstał pierwszy na świecie akwedukt w Jerwan. Pozostałości tego przedsięwzięcia zachowały się do dnia dzisiejszego: akwedukt miał ok. 300 m długości i 24 m szerokości, a na jego budowę zużyto ok. pół miliona ton kamienia. Sanherib w jednej z inskrypcji stwierdza:
- Rozkazałem przekopać kanał do łąk Niniwy. Sprawiłem, że woda popłynęła mostem z bloków wapiennych przerzuconych nad głębokim wadi[27].
Dużą uwagę poświęcał nowym procesom technologicznym odlewu metali:
- Ja Sennacheryb, dzięki bystrej inteligencji, jaką mnie obdarzył szlachetny bóg Ea i w wyniku moich własnych doświadczeń zdołałem odlać w brązie olbrzymie lwy z wyciągniętymi łapami, czego nie dokonał żaden król przede mną (...). Na wielkich słupach i pniach palmowych uformowałem gliniany model na dwanaście olbrzymich lwów oraz dwanaście ogromnych, potężnych byków i wlałem w tę formę brąz tak, jak przy biciu półszeklowych monet[28]
Rolnictwo[edytuj | edytuj kod]
Wprowadził w rolnictwie uprawę bawełny i drzew egzotycznych wcześniej w Asyrii nieznanych.
Śmierć i sukcesja[edytuj | edytuj kod]
20 dnia miesiąca țebētu 681 roku p.n.e. Sennacheryb został zamordowany przez swego syna Arda-Mulissi, który miał ojcu za złe, że ten wybrał na następcę najmłodszego z braci – Asarhaddona[29]. Według przekazu biblijnego zabójstwa Sennacheryba dokonać miało jego dwóch synów: Adramelek (zniekształcona forma imienia Arda-Mulissi) i Sareser:
- Sennacheryb, król asyryjski, zwinął więc obóz i odszedł. Wrócił się i pozostał w Niniwie. A gdy oddawał pokłon w świątyni swojego boga Nisroka, [synowie jego] Adramelek i Sareser, zabili go mieczem, a sami zbiegli do kraju Ararat. Syn zaś jego Asarhaddon został w jego miejsce królem (2 Krl 19:36-37)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Grayson A.K., Königslisten..., s. 133
- ↑ hasło râbu, The Assyrian Dictionary, tom 14 (R), The Oriental Institute, Chicago 1999, s. 54.
- ↑ hasło Sancherib na stronie www.blueletterbible.org
- ↑ Kodeks Leningradzki, 2 Księga Królów, rozdział 18 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Kodeks Leningradzki, 2 Księga Królów, rozdział 19 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Kodeks Leningradzki, 2 Księga Kronik, rozdział 32 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Kodeks Leningradzki, Księga Izajasza, rozdział 36 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Kodeks Leningradzki, Księga Izajasza, rozdział 37 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Septuaginta, 2 Księga Królów, rozdział 18 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Septuaginta, 2 Księga Królów, rozdział 19 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Septuaginta, 2 Księga Kronik, rozdział 32 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Septuaginta, Księga Izajasza, rozdział 36 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Septuaginta, Księga Izajasza, rozdział 37 - tekst źródłowy i jego transliteracja
- ↑ Wulgata, 2 Księga Królów, rozdział 18 - tekst źródłowy
- ↑ Wulgata, 2 Księga Królów, rozdział 19 - tekst źródłowy
- ↑ Wulgata, 2 Księga Kronik, rozdział 32 - tekst źródłowy
- ↑ Wulgata, Księga Izajasza, rozdział 36 - tekst źródłowy
- ↑ Wulgata, Księga Izajasza, rozdział 37 - tekst źródłowy
- ↑ Biblia Internetowa - porównanie 2 Krl 18:13 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
- ↑ Biblia Internetowa - porównanie 2 Krl 19:16,20,36 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
- ↑ Biblia Internetowa - porównanie 2 Krn 32:1-2,9-10,22 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
- ↑ Biblia Internetowa - porównanie Iz 36:1 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
- ↑ Biblia Internetowa - porównanie Iz 37:17,21,37 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
- ↑ A.K. Grayson, Assyria: Sennacherib and Essarhaddon, [w:] John Boardman, I.E.S. Edwards (red.), The Cambridge Ancient History, Volume III Part II, John Boardman (red.), I.E.S. Edwards (red.), Cambridge University Press, 1991.
- ↑ Lester Grabbe: Like a Bird in a Cage: The Invasion of Sennacherib in 701 BCE. A&C Black, 2003, s. 314.
- ↑ Saggs H. W. F., Wielkość i upadek Babilonii, Warszawa 1973, s. 115
- ↑ op.cit.
- ↑ op.cit
- ↑ Parpola, S., The murderer of Sennacherib, [w:] Alster B. (ed.), Death in Mesopotamia, XXVIeme Rencontre Assyriologique Internationale, Akademisk Forlag, 1980.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Frahm E., Sîn-ahhe-erîba, w: The Prosopography of the Neo-Assyria Empire, Volume 3, Part I, The Neo-Assyrian Text Corpus Project, Helsinki 2002.
- Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s.86-135.
- Joannès F., Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, tłum. S. Zawadzki, Poznań 2007.
- Roux G., Mezopotamia, tłum. B. Kowalska, B. Kozłowska, Warszawa 1998.
- Saggs H.W.F., Wielkość i upadek Babilonii, tłum. J. Nowacki, Warszawa 1973.
- Wolski J., Starożytność, Warszawa 1990.
- Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności, Wrocław 1982.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Pryzma Sennacheryba (ang.)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednik Sargon II |
Panował w Babilonie bez dopełnienia obrzędu „ujęcia rąk Bela” potwierdzającego jego prawa do miasta. 704 p.n.e. – 702 p.n.e. |
Następca Marduk-zakir-szumi II |
| Poprzednik Muszezib-Marduk |
Po zburzeniu Babilonu przyjął tytuł „król Sumeru i Akadu” 689 p.n.e. – 681 p.n.e. |
Następca Asarhaddon |
| Poprzednik Iddin-ahhe (gubernator Simirry) |
asyryjski eponim 687 r. p.n.e. |
Następca Bel-emuranni (naczelny dowódca wojsk strony prawej) (turtānu imitti) |