Sennacheryb

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Sennacheryb
ilustracja
Król Sargon II (po prawej stronie) wraz z następcą tronu Sennacherybem - asyryjski relief z Dur-Szarrukin
król Asyrii
Okres panowania od 704 p.n.e.
do 681 p.n.e.
Dane biograficzne
Dynastia Sargonidzi
Ojciec Sargon II
Żona Taszmetum-szarrat
Naqi’a (Zakutu)
Dzieci Aszur-nadin-szumi
Arda-Mulissi
Asarhaddon
Szadditu
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Sennacheryb, właśc. Sin-ahhe-eriba (sum. d30.šešmeš.su; akad. Sîn-ahhē-erība; biblijny Sancherib, Sancheryb, Sennacheryb) – władca Asyrii z dynastii Sargonidów, syn Sargona II; panował w latach 704-681 p.n.e.[1]

Imię[edytuj | edytuj kod]

Rodzime, akadyjskie imię tego władcy brzmi Sîn-ahhē-erība[1] i znaczy „Bóg Sin zastąpił mi braci”[2]. Imię to wskazuje, że był jedynym pozostałym przy życiu synem Sargona II. W Biblii, w której władca ten wzmiankowany jest w 2 Księdze Królewskiej, 2 Księdze Kronik i Księdze Izajasza[3], jego imię uległo zniekształceniu i zapisywane było w następujący sposób:

imię Sîn-ahhē-erība
w zapisie biblijnym		 miejsce w Biblii
2 Księga Królewska
(2 Krl 18:13; 2 Krl 19:16,20,36)		 2 Księga Kronik
(2 Krn 32:1-2,9-10,22)		 Księga Izajasza
(Iz 36:1; Iz 37:17,21,37)
zapis hebrajski
w Kodeksie Leningradzkim		 סַנְחֵרִיב /san·che·riv/[4][5] סַנְחֵרִיב /san·che·riv/[6] סַנְחֵרִיב /san·che·riv/[7][8]
zapis grecki
w Septuagincie		 σενναχηριμ /sennachērim/[9][10] σενναχηριμ /sennachērim/[11] σενναχηριμ /sennachērim/[12][13]
zapis łaciński
w Wulgacie		 Sennacherib[14][15] Sennacherib[16] Sennacherib[17][18]

W polskich przekładach Biblii stosowana jest zarówno forma imienia oparta na zapisie hebrajskim (Sancherib w Biblii Poznańskiej i Przekładzie Nowego Świata, Sancheryb w Biblii warszawskiej), jak i forma oparta na zapisie greckim/łacińskim (Sennacheryb w Biblii gdańskiej, Biblii warszawsko-praskiej i Biblii Tysiąclecia):

polskie przekłady Biblii miejsce w Biblii
2 Krl 18:13[19]; 2 Krl 19:16,20,36[20] 2 Krn 32:1-2,9-10,22[21] Iz 36:1[22]; Iz 37:17,21,37[23]
Biblia gdańska Sennacheryb Sennacheryb Sennacheryb
Biblia poznańska Sancherib Sancherib Sancherib
Biblia warszawsko-praska Sennacheryb Sennacheryb Sennacheryb
Biblia Tysiąclecia Sennacheryb Sennacheryb Sennacheryb
Biblia warszawska Sancheryb Sancheryb Sancheryb
Przekład Nowego Świata Sancherib Sancherib Sancherib

Polityka podbojów[edytuj | edytuj kod]

Większość swego życia spędził na walce z licznymi wrogami Asyrii. Po śmierci jego ojca wybuchły rebelie w Fenicji i Palestynie oraz w Babilonii, które krwawo tłumił. W celu zapobieganiu buntom stosował na masową skalę deportacje ludności podbitych krajów.

Wojna z Babilonią i jej sojusznikami[edytuj | edytuj kod]

Sytuacja w Babilonii była trudniejsza do opanowania. Sennacheryb odziedziczył jej koronę po swoim ojcu, ale już w 703 roku p.n.e. doszło tam do rebelii Marduk-apla-iddiny II, który przy pomocy elamickiego króla Szutruk-Nahhunte II przejął kontrolę nad Babilonem. Kilka miesięcy później rebelianci zostali pobici przez armię Sennacheryba w bitwie pod Kisz. Marduk-apla-iddina II zdołał jednak zbiec na bagna w południowej Mezopotamii. Sennacheryb uprowadził do Asyrii 208 tysięcy ludzi, a na tronie Babilonii osadził niejakiego Bel-ibniego. Trzy lata później (700 p.n.e.) Marduk-apla-iddina II ponownie spróbował odzyskać Babilon. Asyryjczycy uniemożliwili mu to, ale Bel-ibni został zdetronizowany za nieudolność lub też współpracę z Chaldejczykiem. Jego miejsce zajął Aszur-nadin-szumi, najstarszy syn Sanheriba.

Sennacheryb na czele swojej armii. Asyryjska płaskorzeźba

W roku 694 p.n.e. Sennacheryb podjął wyprawę przeciwko Elamowi. Atakując z lądu i morza spustoszył kilka miast i powrócił z łupami. W odwecie król Elamu Halluszu-Inszuszinak wkroczył do Babilonu i zajął Sippar. Korzystając z sytuacji, Babilończycy zbuntowali się, pojmali Aszur-nadin-szumiego i wydali Elamitom, którzy wywieźli go do Elamu. Halluszu-Inszuszinak osadził na babilońskim tronie swojego protegowanego Nergal-uszeziba i wrócił do kraju. Kilka miesięcy później Sennacheryb odzyskał kontrolę nad Babilonem. Wkrótce mieszkańcy Babilonii znowu podnieśli bunt. W 691 p.n.e. doszło do bitwy pod Hallule nad Tygrysem. Roczniki asyryjskie przedstawiają bitwę jako wielkie zwycięstwo nad koalicją babiloński-elamicką, natomiast kronika babilońska mówi o odwrocie Asyryjczyków.

Mając dość ciągłych buntów Babilończyków i mszcząc się za zaginięcie swego najstarszego syna Aszur-nadin-szumiego, Sennacheryb zdecydował się w czasie wojny z Muszezib-Mardukiem w 689 p.n.e. na świętokradztwo, którego nie dopuścił się żaden z jego poprzedników: zniszczył okryte sławą święte miasto Mezopotamii – Babilon:

Zaatakowałem je jak huragan i powaliłem niczym burza... Nie oszczędziłem jego mieszkańców, ani starych, ani młodych; ich zwłokami pokryłem jego ulice. Splądrowałem i zniszczyłem jego domy, od fundamentów po dachy strawił je ogień... Aby potomność zapomniała, gdzie stały jego świątynie, zniszczyłem je wodą i zmieniłem w pastwiska.

Walki w Fenicji i Królestwie Judy[edytuj | edytuj kod]

W dwóch pierwszych krainach w wyniku egipskich namów więzy z Asyrią zerwali: Lule, król Sydonu, Sidka, król Aszkelonu, Ezechiasz, król Judy oraz mieszkańcy Ekronu. Sennacheryb wyruszył przeciwko nim w roku 701 p.n.e. Wygnał Lule na Cypr, pojmał i uprowadził do Asyrii Sidkę, a w bitwie pod Altaqu pobił armię egipską która przyszła z pomocą Ekronowi, a następnie uderzył na królestwo Judy. Zdobył twierdzę Lakisz i okrążył wojska Ezechiasza w Jerozolimie. Brak jest niezależnych od Biblii opisów finału kampanii, jednak kroniki mówią o znacznym łupie, wysłanym z Jerozolimy do Niniwy[24]. Król Judy pozostał na tronie[25], jednak musiał też zgodzić się na wysiedlenie ludności wielu miast i odstąpienie ich Filistynom.

Wojna Sennacheryba z Ezechiaszem według Biblii[edytuj | edytuj kod]

Przebieg kampanii wojennej Sennacheryba przeciwko Judzie opisują księgi biblijne: Druga Księga Kronik (32; 1-23) oraz Druga Księga Królewska (18; 13-36). Według sprawozdania biblijnego Jerozolima ocalała, gdy anioł Jehowy zabił wojsko asyryjskie, stacjonujące pod Lakisz.

Wyprawa do Egiptu[edytuj | edytuj kod]

Po zniszczeniu miasta udał się na wyprawę przeciwko Egiptowi, ale kampania zakończyła się porażką. Według Herodota (Dzieje 2;184) przyczyną prawdopodobnie była epidemia dżumy, dziesiątkująca asyryjskie wojska:

Następnie jednak powiódł na Egipt ogromne wojsko Sanacharibos, król Arabów i Asyryjczyków, a wojownicy egipscy nie chcieli swemu królowi udzielić pomocy. Wtedy to kapłan, przyciśnięty do muru, wszedł do miejsca świętego i lamentował przed posągiem boga, jakiej to klęski niebezpieczeństwo mu zagraża. Kiedy tak się użalał, ogarnął go sen i wydawało mu się w sennym widzeniu, że stoi przed nim bóg i wlewa weń otuchę, że nic niemiłego nie spotka go, jeśli wyruszy przeciw wojsku Arabów: bo on sam ześle mu pomoc. Ufny w to, wziął z sobą tych z Egipcjan, którzy chcieli za nim pójść, i rozbił obóz w Pelusjon (tam bowiem są wejścia do kraju). Nie towarzyszył mu nikt z wojowników, lecz tylko kramarze, rękodzielnicy i ludzie z rynku. Kiedy tam przybyli, opadły wrogów nocą myszy polne i tak pogryzły im kołczany, łuki, a do tego jeszcze imadła od tarcz, że gdy w następnym dniu uciekali, ogołoceni z broni, wielu z nich padło. I teraz jeszcze stoi ten król z kamienia w świątyni Hefajstosa, trzymając w ręce mysz i głosząc w napisie, co następuje: „Patrząc na mnie każdy niech będzie pobożny”.

Najpewniej przed tą nieudaną wyprawą miał miejsce najazd na Arabię.

Wojna z Frygami i Urartu[edytuj | edytuj kod]

Dużo mniejsze problemy miał Sanherib na północnej granicy. Graniczące tam z Asyrią Frygia i Urartu były osłabione kampaniami ojca Sennacheryba, Sargona, i w dodatku musiały walczyć z przybyłymi zza Kaukazu Kimmerami. W ciągu swojego panowania Sennacheryb przeprowadził na północy tylko cztery niewielkie kampanie w górach Zagros, Kurdystanie i Cylicji.

Działalność budowlana[edytuj | edytuj kod]

Panowanie Sennacheryba było okresem intensywnej działalności budowlanej. Sam władca przejawiał zainteresowanie praktycznymi rozwiązaniami technicznymi, które wprowadzał w życie. To za jego panowania Niniwa, do której przeniósł stolicę ze zbudowanego przez ojca Dur-Szarrukin, stała się wspaniałą metropolią, otoczoną dwunastokilometrowym murem z 15 bramami, z dużymi placami, wybrukowanymi poszerzonymi ulicami i alejami. Wokół swojego pałacu założył rozległy park:

(...) podobnie jak na górze Amanu, a zasadzono w nim wszystkie rodzaje roślin i drzew owocowych, jakie rosną w górach i w Chaldei[26].

Podjął prace inżynieryjne w celu zaopatrzenia Niniwy w wodę. Wybudowano kanał prowadzący z rzeki Gomel i Bawian na pola i ogrody otaczające stolicę. Z jego rozkazu powstał pierwszy na świecie akwedukt w Jerwan. Pozostałości tego przedsięwzięcia zachowały się do dnia dzisiejszego: akwedukt miał ok. 300 m długości i 24 m szerokości, a na jego budowę zużyto ok. pół miliona ton kamienia. Sanherib w jednej z inskrypcji stwierdza:

Rozkazałem przekopać kanał do łąk Niniwy. Sprawiłem, że woda popłynęła mostem z bloków wapiennych przerzuconych nad głębokim wadi[27].

Dużą uwagę poświęcał nowym procesom technologicznym odlewu metali:

Ja Sennacheryb, dzięki bystrej inteligencji, jaką mnie obdarzył szlachetny bóg Ea i w wyniku moich własnych doświadczeń zdołałem odlać w brązie olbrzymie lwy z wyciągniętymi łapami, czego nie dokonał żaden król przede mną (...). Na wielkich słupach i pniach palmowych uformowałem gliniany model na dwanaście olbrzymich lwów oraz dwanaście ogromnych, potężnych byków i wlałem w tę formę brąz tak, jak przy biciu półszeklowych monet[28]

Rolnictwo[edytuj | edytuj kod]

Wprowadził w rolnictwie uprawę bawełny i drzew egzotycznych wcześniej w Asyrii nieznanych.

Śmierć i sukcesja[edytuj | edytuj kod]

20 dnia miesiąca țebētu 681 roku p.n.e. Sennacheryb został zamordowany przez swego syna Arda-Mulissi, który miał ojcu za złe, że ten wybrał na następcę najmłodszego z braci – Asarhaddona[29]. Według przekazu biblijnego zabójstwa Sennacheryba dokonać miało jego dwóch synów: Adramelek (zniekształcona forma imienia Arda-Mulissi) i Sareser:

Sennacheryb, król asyryjski, zwinął więc obóz i odszedł. Wrócił się i pozostał w Niniwie. A gdy oddawał pokłon w świątyni swojego boga Nisroka, [synowie jego] Adramelek i Sareser, zabili go mieczem, a sami zbiegli do kraju Ararat. Syn zaś jego Asarhaddon został w jego miejsce królem (2 Krl 19:36-37)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Grayson A.K., Königslisten..., s. 133
  2. ↑ hasło râbu, The Assyrian Dictionary, tom 14 (R), The Oriental Institute, Chicago 1999, s. 54.
  3. ↑ hasło Sancherib na stronie www.blueletterbible.org
  4. ↑ Kodeks Leningradzki, 2 Księga Królów, rozdział 18 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  5. ↑ Kodeks Leningradzki, 2 Księga Królów, rozdział 19 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  6. ↑ Kodeks Leningradzki, 2 Księga Kronik, rozdział 32 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  7. ↑ Kodeks Leningradzki, Księga Izajasza, rozdział 36 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  8. ↑ Kodeks Leningradzki, Księga Izajasza, rozdział 37 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  9. ↑ Septuaginta, 2 Księga Królów, rozdział 18 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  10. ↑ Septuaginta, 2 Księga Królów, rozdział 19 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  11. ↑ Septuaginta, 2 Księga Kronik, rozdział 32 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  12. ↑ Septuaginta, Księga Izajasza, rozdział 36 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  13. ↑ Septuaginta, Księga Izajasza, rozdział 37 - tekst źródłowy i jego transliteracja
  14. ↑ Wulgata, 2 Księga Królów, rozdział 18 - tekst źródłowy
  15. ↑ Wulgata, 2 Księga Królów, rozdział 19 - tekst źródłowy
  16. ↑ Wulgata, 2 Księga Kronik, rozdział 32 - tekst źródłowy
  17. ↑ Wulgata, Księga Izajasza, rozdział 36 - tekst źródłowy
  18. ↑ Wulgata, Księga Izajasza, rozdział 37 - tekst źródłowy
  19. ↑ Biblia Internetowa - porównanie 2 Krl 18:13 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
  20. ↑ Biblia Internetowa - porównanie 2 Krl 19:16,20,36 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
  21. ↑ Biblia Internetowa - porównanie 2 Krn 32:1-2,9-10,22 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
  22. ↑ Biblia Internetowa - porównanie Iz 36:1 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
  23. ↑ Biblia Internetowa - porównanie Iz 37:17,21,37 w polskich przekładach Biblii. www.biblia.apologetyka.com. [dostęp 2012-08-05].
  24. ↑ Assyria: Sennacherib and Essarhaddon. W: A.K. Grayson: The Cambridge Ancient History, Volume III Part II. John Boardman (red), I. E. S. Edwards (red). Cambridge University Press, 1991.
  25. ↑ Lester Grabbe: Like a Bird in a Cage: The Invasion of Sennacherib in 701 BCE. A&C Black, 2003, s. 314.
  26. ↑ Saggs H. W. F., Wielkość i upadek Babilonii, Warszawa 1973, s. 115
  27. ↑ op.cit.
  28. ↑ op.cit
  29. ↑ Parpola, S., The murderer of Sennacherib, [w:] Alster B. (ed.), Death in Mesopotamia, XXVIeme Rencontre Assyriologique Internationale, Akademisk Forlag, 1980.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Frahm E., Sîn-ahhe-erîba, w: The Prosopography of the Neo-Assyria Empire, Volume 3, Part I, The Neo-Assyrian Text Corpus Project, Helsinki 2002.
  • Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s.86-135.
  • Joannès F., Historia Mezopotamii w I. tysiącleciu przed Chrystusem, tłum. S. Zawadzki, Poznań 2007.
  • Roux G., Mezopotamia, tłum. B. Kowalska, B. Kozłowska, Warszawa 1998.
  • Saggs H.W.F., Wielkość i upadek Babilonii, tłum. J. Nowacki, Warszawa 1973.
  • Wolski J., Starożytność, Warszawa 1990.
  • Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności, Wrocław 1982.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

p • d • e
Królowie Asyrii
Wszystkie daty dotyczą okresu przed narodzeniem Chrystusa (p.n.e.)
Okres
staroasyryjski
Uszpia (koniec XXI w.?) • Sulili (koniec XXI w.?) • Kikkia (koniec XXI w.) • Akia (przełom XXI/XX w.) • Puzur-Aszur I (1 poł. XX w.) • Szalim-ahum (ok. 1950) • Ilu-szuma (2 poł. XX w.) • Eriszum I (ok. 1906–1867) • Ikunum (1 poł. XIX w.) • Sargon I (ok. 1860 r.) • Puzur-Aszur II (2 poł. XIX w.) • Naram-Sin (ok. 1830) • Eriszum II (?–1814) • Szamszi-Adad I (1813–1781) • Iszme-Dagan I (1780–1741?)
 Der Stier.jpg
Okres
anarchii
Aszur-dugul (?) • Aššur-apla-idi, Naşir-Sîn, Sîn-nāmir, Ipqi-Ištar, Adad-şalūlu i Adasi (?)
Mut-Aszkur (1740?–?) • Rēmu(…) (?)
Według inskrypcji Puzur-Sina
Asinum (?) • Puzur-Sin (?)
Dynastia
Adasiego

Bēl-bāni (ok. 1698–1689 / ok. 1700–1691) • Libāja (ok. 1688–1672 / ok. 1690–1674) • Šarma-Adad (I) (ok. 1671–1660 / ok. 1673–1662) • Iptar(?)-Sîn (ok. 1659–1648 / ok. 1661–1650) • Bazāja (ok. 1647–1620 / ok. 1649–1622) • Lullāja (ok. 1619–1614 / ok. 1621–1616) • Šū-Ninua (ok. 1613–1600 / ok. 1615–1602) • Šarma-Adad (II) (ok. 1599–1597 / ok. 1601–1599) • Erišum (III) (ok. 1596–1584 / ok. 1598–1586) • Szamszi-Adad II (ok. 1583–1578 / ok. 1585–1580) • Iszme-Dagan II (ok. 1577–1562 / ok. 1579–1564) • Szamszi-Adad III (ok. 1561–1546 / ok. 1563–1548) • Aszur-nirari I (ok. 1545–1520 / ok. 1547–1522) • Puzur-Aszur III (ok. 1519–1496 / ok. 1521–1498) • Enlil-nasir I (ok. 1495–1483 / ok. 1497–1485) • Nur-ili (ok. 1482–1471 / ok. 1484–1473) • Aszur-szaduni (?) • Aszur-rabi I (ok. 1470–1451 / ok. 1472–1453) • Aszur-nadin-ahhe I (ok. 1450–1431 / ok. 1452–1433) • Enlil-nasir II (ok. 1430–1425 / ok. 1432–1427) • Aszur-nirari II (ok. 1424–1418 / ok. 1426–1420) • Aszur-bel-niszeszu (ok. 1417–1409 / ok. 1419–1411) • Aszur-rem-niszeszu (ok. 1408–1401 / ok. 1410–1403) • Aszur-nadin-ahhe II (ok. 1400–1391 / ok. 1402–1393) • Eriba-Adad I

ok. 1390–1364 (ok. 1392–1366)
Okres
średnioasyryjski

Aszur-uballit I (1363–1328 / 1365–1330) • Enlil-narari (1327–1318 / 1329–1320) • Arik-den-ili (1317–1306 / 1319–1308) • Adad-nirari I (1305–1274 / 1307–1275) • Salmanasar I (1273–1244 / 1274–1245) • Tukulti-Ninurta I (1243–1207 / 1244–1208) • Aszur-nadin-apli (1206–1203 / 1207–1204) • Aszur-nirari III (1202–1197 / 1203–1198) • Enlil-kudurri-usur (1196–1192 / 1197–1193) • Ninurta-apil-Ekur (1191–1179 / 1192–1180) • Aszur-dan I

1178–1133 (1179–1134) • Ninurta-tukulti-Aszur (?) • Mutakkil-Nusku (?) • Aszur-resza-iszi I (1132–1115 / 1133–1116) • Tiglat-Pileser I (1114–1076 / 1115–1077) • Aszared-apil-Ekur (1075–1074 / 1076–1075) • Aszur-bel-kala (1073–1056 / 1074–1057) • Eriba-Adad II (1055–1054 / 1056–1055) • Szamszi-Adad IV (1053–1050 / 1054–1051) • Aszurnasirpal I (1049–1031 / 1050–1032) • Salmanasar II (1030–1019 / 1031–1020) • Aszur-nirari IV (1018–1013 / 1019–1014) • Aszur-rabi II (1012–972 / 1013–973) • Aszur-resza-iszi II (971–967 / 972–968) • Tiglat-Pileser II (966–935 / 967–935)
Okres
nowoasyryjski
Pierwsi
władcy
Aszur-dan II (934–912) • Adad-nirari II (911–891) • Tukulti-Ninurta II (890–884) • Aszurnasirpal II (883–859) • Salmanasar III (858–824) • Szamszi-Adad V (823–811) • Adad-nirari III (810–783) • Salmanasar IV (782–773) • Aszur-dan III (772–755) • Aszur-nirari V (754–745) • Tiglat-Pileser III (744–727) • Salmanasar V (726–722)
Sargon II (721–705) • Sennacheryb (704–681) • Asarhaddon (680–669) • Aszurbanipal (668–627?) • Aszur-etel-ilani (630?–626
627–623) • Sin-szumu-liszir (626) • Sin-szarra-iszkun (626–612 / 622–612) • Aszur-uballit II (612–610 / 611–?)
Poprzednik
Sargon II		 Panował w Babilonie bez dopełnienia obrzędu „ujęcia rąk Bela” potwierdzającego jego prawa do miasta.
704 p.n.e. – 702 p.n.e.		 Następca
Marduk-zakir-szumi II
Poprzednik
Muszezib-Marduk		 Po zburzeniu Babilonu przyjął tytuł „król Sumeru i Akadu”
689 p.n.e. – 681 p.n.e.		 Następca
Asarhaddon
Poprzednik
Iddin-ahhe
(gubernator Simirry)		 asyryjski eponim
687 r. p.n.e.		 Następca
Bel-emuranni
(naczelny dowódca wojsk strony prawej) (turtānu imitti)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sennacheryb&oldid=52755744”