Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa

Polski pawilon Józefa Czajkowskiego w Paryżu, 1925 (Autochrome Lumière)

Pavillon de l’Esprit Nouveau Le Corbusiera, 1925

Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa (fr. Exposition internationale des arts décoratifs et industriels modernes) – paryska wystawa trwająca od 28 kwietnia do października 1925. Od francuskiej nazwy wystawy Arts décoratifs pochodzi określenie stylu Art déco.

W ostatnich latach XIX wieku w sztukach plastycznych – malarstwie, grafice, rzeźbie, powstającym właśnie wzornictwie przemysłowym – zapanowała Secesja (Art Nouveau, Jugendstil). Radykalizm, z jakim opanowała wszystkie dziedziny sztuk stał się wkrótce przyczyną przesytu. Już w latach I wojny światowej secesja odeszła w zapomnienie. Wyobraźnią zapanowała technika „wieku pary i elektryczności”. Bohaterem nowych czasów stał się inżynier, konstruktor, wynalazca, a także pilot i podróżnik zdobywający ostatnie białe plamy na mapach.

W sztuce zamiast kapryśnie pofalowanych splotów linii pojawiły się gładkie, krystalicznie cięte płaszczyzny, kwiaty irysów i lilli ustąpiły miejsca kołom zębatym i innym częściom maszyn. Sztuka awangardowa – kubizm, abstrakcja geometryczna – wywarła wpływ na nową sztukę użytkową.

Po kilku latach nadszedł czas na podsumowanie. Wystawa paryska 1925 stała się przeglądem nowej sztuki użytkowej. Poeta François Dufrêne powiedział: „Sztuka roku 1900 była domeną fantazji, sztuka roku 1925 jest domeną rozumu”.

Wystawa stała się pokazem nowego stylu życia, luksusu i bogactwa. Sztuka awangardowa stała się sztuką oficjalną. Le Corbusier pokazał na wystawie modelowy jednoprzestrzenny dom jednorodzinny z antresolą i loggią nazwany Pavillon de l’Esprit Nouveau który stał się wydarzeniem w architekturze I połowy XX wieku. Na wystawie pojawili się m.in. artyści radykalnej moskiewskiej awangardy.

Jednym z komisarzy wystawy był polski krytyk sztuki Jerzy Warchałowski. Również polscy artyści odnieśli sukcesy na wystawie. Jan Szczepkowski otrzymał Grand Prix za kapliczkę Bożego Narodzenia. Zygmunt Kamiński otrzymał nagrodę za projekty nowych polskich banknotów. Również Zofia Stryjeńska, nazywana „księżniczką malarstwa polskiego” dorobiła się czterech Grand Prix, a także otrzymała wyróżnienie specjalne oraz Legię Honorową. Uważa się, że wystawa ta stanowiła początek polskiego Art déco. Sam Warchałowski trzy lata później pisał: „...tam dopiero, nad brzegami Sekwany odzyskaliśmy naszą niepodległość artystyczną”.