Przejdź do zawartości

Minahasa (lud)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Minahasa
Czarno-biała grafika przedstawia kobietę z ludu Minahasa w drodze na targ.
Kobieta z ludu Minahasa
Populacja

650 tys. – 1,25 mln

Miejsce zamieszkania

Indonezja (Celebes Północny)

Język

języki minahaskie, malajski, indonezyjski, niderlandzki

Religia

chrześcijaństwo (protestantyzm, katolicyzm), islam, wierzenia tradycyjne

Grupa

ludy austronezyjskie, Indonezyjczycy

Pokrewne

Sangir, Gorontalo, Mongondow

Mapa grupy etnicznej
Podgrupy Minahasa w prowincji Celebes Północny
Mapa etnograficzna półwyspu Minahasa

Minahasa – austronezyjska grupa etniczna z wyspy Celebes (Sulawesi) w Indonezji. Według szacunków ich populacja wynosi od 650 tys. do 1,25 mln osób[1]. Zamieszkują tereny prowincji Celebes Północny, a konkretniej północno-wschodni skrawek półwyspu Minahasa[2][3].

Są wewnętrznie zróżnicowani, dzielą się na szereg podgrup. Posługują się kilkoma językami minahaskimi z wielkiej rodziny austronezyjskiej[4], a także malajskim miasta Manado (lokalna lingua franca) i indonezyjskim[1][5]. Historycznie w szerszym użyciu był też język niderlandzki[6]. Ich rodzime języki to: tombulu, tonsawang (tombatu), tonsea, tondano (tolour) i tontemboan (tompakewa) (języki minahaskie sensu stricto) oraz bantik, ratahan (bentenan) i ponosakan[7]. Pod względem językowym są bliżsi ludności Filipin aniżeli ludom południowego Sulawesi[2]. Wykształcili piśmiennictwo na bazie alfabetu łacińskiego. Większość z nich to chrześcijanie[4].

Zajmują się rolnictwem (kukurydza, warzywa, owoce, ryż, palma kokosowa, przyprawy), rozwinęli również rybołówstwo i hodowlę zwierząt[4]. Bardzo wielu pracuje w administracji[8]. Tradycyjny ubiór – sarong[4], kain tenun, od XIX wieku wypierany przez ubiór europejski[9]. Małżeństwo ma charakter patrylokalny[4]. Organizacja społeczna bazuje na bilateralnym systemie pokrewieństwa (w linii matki i w linii ojca)[10]. Posługują się nazwiskami (zamężne kobiety podają swoje nazwisko rodowe po nazwisku męża), co nie jest w Indonezji zupełnie powszechne[2]. Tradycja małżeństw aranżowanych zanikła[10]. Mają bogaty folklor, zwłaszcza muzyczny i taneczny[4]. Tradycyjny taniec wojenny – kabasaran(inne języki) (cakalele), znany również na Molukach[8].

W języku indonezyjskim bywają określani jako orang Manado (zamiast orang Minahasa)[11]. Manado to bowiem główne miasto regionu, a zarazem ośrodek administracyjny prowincji Celebes Północny[1][12]. Nie jest to jednak ścisłe określenie żadnej grupy etnicznej[11]. Czasem tym mianem określa się ogólnie ludność prowincji, zwłaszcza poza regionem[13]. Na genezę orang Manado (ludności miasta Manado i okolic) składają się różne społeczności (w tym Minahasa, Sangir, Gorontalo, Ternate i Bolaang-Mongondow), wraz z obcokrajowcami i przybyszami z innych części archipelagu[14]. Wśród Minahasa – zwłaszcza poza lokalną ojczyzną – spotyka się termin kawanua, który określa osobę z tego samego regionu, wsi lub grupy językowej[15].

Skupiska ludu Minahasa są obecne w różnych regionach Indonezji, m.in. w Dżakarcie[2] oraz na całym obszarze wyspy Celebes i w pobliskich zakątkach kraju[16]. Poza Indonezją wiele osób pochodzenia minahaskiego zamieszkuje Holandię[2][17], a także Stany Zjednoczone[18].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Lud Minahasa znalazł się pod silnym wpływem edukacji kolonialnej i kultury europejskiej (holenderskiej i hiszpańskiej)[19][20]. Prowincja Celebes Północny pozostaje jednym z najlepiej rozwiniętych regionów Indonezji (gospodarczo i pod względem standardu życia)[21]. Większość z nich wyznaje chrześcijaństwo (przede wszystkim protestantyzm[2]), choć są wśród nich również muzułmanie sunnici; po części utrzymują także wcześniejsze wierzenia tradycyjne[4]. Rodzime wierzenia Minahasa obejmują wiarę w duchy i kult przodków[2].

W odróżnieniu od wielu innych indonezyjskich grup etnicznych, w czasach przedkolonialnych lud Minahasa nie tworzył żadnych królestw[1]. Miejscowe społeczności często pozostawały w stanie konfliktu[1][22]. Tradycyjnie tworzyli niezależne jednostki polityczne zwane walak[23]. Sama nazwa Minahasa znaczy tyle, co „zjednoczeni” (od wczesnej konfederacji plemion, która powstała w celu stawienia oporu ich sąsiadom – Bolaang-Mongondow). Stąd też wywodzą się dzisiejsze podgrupy Minahasa: Tonsea, Tombulu, Tontemboan (Tompakewa[24]), Tondano (Tolour[25]), Tonsawang (Tombatu[25]), Pasan Ratahan (Bentenan[26]), Ponosakan, Babontehu, Bantik[1]. Mniejszościowe grupy Bentenan, Bantik i Ponosakan są odrębne pod względem językowym[27][28], bywają wyłączane spod terminu „Minahasa”[29]. Ponosakan uchodzą za potomków przybyszy z regionu Mongondow[30]. Wspólna tożsamość etniczna Minahasa wytworzyła się w latach 20. XIX wieku[31].

W przeszłości ludność regionu była pod wpływem politycznym i kulturowym Sułtanatu Ternate (Moluki Północne)[32][33] i przejęła lokalną odmianę języka malajskiego[34][35]. Rodzime mity Minahasa, wraz z pożyczkami językowymi, potwierdzają ich związek z ludem Ternate i regionem północnych Moluków[36][37]. W przeciwieństwie do pobliskich ludów Gorontalo i Bolaang-Mongondow nie ulegli jednak islamizacji[1][38]. Kontakty z Europejczykami utrzymywali od XVI wieku[1]. Dotarły do nich wpływy portugalskie, hiszpańskie i holenderskie[5]. W II poł. XVI wieku przybyli pierwsi portugalscy misjonarze[39][40]. Niemniej aż do lat 20. XIX wieku zasięg chrześcijaństwa ograniczał się do pewnych nadbrzeżnych miejscowości[41]. Historycznie region Minahasa miał strategiczne znaczenie w handlu azjatyckim, ze względu na swoje położenie między Morzem Moluckim a Celebes[42].

Pod wpływem europejskim porzucili znaczną część swojej rodzimej kultury. Są jedną z indonezyjskich grup etnicznych, u których bardzo szybko doszło do przemian spowodowanych kolonizacją[5]. Szeroko zakrojona działalność misjonarzy protestanckich w XIX wieku doprowadziła do pomyślnej chrystianizacji ludności Minahasa, a holenderski system szkolnictwa przyczynił się do rozpowszechnienia języka malajskiego, pełniącego funkcję spoiwa dla nowej tożsamości Minahasa[22]. W okresie kolonialnym część lokalnych elit wyrażała wręcz aspiracje, by region stał się prowincją niderlandzką[31]. Ponadto w najnowszych czasach zmienia się stopień użycia miejscowych języków. O ile w regionie Minahasa wciąż występują rdzenne języki z grupy filipińskiej języków austronezyjskich[43], to te znajdują się pod naciskiem lokalnego malajskiego[44]. Ekspansja malajskiego może doprowadzić do całkowitego zaniku języków minahaskich w ciągu kilku następnych pokoleń[2]. Miejscowy malajski i chrześcijaństwo stały się elementami tożsamości etnicznej Minahasa[45].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Wojownicy z ludu Minahasa
    Wojownicy z ludu Minahasa
  • Dom Minahasa
    Dom Minahasa
  • Ślub Minahasa
    Ślub Minahasa
  • Taniec wojenny kabasaran
    Taniec wojenny kabasaran

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life 2009 ↓, s. 650.
  2. ↑ a b c d e f g h Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life 2009 ↓, s. 651.
  3. ↑ Minahasans, [w:] David Levinson (red.), Encyclopedia of World Cultures, t. 5: East and Southeast Asia, Boston: G.K. Hall, 1993, s. 181, ISBN 0-8168-8840-X, OCLC 22492614 [dostęp 2022-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2022-12-10] (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g Michaił Anatoljewicz Czlenow, Minachas, [w:] Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.), Narody i rieligii mira: encykłopiedija, Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 346, ISBN 978-5-85270-155-8, OCLC 40821169 [dostęp 2024-07-28] (ros.).
  5. ↑ a b c Minahan 2012 ↓, s. 191.
  6. ↑ Timothy C. Brickell, A Grammatical Description of the Tondano (Toundano) Language, La Trobe University, 2014, s. 20 [dostęp 2023-01-09] (ang.).
  7. ↑ James N. Sneddon, The Languages of Minahasa, North Celebes, „Oceanic Linguistics”, 9 (1), 1970, s. 11–36, DOI: 10.2307/3622930, ISSN 0029-8115, OCLC 5546308537, JSTOR: 3622930 (ang.).
  8. ↑ a b Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life 2009 ↓, s. 653.
  9. ↑ Wenas 2007 ↓, s. 118.
  10. ↑ a b Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life 2009 ↓, s. 652.
  11. ↑ a b Emmanuel Gerrit Singgih, Mengantisipasi masa depan: berteologi dalam konteks di awal Milenium III, Jakarta: BPK Gunung Mulia, 2004, s. 127, ISBN 978-979-687-250-3, OCLC 76063824 [dostęp 2022-10-21] (indonez.).
  12. ↑ Kim 2007 ↓, s. 91. Cytat: Moreover, a Tomohonese girl might introduce herself as 'orang Manado' [Manadonese] in the hope that she will be regarded as a 'more modernised' girl from the provincial capital, Manado, rather than 'orang Minahasa' or 'orang Sulawesi Utara' [North Sulawesi people].
  13. ↑ Parengkuan 1983 ↓, s. 51.
  14. ↑ Parengkuan 1983 ↓, s. 59–60.
  15. ↑ Fendy E.W. Parengkuan, A.A. Maramis, SH., Jakarta: Proyek Inventarisasi dan Dokumentasi Sejarah Nasional, Direktorat Sejarah dan Nilai Tradisional, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1982, s. 3, OCLC 21687732 [dostęp 2023-11-14] (indonez.).
  16. ↑ Florey 2005 ↓, s. 53–54.
  17. ↑ Menno Willem Maarten Hekker, Minahassers in Indonesië en Nederland : migratie en cultuurverandering, Universiteit van Amsterdam, 1993, ISBN 90-90-06711-6, OCLC 221456929 [dostęp 2022-10-22] (ang.).
  18. ↑ Jacobsen 2002 ↓, s. 3.
  19. ↑ Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life 2009 ↓, s. 650, 653.
  20. ↑ John William Henderson, Area Handbook for Indonesia, Washington: U.S. Government Printing Office, 1970, s. 99, OCLC 108841 [dostęp 2022-08-24] (ang.).
  21. ↑ Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life 2009 ↓, s. 651, 652.
  22. ↑ a b Karel Adriaan Steenbrink, Catholics in Indonesia, 1808–1942: A Documented History, t. 1: A Modest Recovery 1808–1903, Leiden: KITLV Press, 2003 (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 196), s. 189, DOI: 10.1163/9789004487338, ISBN 978-90-6718-141-9, ISBN 978-90-04-48733-8, OCLC 54518730 [dostęp 2022-10-25] (ang.).
  23. ↑ Lundström-Burghoorn 1981 ↓, s. 55.
  24. ↑ Hidayah 2015 ↓, s. 402.
  25. ↑ a b Hidayah 2015 ↓, s. 401.
  26. ↑ Hidayah 2015 ↓, s. 320.
  27. ↑ Lundström-Burghoorn 1981 ↓, s. 19, 55.
  28. ↑ Lobel 2015 ↓, s. 399.
  29. ↑ Kim 2007 ↓, s. 82.
  30. ↑ Scott Merrifield, Martinus Salea, North Sulawesi Language Survey, Dallas: Summer Institute of Linguistics, 1996 (Publications in Sociolinguistics 1), s. 8, ISBN 1-55671-000-3, OCLC 36657959 (ang.).
  31. ↑ a b Jacobsen 2002 ↓, s. 2.
  32. ↑ Visser 1989 ↓, s. 81.
  33. ↑ Donn Draeger, Weapons & Fighting Arts of Indonesia, North Clarendon: Tuttle Publishing, 1972, s. 223, ISBN 978-1-4629-0509-6, OCLC 784885662 (ang.).
  34. ↑ David Henley, Nationalism and regionalism in a colonial context: Minahasa in the Dutch East Indies, Leiden: KITLV Press, 1996 (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 168), s. 86, DOI: 10.1163/9789004486928, ISBN 978-90-6718-080-1, ISBN 978-90-04-48692-8, OCLC 35113123, Cytat: It is perhaps significant that the most obvious cultural marker of the orang Manado as a group, the peculiar form of the Malay language known as Manado Malay, has no special connection with Minahasa. Derived from a Moluccan trade dialect and still rich in Ternate vocabulary, Manado Malay has borrowed remarkably little from the Minahasan languages which it is still in the process of displacing (ang.).
  35. ↑ Bowden 2005 ↓, s. 136. Cytat: [...] it is clearly Manado Malay which is an offshoot of North Maluku Malay [...] The distinctive variety of Malay spoken in Manado spread from the Ternate area as a result of the spice trade in the early seventeenth century.
  36. ↑ Schouten 2004 ↓, s. 218. Cytat: However, in Minahasa itself, myths and lexical traits attest to links with Ternate.
  37. ↑ David Henley, A superabundance of centers: Ternate and the contest for North Sulawesi, „Cakalele”, 4, 1993, s. 39–60, OCLC 773559335 [dostęp 2022-12-04] (ang.).
  38. ↑ Ehito Kimura, Political Change and Territoriality in Indonesia: Provincial Proliferation, Abingdon–New York: Routledge, 2013, s. 69, DOI: 10.4324/9780203116975, ISBN 978-1-136-30181-0, OCLC 821020789 [dostęp 2022-10-25] (ang.).
  39. ↑ Anthony J. Whitten, Muslimin Mustafa, Gregory S. Henderson, Ecology of Sulawesi, Yogyakarta: Gadjah Mada University Press, 1987, s. 84, ISBN 979-420-048-4, OCLC 247063365 [dostęp 2024-08-13] (ang.).
  40. ↑ Wenas 2007 ↓, s. 122.
  41. ↑ de Jonge, Parengkuan i Steenbrink 2008 ↓, s. 419.
  42. ↑ Schouten 2004 ↓, s. 218. Cytat: In the early modern period, this region being the point of convergence between the Celebes Sea and the Moluccas Sea, it had a high strategic value in Asia’s trade.
  43. ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Minahasan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2022-07-25] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-06] (ang.).
  44. ↑ Prentice 1994 ↓, s. 411.
  45. ↑ Timothy C. Brickell, Tondano (Toundano): a grammar sketch of an endangered Minahasan language, Abingdon–New York: Routledge, 2023 (Routledge World Languages Series), s. 13, DOI: 10.4324/9780429508165, ISBN 978-1-138-54997-5, OCLC 1286144534 (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Minahasa_(lud)&oldid=75881896”