Przejdź do zawartości

Mucor

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pleśniak
Ilustracja
Plecha pleśniaka
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

Mucoromycota

Klasa

Mucoromycetes

Rząd

pleśniakowce

Rodzina

pleśniakowate

Rodzaj

Mucor

Nazwa systematyczna
Mucor Fresen.
Beitr. Mykol. 1: 7 (1850)
Typ nomenklatoryczny

Mucor murorum Naumov 1915

Budowa pleśniaka
Powstawanie zygospory

Mucor Fresen. (pleśniak) – rodzaj grzybów z rzędu pleśniakowców (Mucorales)[1]. Należy do niego około 50 gatunków. Wiele z nich jest szeroko rozprzestrzenionych na świecie i ma duże znaczenie gospodarcze[2].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Pleśniaki tworzą szybko rosnące, watowate, kosmate plechy o barwie od białej do żółtej z ciemnoszarymi zarodniami. Z plechy wyrastają proste lub rozgałęzione sporangiofory z kulistymi lub o kształcie zbliżonym do kulistego zarodniami (sporangiami) o średnicy 60–300 μm i dobrze rozwiniętymi kolumellami. Powstające w nich zarodniki (sporangiospory) są bezbarwne, szare lub brązowawe, o kształcie od kulistego do elipsoidalnego i gładkich ścianach. Po oderwaniu się zarodników zazwyczaj pozostaje jaskrawo ubarwione dno zarodni (apofiza). Mogą występować chlamydospory i zygospory[2].

Grzyby głównie saprotroficzne, niektóre to grzyby nagrzybne[3].

Rozmnażanie

[edytuj | edytuj kod]

Pleśniaki są komórczakami, to znaczy, że zbudowane są z jednej, ale wielojądrowej komórki tworzącej plechę. Wyrastają z niej wysokie trzonki zarodnionośne zwane sporangioforami. Na ich szczycie powstają kuliste, brunatno-czarne zarodnie (sporangia), w których wytwarzane są bezpłciowo zarodniki (sporangiospory). Są one haploidalne i zróżnicowane płciowo na dwa typy, oznaczane zazwyczaj jako (+) i (-). Po pęknięciu zarodni zarodniki wysypują się. W sprzyjających warunkach kiełkują wytwarzając rozgałęzione, wielojądrowe strzępki o haploidalnej liczbie chromosomów. Strzępki te morfologicznie nie różnią się one od siebie, są jednak zróżnicowane płciowo. Zarówno strzępki (+), jak i strzępki i (-) mogą wytwarzać zarodnie[4].

Gdy zetkną się dwie odmienne płciowo strzępki (+) i (-), zachodzi między nimi rozmnażanie płciowe. Najpierw następuje oddzielenie poprzeczną ścianą końcowego odcinka strzępki. Powstaje w ten sposób wielojądrowe gametangium, morfologicznie nie różniące się od pozostałej części strzępki. Ściany dwóch stykających się z sobą gametangiów rozpuszczają się i ich zawartość zlewa się, co nazywa się plazmogamią. W jądrach komórkowych pochodzących od obydwu gametangiów następują podziały mitotyczne[4]. Charakterystyczna dla tego rodzaju jest długotrwałość tych podziałów – trwają one do ok. 2 godzin[5]. Teraz następuje zlewanie się jąder pochodzących od różnych gametangiów, czyli wielokrotna kariogamia. Powstaje wielojądrowa zygospora o diploidalnej liczbie chromosomów. Haploidalne jądra, które nie połączyły się z sobą wkrótce degenerują. Zygospora otacza się grubą ściana o ciemnej barwie i przechodzi w okres spoczynku trwający kilka miesięcy. W tym okresie pełni więc funkcję przetrwalnika. Gdy zaczyna kiełkować, zaraz w jej jądrach zachodzi mejoza i powstają jądra haploidalne. Z kiełkujących zygospor wyrastają rozgałęzione plechy[4].

Pleśniaki są zwykle heterotaliczne, to znaczy, że ich plecha jest zróżnicowana na dwa typy (+) i (-). Rozmnażanie płciowe zachodzi tylko między plechami różnymi płciowo. Odkryto także szczepy nie zróżnicowane płciowo, czyli homotaliczne[4].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum

Mucoraceae, Mucorales, Incertae sedis, Mucoromycetes, Mucoromycotina, Mucoromycota, Fungi[1].

Synonimy: Ascophora Tode, Calyptromyces H. Karst., Chionyphe Thienem., Chlamydomucor Bref., Circinomucor Arx, Hydrophora Tode, Lactomyces Boulanger, Mucedo Pers., Mucor subgen. Mucor Fresen., Scitovszkya Schulzer, Thelactis Mart., Zygorhynchus Vuill[6].

Gatunki występujące w Polsce

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum. Wykaz gatunków według Mułenki i in.[8]

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Gatunki należące do rodzaju pleśniak to głównie saprotrofy odżywiające się martwą materią organiczną. Żyją w glebie, gdzie odgrywają rolę w procesie tworzenia się próchnicy. Pojawiają się często na żywności powodując pleśnienie owoców i nasion. Niektóre gatunki mogą być okolicznościowymi pasożytami występującymi na niektórych owocach[9]. Przedstawiciele tego rodzaju należą do najczęściej spotykanych grzybów rozwijających się także na psującym się mięsie i rybach[5].

Niektóre gatunki mają znaczenie medyczne, powodują bowiem zakażenia skórne (grzybice), zapalenie zatok nosa i septyczne zapalenie stawów u noworodka[10]. Niektóre gatunki są groźne dla owadów, które infekują zwłaszcza przez rany[11], niektóre gatunki atakują także ptaki wywołując u nich choroby, a nawet mogą je uśmiercić[12].

Najczęściej występujące gatunki to Mucor amphibiorum, Mucor circinelloides, Mucor hiemalis, Mucor indicus, Mucor racemosus i Mucor ramosissimus[13].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Index Fungorum [online] [dostęp 2020-09-08] (ang.).
  2. a b Mycology Online [online] [dostęp 2016-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2006-06-25].
  3. Krzysztof Bitner, Grzyby jako pasożyty grzybów kapeluszowych, 1953, s. 695–697 (pol.).
  4. a b c d Edmund Malinowski,Anatomia roślin, Warszawa: PWN, 1966.
  5. a b Emil Muller, Wolfgang Loeffler, Zarys mikologii dla przyrodników i lekarzy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 56, 201, ISBN 83-09-01137-7.
  6. Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-16] (ang.).
  7. a b c Takson niepewny.
  8. Wiesław Mułenko, Tomasz Majewski, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, A preliminary checklist of micromycetes in Poland. Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-75-4.
  9. Red: Selim Kryczyński, Zbigniew Weber, Fitopatologia. Tom 1. Podstawy fitopatologii, Poznań: PWRiL, 2010, ISBN 978-83-09-01-063-0.
  10. Mucor ramosissimus [online], Mycobank [dostęp 2021-01-18] (ang.).
  11. Jerzy Piątkowski. ''Grzyby owadobójcze'' [online] [dostęp 2016-10-21].
  12. Mucor ramosissimus Associated with Feather Loss in Canaries (Serinus canarius) [online] [dostęp 2021-12-18] (ang.).
  13. Mucor species [online] [dostęp 2020-09-08] (ang.).