Biruang malajski

Biruang malajski
	Helarctos malayanus
	(Raffles, 1821)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Rodzina	niedźwiedziowate
Rodzaj	biruang
Gatunek	biruang malajski
Synonimy
	Ursus malayanus Rafﬂes, 1821; Helarctos euryspilus Horsﬁeld, 1825; Helarctos malayanus Horsﬁeld, 1825; Helarctos anmamiticus Heude, 1901; Ursus malayanus wardi Lydekker, 1906;
	Ursus malayanus Rafﬂes, 1821; Helarctos euryspilus Horsﬁeld, 1825; Helarctos malayanus Horsﬁeld, 1825; Helarctos anmamiticus Heude, 1901; Ursus malayanus wardi Lydekker, 1906;
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Biruang malajski^[8], niedźwiedź malajski^[9] (Helarctos malayanus) – gatunek drapieżnego ssaka lądowego z rodziny niedźwiedziowatych (Ursidae), najmniejszego i jednego z najrzadziej występujących gatunków niedźwiedzi, a zarazem jeden z najsłabiej poznanych. Po raz pierwszy został opisany naukowo pod nazwą Ursus malayanus, następnie zaklasyfikowany do rodzaju biruang^[8] (Helarctos) jako jedyny żyjący współcześnie jego przedstawiciel.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Występuje w lasach deszczowych Azji – od wschodnich Himalajów, Mjanmy i Tajlandii po prowincję Syczuan w Chinach i – na południe – Malezję, Sumatrę i Borneo. Dokładne granice zasięgu jego występowania nie są znane. W Singapurze wyginął.

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Helarctos: gr. ελη elē „słoneczne ciepło”; αρκτος arktos „niedźwiedź”^[10].
malayanus: nowołac. Malaya, od mal. Melayu „Malezja”, od Melaka „Malakka” (potężny średniowieczny sułtanat)^[11].
euryspilus: gr. ευρυς eurus „szeroki”^[12]; σπιλος spilos „plama, skaza”^[13].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Dorosłe osobniki nie są większe od dużych psów. Osiągają masę ciała od 30 do 80 kilogramów, przy ok. 70 cm wysokości w kłębie i 1,2–1,5 m długości ciała. Długość ogona wynosi 3–7 cm^[14]. Samce są o 10–20% większe od samic^[15]. Charakterystyczną cechą niedźwiedzi malajskich jest żółtopomarańczowa plama na piersi przyjmująca zwykle kształt litery U. Mają krótką, lśniącą sierść, która idealnie pasuje do gorącego klimatu lasów deszczowych.

Niedźwiedzie malajskie są świetnymi wspinaczami. Wchodzenie na drzewa ułatwiają im długie, zakrzywione pazury i nieowłosione stopy zapewniające lepszy chwyt. Podczas wspinaczki potrafią objąć nawet bardzo gruby pień drzewa. Nie zapadają w sen zimowy. Są aktywne nocą. Na drzewach spędzają nie tylko większość dnia, lecz budują także gniazda noclegowe. Śpią na wysokości 2–7 m. Żywią się głównie owadami, miodem dzikich pszczół oraz nektarem kwiatowym, który zlizują długim jęzorem.

Biologia rozrodu w warunkach naturalnych została słabo poznana. Ciąża trwa ok. 95 dni, ale istnieją dowody na występowanie ciąży przedłużonej u tego gatunku. W miocie rodzi się zwykle 1–2, rzadziej 3 młodych. Noworodki nie widzą, nie słyszą i są w pełni zależne od opieki matki, z którą pozostają do czasu osiągnięcia dojrzałości płciowej – ok. 3 lat. Odnotowana w niewoli długość życia niedźwiedzia malajskiego wynosiła ponad 24 lata.

Podgatunki[edytuj | edytuj kod]

Wyróżniono dwa podgatunki niedźwiedzia malajskiego^[16], m.in. na podstawie różnic w wielkości^[3]:

Helarctos malayanus malayanus (Raffles, 1821) – podgatunek nominatywny, występuje na kontynencie azjatyckim i na Sumatrze,
Helarctos malayanus euryspilus Horsfield, 1825 – występuje na Borneo.

Kwestia odrębności między podgatunkami była kwestionowana i uznawano gatunek za monotypowy^[3]. Jednak podgatunek z Borneo (H. m. euryspilus) na tyle różni się od podgatunku występującego na kontynencie azjatyckim i Sumatrze (H. m. malayanus) co gwarantuje rozróżnienie obu taksonów^[17].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W klasyfikacji IUCN zaliczony został do kategorii gatunków narażonych na wyginięcie – VU (vulnerable). Analizy przeprowadzone przez zespół IUCN SSC Bear Specialist Group wykazały, że liczebność populacji niedźwiedzia malajskiego wykazuje trend spadkowy, ale brak jest wystarczających danych dla oceny rzeczywistego jej stanu. W edycji 2007 Czerwonej Księgi IUCN gatunek został zaliczony do kategorii DD (brak wystarczających danych).

Za dwa podstawowe zagrożenia uważa się utratę siedlisk i komercyjne polowania. Na wielu obszarach w zasięgu występowania niedźwiedzia malajskiego, szczególnie na Sumatrze i Borneo, prowadzona jest rabunkowa deforestacja. Nielegalne polowania prowadzone są w celach handlowych. Niektóre części ciała niedźwiedzia (pęcherzyk żółciowy, pazury) są stosowane w chińskiej medycynie ludowej. Zwierzęta te są też często zabijane jako szkodniki upraw lub dla sportu. Pomimo zakazu handlu^[18] oraz oficjalnego objęcia ochroną w większości krajów, brak jest konkretnych programów ochrony, niedźwiedzie są nadal zabijane, a kłusownictwo jest poza kontrolą prawa^[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Helarctos malayanus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b T.S. Raffles. Descriptive Catalogue of a Zoological Collection, made on account of the Honourable East India Company, in the Island of Sumatra and its Vicinity, under the Direction of Sir Thomas Stamford Raffles, Lieutenant-Governor of Fort Marlborough; with additional Notices illustrative of the Natural History of those Countries. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13, s. 254, 1822. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ch.S. Fitzgerald & P.R. Krausman. Helarctos malayanus. „Mammalian Species”. 696, s. 1-5, 2002. (ang.).
↑ T. Horsfield. Description of the Helarctos euryspilus; exhibiting in the Bear from the Island of Borneo, the type of a Subgenus of Ursus. „The Zoological Journal”. 2 (6), s. 221, 1825. (ang.).
↑ P.M. Heude: Mémoires concernant l’histoire naturelle de l’Empire chinois. T. 5. Chang-hai: Impr. de la Mission catholique, 1901, s. 1. (fr.).
↑ R. Lydekker. On the Occurrence o£ the Bruang in the Tibetan Province. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1906, s. 999, 1906. (ang.).
↑ L.L. Scotson L.L. i inni, Helarctos malayanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-08-14] (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 151. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 217, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 313, 1904. (ang.).
↑ malaya, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 87.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 218.
↑ biruang, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-04-10] .
↑ D.L. Garshelis: Family Ursidae (Bears). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. 2009, s. 488–489. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Helarctos malayanus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 czerwca 2008]
↑ Erik Meijaar. Craniometric differences among Malayan sun bears (Ursus malayanus); Evolutionary and taxonomic implications. „The Raffles Bulletin of Zoology”. 52 (2), s. 2004, 2004. (ang.).
↑ Gatunek jest objęty konwencją waszyngtońską CITES (załącznik I)CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2007. [dostęp 2008-06-29]. (ang.).
↑ IUCN SSC Bear Specialist Group. Helarctos malayanus Sun Bear (format pdf) (en)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Bies, L.: Helarctos malayanus. (On-line), Animal Diversity Web, 2007. [dostęp 2008-06-29]. (ang.).
Ch.S. Fitzgerald & P.R. Krausman. Helarctos malayanus. „Mammalian Species”. 696, s. 1-5, 2002. (ang.).
IUCN SSC Bear Specialist Group. Helarctos malayanus Sun Bear (format pdf) (en)
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[itis-1] Helarctos malayanus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Raffles-2] T.S. Raffles. Descriptive Catalogue of a Zoological Collection, made on account of the Honourable East India Company, in the Island of Sumatra and its Vicinity, under the Direction of Sir Thomas Stamford Raffles, Lieutenant-Governor of Fort Marlborough; with additional Notices illustrative of the Natural History of those Countries. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13, s. 254, 1822. (ang.).

[ms696-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ch.S. Fitzgerald & P.R. Krausman. Helarctos malayanus. „Mammalian Species”. 696, s. 1-5, 2002. (ang.).

[Horsfield-4] T. Horsfield. Description of the Helarctos euryspilus; exhibiting in the Bear from the Island of Borneo, the type of a Subgenus of Ursus. „The Zoological Journal”. 2 (6), s. 221, 1825. (ang.).

[Heude-5] P.M. Heude: Mémoires concernant l’histoire naturelle de l’Empire chinois. T. 5. Chang-hai: Impr. de la Mission catholique, 1901, s. 1. (fr.).

[Lydekker-6] R. Lydekker. On the Occurrence o£ the Bruang in the Tibetan Province. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1906, s. 999, 1906. (ang.).

[iucn-7] L.L. Scotson L.L. i inni, Helarctos malayanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-08-14] (ang.).

[Cichocki&inni-8] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 151. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msz-9] K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 217, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 313, 1904. (ang.).

[Jobling-11] malaya, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=117_87]-12] Jaeger 1944 ↓, s. 87.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=248_218]-13] Jaeger 1944 ↓, s. 218.

[14] biruang, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-04-10] .

[hmw1-15] D.L. Garshelis: Family Ursidae (Bears). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. 2009, s. 488–489. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[16] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Helarctos malayanus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 czerwca 2008]

[rbz52-17] Erik Meijaar. Craniometric differences among Malayan sun bears (Ursus malayanus); Evolutionary and taxonomic implications. „The Raffles Bulletin of Zoology”. 52 (2), s. 2004, 2004. (ang.).

[18] Gatunek jest objęty konwencją waszyngtońską CITES (załącznik I)CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2007. [dostęp 2008-06-29]. (ang.).

[19] IUCN SSC Bear Specialist Group. Helarctos malayanus Sun Bear (format pdf) (en)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]