Ośmiał
 Morfologia (ośmiał mniejszy) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
ośmiał | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Cerinthe L. Sp. Pl. 136. 1 Mai 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Ośmiał (Cerinthe) – rodzaj roślin należący do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Obejmuje około 10 gatunków[5][6]. Występują one w Europie (4 gatunki) i basenie Morza Śródziemnego[5][6] po Kaukaz, Iran i Kazachstan na wschodzie[4]. W Polsce występują w naturze dwa gatunki: ośmiał mniejszy C. minor i alpejski C. glabra. Pierwszy uznany jest za gatunek rodzimy, a drugi występuje tylko jako efemerofit (przejściowo dziczejący z upraw)[7].
Ośmiały zostały rozpowszechnione jako ozdobne, zwłaszcza ośmiał większy C. major[5]. Wszystkie gatunki są dobrymi roślinami miododajnymi[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny jednoroczne i dwuletnie, rzadko byliny osiągające do 75 cm wysokości[6].
- Liście
- Skrętoległe, pojedyncze i zwykle nagie[6], całobrzegie i owalne do podługowatych[8].
- Kwiaty
- 5-krotne[6], wsparte podobnymi do liści przysadkami, czasem niebieszczejącymi. Działki kielicha zrośnięte tylko u nasady. Płatki korony zrośnięte w długą rurkę, zwykle dwukolorową (ciemniejszą u nasady) i zwisającą. Kwiaty mają różne odcienie koloru białego, żółtego, różowego, czerwonego, fioletowego i niebieskiego. Osklepek brak. Pręciki równej długości, krótsze od rurki korony, nitki krótkie, pylniki długie i prosto wzniesione, połączone u nasady. Zalążnia górna, czterokomorowa, z pojedynczą szyjką słupka zwykle wystającą z rurki korony[6].
- Owoce
- Rozłupnie rozpadające się na cztery zwykle gładkie rozłupki[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj należy do plemienia Lithospermeae w podrodzinie Boraginoideae Arnott w obrębie rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae[9].
- Wykaz gatunków[4]
- Cerinthe glabra Mill. – ośmiał alpejski
- Cerinthe major L. – ośmiał większy
- Cerinthe minor L. – ośmiał mniejszy
- Cerinthe palaestina Eig & Sam.
- Cerinthe retorta Sm.
- Cerinthe tenuiflora Bertol.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Wiele gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne. Wszystkie najlepiej rosną na stanowiskach osłoniętych w pełnym słońcu lub częściowym zacienieniu. Rozmnaża się je przez nasiona lub przez podział[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
- ↑ a b Cerinthe. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-30].
- ↑ a b c Cerinthe L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-26].
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 184, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 235. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 57, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Genus: Cerinthe L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-30].