ORJUNA
| |
| Zwycięstwo albo śmierć | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Belgrad |
| Data założenia |
21 marca 1921 |
| Zakończenie działalności |
8 marca 1929 |
| Zasięg |
Królestwo SHS |
| Przewodniczący |
Marko Nani |
Organizacja Jugosłowiańskich Nacjonalistów, skr. ORJUNA (serb.-chorw. Organizacija jugoslavenskih nacionalista / Организација Југославенских Националиста) – jugosłowiańska radykalna organizacja nacjonalistyczna utworzona w Splicie, z inicjatywy Svetozara Pribićevicia.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Organizacja została założona 23 marca 1921 w Splicie, z inicjatywy Svetozara Pribicevicia, przywódcy Partii Demokratycznej[1]. Tworzyła ją początkowo grupa studentów i młodych serbskich prawników ze Splitu. Organizacja początkowo przyjęła nazwę Jugosłowiańska Postępowa Młodzież Nacjonalistyczna (Jugoslavenska Napredna Nacionalistička Omladina), nazwę ORJUNA pojawiła się w maju 1922[2][3]. Organizacja miała za zadanie chronić państwo jugosłowiańskie przed zagrożeniami ze strony środowisk separatystycznych i komunistycznych[2]. Jej pierwszym przewodniczącym został wybrany Marko Nani, a pierwszym wystąpieniem publicznym organizowanie demonstracji skierowanych przeciwko komunistom po zamachu na ministra spraw wewnętrznych Milorada Draškovicia. W Zagrzebiu grupa działaczy ORJUNY zniszczyła redakcje czasopism, które atakowały rząd Królestwa SHS, przypisując mu współodpowiedzialność za zamach na Draškovicia[2].
Największą aktywność organizacja przejawiała w Słowenii, Chorwacji i w Wojwodinie. W szczytowym okresie rozwoju jej liczebność przekraczała 10 tysięcy członków[2]. Jej działacze prowokowali incydenty na granicach z Austrią i Włochami, a także organizowali demonstracje uliczne i strajki w fabrykach, będących własnością cudzoziemców[4]. W ramach ORJUNY działała organizacja młodzieżowa Młoda Jugosławia (Mladi Jugoslavije), a także organizacja paramilitarna Akcija Odjeljak[2]. Ta ostatnia była odpowiedzialna za serię ataków na działaczy komunistycznych i polityków chorwackich[5]. Organizacja wydawała także własne czasopismo „ORJUNA. Nacionalistični organ”. Jako ugrupowanie ORJUNA nie startowała w wyborach, ograniczając się do wspierania polityków działających na rzecz jedności państwa jugosłowiańskiego[2]. Po przejęciu przez króla Aleksandra rządów osobistych i wprowadzeniu dyktatury, 8 marca 1929 ORJUNA została rozwiązana, podobnie jak inne partie i organizacje społeczne.
Doktryna[edytuj | edytuj kod]
Głównymi ideologami ORJUNY stali się Ljubo Leontić i Niko Bartulović, którzy działalność polityczną rozpoczęli przed I wojną światową[3]. Organizacja nawiązywała do tradycji ruchu czetnickiego, a jej prominentnymi działaczami stali się znani ze swojej działalności w ruchu czetnickim Kosta Pečanac i Ilija Birčanin[5][3]. Podstawowym komponentem programu ideologicznego był jugosłowiański nacjonalizm, ale widoczny był także wpływ włoskiego faszyzmu z jego apoteozą przemocy i kultem wodza (Vođa)[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Salkan Užičanin. Djelatnost nacionalističkih organizacija u Bosni i Hercegovini u vrijeme parlamentarnih izbora 1925. godine. „Arhivska praksa”. 14, s. 411–425, 2011.
- ↑ a b c d e f Stevo Đurašković. Ideologija Organizacije jugoslovenskih nacionalista (Orjuna). „Časopis za suvremenu povijest”. 43, s. 225–247, 2011.
- ↑ a b c Jovo Bakić. Fašizam u Jugoslaviji (1918 – 1941). „Nova srpska politička misao”. 11, s. 21–45, 2004.
- ↑ Peter Sugar: Native Fascism in the Successor States, 1918-1945. Waszyngton: ABC-Clio, 2015, s. 153.
- ↑ a b John Paul Newman: Yugoslavia in the Shadow of War: Veterans and the Limits of State Building 1903-1945. Cambridge University Press, 1971, s. 137. ISBN 978-1-107-07076-9.
- ↑ Ramet 2006 ↓, s. 59.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sabrina Ramet, The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918-2005, 2006, ISBN 978-0-253-34656-8.
- Stevo Đurašković. Ideologija Organizacije jugoslovenskih nacionalista (Orjuna). „Časopis za suvremenu povijest”. 43, s. 225–247, 2011.