Padmavat (poemat epicki)

„Królowa Nagmati pyta swoją papugę, która z nich jest piękniejsza – ona czy Padmavati. Oczywiście dostaje niezadawalającą odpowiedź.” Ilustrowany rękopis Padmavat, c. 1750. Biblioteka Kongresu

Padmavat (lub Padmawat) to poemat epicki napisany w 1540 roku przez sufickiego poetę Malika Muhammada Jayasiego. Poemat został stworzony w hinduskim języku Awadhi , i pierwotnie w perskim skrypcie Nastaʿlīq.

Jest to najstarszy zachowany tekst pośród ważnych dzieł w Awadhi. Słynny fragment literatury sufizmu z tamtego okresu, opowiada alegoryczną fikcyjną opowieść o uczuciu sułtana z Delhi Alauddina Khaljiego do tytułowej Padmavati, królowej Chittor. Alauddin Khalji i mąż Padmavati, Ratan Sen, są postaciami historycznymi, podczas gdy Padmavati jest postacią fikcyjną, chociaż jest to kwestionowane.

Fabuła

Najbliższym przyjacielem Padmavati, księżniczki królestwa Singhal, jest gadająca papuga Hiramana. Jej ojciec nie pochwala ich bliskości i nakazuje zabić papugę. Papuga odlatuje, aby uniknąć kary, ale zostaje schwytana przez łapacza ptaków i ostatecznie kończy jako zwierzak władcy Chittor, Ratansena.

Zainspirowany opisem piękna Padmavati przez papugę, Ratan sen postanawia odwiedzić królestwo Singhal. W towarzystwie 16 000 swoich wasali i książąt, z papugą jako przewodnikiem, dociera do Singhal po przekroczeniu siedmiu mórz. Tam próbuje zdobyć Padmavati, wykonując wyrzeczenia w świątyni. Padmavati odwiedza świątynię, ale nie spotyka się z Ratansenem. W międzyczasie w świątyni Ratansen decyduje się popełnić samobójstwo za to, że ją przegapił. Bóstwa Shiva i Parvati interweniują, a Shiva radzi mu, aby zaatakował fortecę Singhal.

Przebrany za ascetów Ratansen i jego poplecznicy atakują fortecę, ale zostają schwytani przez Gandharvsena. Gdy Ratansen ma zostać stracony, jego bard ujawnia swoją tożsamość. Gandharvsen następnie żeni Ratansena z Padmavati, a także organizuje 16 000 kobiet padmini dla swoich towarzyszy.

Gdy Padmavati i Ratansen konsumują swoje małżeństwo w Singhal, pierwsza żona Ratansena, Nagmati, tęskni za nim w Chittor. Używa ptaka, aby wysłać wiadomość do Singhala, po czym Ratansen postanawia wrócić do Chittor. Ratansen jest dumny z tego, że jest żonaty z najpiękniejszą kobietą na ziemi, za co w drodze powrotnej zostaje ukarany sztormem morskim. On i Padmavati zostają uratowani przez Ocean, ale cała ich świta ginie w burzy. Lakshmi, córka Oceanu, sprawdza miłość Ratansena do Padmavati, pojawiając się przed nim w przebraniu Padmavati. Ratansen zdał egzamin i został nagrodzony prezentami od Oceanu i Lakshmi. Dzięki tym darom rekrutuje nową świtę w Puri i wraca do Chittor.

W Chittor Padmavati i Nagmati rywalizują o uwagę Ratansena. Początkowo uspokaja je, spędzanie z nim na przemian nocy. W międzyczasie wypędza bramińskiego dworzanina Raghava Chetana za oszukańcze wygranie konkursu. Padmavati wręcza Raghavowi bransoletkę, aby go udobruchać.

Raghav udaje się na dwór Alauddina Khaljiego w Delhi. Zapytany o bransoletkę, opisuje niezrównane piękno Padmavati. Alauddin następnie oblega Chittor i żąda Padmavati dla siebie. Ratansen odrzuca żądanie, proponując zamiast tego zapłacenie daniny. Alauddin odrzuca ofertę, a oblężenie trwa. Wreszcie, w ramach nowych warunków pokoju, Ratansen zaprasza Alauddina jako gościa do wnętrza fortu, wbrew radom jego wasali Gory i Badal. Alauddin porywa Ratansena i wraca do Delhi.

Padmavati prosi Gorę i Badala o pomoc w uwolnieniu Ratansena. Gora y Badal oraz ich żołnierze wchodzą do fortecy Delhi, przebrani za Padmavati i jej towarzyszy. Uwalniają Ratansena, ale Gora zostaje zabity podczas ucieczki, podczas gdy Badal zabiera Ratansena do Chittor.

Podczas nieobecności Ratansena władca Kumbhalner Devpal proponuje Padmavati małżeństwo. Po powrocie Ratansen dowiaduje się o tej zniewadze i postanawia ukarać Devpala. W wynikającej z tego pojedynku Ratansen i Devpal zabijają się nawzajem. W międzyczasie armia Alauddina dociera do Chittor. W obliczu pewnej klęski Nagmati i Padmavati wraz z innymi kobietami z fortu popełniają samobójstwo przez jauhar (masowe samospalenie), (patrz też sati) podczas gdy mężczyźni walczą na śmierć. Alauddin zdobywa pustą fortecę.

Alauddin zastanawia się nad swoim pyrrusowym zwycięstwem i naturą nienasyconego pragnienia. Podnosi prochy Ratansena i jego żon Padmavati i Nagmati, lamentując, że „chciał tego uniknąć”. Alauddin kontynuuje: „Pożądanie jest nienasycone, trwałe / ale ten świat jest iluzoryczny i przemijający / Nienasycone pragnienie, którego człowiek nadal ma / Dopóki życie się nie skończy i nie dotrze do grobu”.

Manuskrypt

Najwcześniejsze zachowane rękopisy Padmavat różnią się znacznie długością i są napisane w wielu różnych skryptach, w tym Kaithi, Nagari i Nastaʿlīq.

Rękopisy Nastaʿlīq stanowią najstarszą warstwę tekstu. Najwcześniejszym zachowanym rękopisem Padmavat jest rękopis Nastaliq skopiowany w 1675 roku w Amroha przez Muhammada Shakira. Został odkryty w Rampurze i zawiera międzyliniowe tłumaczenia perskie. Inne perskie rękopisy obejmują te skopiowane przez Rahimdada Khana z Shahjahanpur (1697) i Abdulla Ahmad Khan Muhammad z Gorakhpur (1695).

Rękopisy Kaithi zawierają dużą liczbę dodatkowych wersetów i często są niekompletne lub słabo przepisane.

Mataprasad Gupta opublikował krytyczną edycję tekstu, opartą na pięciu różnych rękopisach, z których najwcześniejszy pochodzi z XVII wieku.

Tłumaczenia i adaptacje

Istnieje dwanaście adaptacji Padmavat w języku perskim i urdu. Najbardziej znane z nich to Rat-Padam i Shama-wa-parwanah. Rat-Padam (1618) Mulla Abdul Shakur lub Shaikh Shukrullah Bazmi z Gujarat ściśle podąża za fabułą Padmavat, ale pomija suficką symbolikę postaci i wydarzeń. Shama-wa-parwanah (1658) Aqil Khan Razi (gubernator Delhi pod rządami Aurangzeba) zachowuje symbolikę sufi.

Wpływ na to wywarł bengalski epos Padmavati napisany w XVI wieku przez Alaola. Zainspirował szereg powieści, dramatów i wierszy w XIX-wiecznej literaturze bengalskiej.  Miał również bengalskie adaptacje autorstwa Kshirode Prasad Vidyavinode w 1906 i Abanindranath Tagore w 1909 roku.

Jedna ze słynnych literatur birmańskich, မင်း ကုသ နှင့် ပပဝတီ (Minkutha & Papawati), jest luźną adaptacją opowieści Padmavati, adaptowaną na kilka wersji sztuk teatralnych i książek.

Wczesne adaptacje kinowe obejmują tamilski film Chittoor Rani Padmini (1963), film hindi Maharani Padmini (1964) oraz  Padmaavat (2018), indyjski film Bollywood w reżyserii Sanjaya Leeli Bhansali.