Parnik (roślina)

Parnik
	; Disporum cantoniense
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	liliowce
Rodzina	zimowitowate
Rodzaj	parnik
	Nazwa systematyczna
	Disporum Salisb. ex G.Don; Trans. Hort. Soc. London 1: 331 (1812)
	Typ nomenklatoryczny
	Disporum pullum Salisb. ex Hook. f.; [= Disporum cantoniense (Lour.) Merr.]
Synonimy
	Lethea Noronha; Drapiezia Blume;
	Lethea Noronha; Drapiezia Blume;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Parnik (Disporum Salisb. ex G.Don) – rodzaj wieloletnich, ziemnopączkowych roślin zielnych z rodziny zimowitowatych, obejmujący 20 gatunków występujących w Azji, na obszarze od subkontynentu indyjskiego przez Półwysep Indochiński i Chiny do dalekiego wschodu Rosji, Japonii, Korei i Indonezji^[4]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów δύο (duo - dwa) i σπόρος (sporos – nasiono), z uwagi na przeważnie dwunasienne owoce^[5].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne.

Łodyga: Pędem podziemnym jest krótkie kłącze. Niektóre gatunki tworzą długie stolony. Pędy naziemne wzniesione, proste lub rozgałęzione dystalnie.

Liście: Ulistnienie naprzemianległe. Krótko ogonkowe lub siedzące liście skupione na dystalnym odcinku pędu. Blaszki liściowe równowąskie do niemal okrągłych.

Kwiaty: Kwiaty obupłciowe, sześciopręcikowe, często zwisłe, wyrastające na krótkich szypułkach pojedynczo, w parach lub kilka zebranych w baldach z wierzchołka pędu. Okwiat sześciolistkowy, biały, zielonkawy, żółty, różowy, ciemnoczerwony lub ciemnopurpurowy, rurkowato-dzwonkowaty do talerzykowatego. Pręciki osadzone u nasady listków okwiatu, o spłaszczonych nitkach. Zalążnia trójkomorowa, z 2–6 zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka nitkowata, wierzchołkowo trójwrębna do trójklapowanej.

Owoce: Ciemnogranatowe lub czarne jagody zawierające kuliste lub jajowate nasiona^[6].

Genetyka: Liczba chromosomów homologicznych u roślin z tego rodzaju wynosi x = 7, 8, 12, 14, 15 lub 16. Ich genom jest diploidalny^[7].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Rodzaj zaliczany jest do plemienia Uvularieae w rodzinie zimowitowatych (Colchicaceae), należącej do rzędu liliowców (Liliales) zaliczanych do jednoliściennych (monocots)^[2].

Według niektórych systemów rodzaj zaliczany jest do rodziny szparagowatych^[4], Convallariaceae (= Ruscaceae s.str., = Asparagaceae-Nolinoideae)^[2].

Gatunki^[4]

Disporum acuminatissimum W.L.Sha
Disporum acuminatum C.H.Wright
Disporum bodinieri (H.Lév. & Vaniot) F.T.Wang & Tang
Disporum calcaratum D.Don
Disporum cantoniense (Lour.) Merr.
Disporum hainanense Merr.
Disporum jinfoshanense X.Z.Li
Disporum kawakamii Hayata
Disporum leucanthum H.Hara
Disporum longistylum (H.Lév. & Vaniot) H.Hara
Disporum lutescens (Maxim.) Koidz.
Disporum megalanthum F.T.Wang & Tang
Disporum nantouense S.S.Ying
Disporum sessile (Thunb.) D.Don ex Schult. & Schult.f. – parnik wspaniały
Disporum shimadae Hayata
Disporum smilacinum A.Gray in M.C.Perry
Disporum tonkinense Koyama
Disporum trabeculatum Gagnep.
Disporum uniflorum Baker
Disporum viridescens (Maxim.) Nakai

Zagrożenie i ochrona

Disporum uniflorum jest uwzględniony w Czerwonej Liście Zagrożonych Roślin Naczyniowych Japonii ze statusem "krytycznie zagrożony"^[8].

Zastosowanie

Rośliny spożywcze: Młode liście parnika wspaniałego, Disporum smilacinum i Disporum viridescens, a także liście i młode pędy Disporum cantoniense są jadalne. Po ugotowaniu są spożywane jako jarzyna^[9]^[10]^[11]^[12].

Rośliny lecznicze: Sok z kłączy Disporum cantoniense używany jest do obniżenia gorączki^[9].

Rośliny ozdobne: Dwa gatunki roślin z tego rodzaju, Disporum smilacinum^[13] i parnik wspaniały (przede wszystkim jego kultywar 'Variegatum')^[14] są uprawiane jako rośliny ogrodowe w krajach klimatu umiarkowanego. Rośliny te wymagają stanowiska w półcieniu i żyznego podłoża^[13]. Oba gatunki są mrozoodporne (strefy mrozoodporności 5–9 w przypadku D. smilacinum^[13], 4–9 w przypadku parnika wspaniałego^[14]). Kwitną późną wiosną^[14].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-10-20] (ang.).
↑ Tropicos. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).
↑ D. Gledhill: The names of plants. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2008, s. 143. ISBN 978-0-521-86645-3. (ang.).
↑ Liang Songyun i Minoru N. Tamura. Liliaceae. „Flora of China”. 24. s. 154. (ang.).
↑ B. Nordenstam: Colchicaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 185. ISBN 3-540-64060-6. (ang.).
↑ National Red Lists. The Zoological Society of London. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).
↑ ^a ^b Plants For A Future: Disporum cantoniense. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
↑ Plants For A Future: Disporum sessile. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
↑ Plants For A Future: Disporum smilacinum. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
↑ Plants For A Future: Disporum viridescens. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 310, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c Tomasz Aniśko: When perennials bloom: an almanac for planning and planting. Portland: Timber Press, 2008, s. 175-176. ISBN 978-0-88192-887-7. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-10-20] (ang.).

[trop-3] Tropicos. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).

[kew-4] Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families. The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).

[5] D. Gledhill: The names of plants. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2008, s. 143. ISBN 978-0-521-86645-3. (ang.).

[6] Liang Songyun i Minoru N. Tamura. Liliaceae. „Flora of China”. 24. s. 154. (ang.).

[kub-7] B. Nordenstam: Colchicaceae. W: Klaus Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons. Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 185. ISBN 3-540-64060-6. (ang.).

[8] National Red Lists. The Zoological Society of London. [dostęp 2011-04-07]. (ang.).

[pfaf-9] Plants For A Future: Disporum cantoniense. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).

[10] Plants For A Future: Disporum sessile. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).

[11] Plants For A Future: Disporum smilacinum. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).

[12] Plants For A Future: Disporum viridescens. [dostęp 2015-12-12]. (ang.).

[bot-13] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 310, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[per-14] Tomasz Aniśko: When perennials bloom: an almanac for planning and planting. Portland: Timber Press, 2008, s. 175-176. ISBN 978-0-88192-887-7. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]