Partia Konstytucyjno-Demokratyczna
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
Kadeci |
| Lider | |
| Data założenia | |
| Data rozwiązania | |
| Adres siedziby | |
| Ideologia polityczna | |
| Barwy | |
Partia Konstytucyjno-Demokratyczna (ros. Конституціонно-демократическая партія[1]) – liberalna partia polityczna, działała w Imperium Rosyjskim i w Rosji okresu rewolucji w latach 1905–1917. Znana także jako „Partia Wolności Ludowej” (Партія Народной Свободы), nieformalnie nazywana „Partią Kadetów”, „K-D” oraz „Kadeci” (кадеты).
Powstała 12 października 1905 w czasie rewolucji 1905 roku. Obecna w Dumie od jej powołania w 1906 roku do 1917. Posiadała największą liczbę posłów w Pierwszej Dumie obradującej tylko kilka miesięcy w 1906 roku. W kolejnych Dumach (II, III i IV), do 1917 posiadała po kilkudziesięciu posłów. Do partii kadetów należeli przewodniczący I i II Dumy: Siergiej Muromcew i Fiodor Gołowin. Przewodniczącym partii był historyk Pawieł Milukow, a jej współzałożycielem Polak Aleksander Lednicki. Do współtwórców partii należał Józef Władymirowicz Hessen (1866–1943) ojciec wybitnego filozofa i pedagoga Sergiusza Hessena. Został wybrany (1907) do II Dumy Państwowej. W latach 1906–1918 był współredaktorem organu prasowego partii – „Riecz”. W 1920 r. wyemigrował z Rosji do Helsinek a potem do Berlina, gdzie reprezentował liberalne dążenia rosyjskich emigrantów. W latach 1921–1937 wydał w Berlinie 22 tomy „Archiwum Rewolucji Rosyjskiej”[2].
Po obaleniu caratu (marzec 1917) działacze partii zajmowali do lipca 1917 większość stanowisk w Rządzie Tymczasowym Rosji, wraz z premierem rządu, którym był Gieorgij Lwow.
W jedynych wolnych i powszechnych wyborach do Konstytuanty w Rosji 25 listopada 1917 roku na listy partii kadetów padło 2 088 000 głosów, czyli 4,7% ogółu oddanych głosów. Jednak w Piotrogrodzie uzyskali 26,2% głosów, a w Moskwie – 34,2% głosów (36,4% bez głosów garnizonu Moskwy), co dawało im w obu przypadkach drugie miejsce po bolszewikach (45,3% głosów bez garnizonu). Kadeci wygrali z bolszewikami w 11 na 38 stolic guberni, a w wielu innych zajmowali drugie miejsce, przy niewiele gorszych wynikach[3].
Z tego powodu partia kadetów została uznana przez bolszewików za głównego przeciwnika po przejęciu władzy w listopadzie 1917 i została zdelegalizowana dekretem Rady Komisarzy Ludowych już w grudniu 1917, wkrótce po wyborach do Konstytuanty, a przed jej zebraniem. Jej działacze, zaliczeni przez bolszewicką propagandę do wrogów ludu, byli pierwszym obiektem represji nowo utworzonej Czeka. Już w styczniu 1918 zostali zamordowani Fiodor Kokoszkin i Nikołaj Kiszkin.
Działacze partii uczestniczyli w walce z bolszewikami, wchodząc w skład różnych organów władzy białych. Po zakończeniu wojny domowej większość jej działaczy udała się na emigrację na zachód Europy.
Wybitnymi działaczami partii byli: Pawieł Milukow, Piotr Struwe, Władimir Nabokow, Fiodor Rodiczew, Gieorgij Lwow, Aleksander Lednicki, Nikołaj Niekrasow, Władimir Wernadskij, Siergiej Muromcew, Fiodor Gołowin, Fiodor Kokoszkin, Nikołaj Kiszkin.
Polacy w partii
[edytuj | edytuj kod]W Partii Konstytucyjno-Demokratycznej działali także politycy narodowości polskiej. Wśród nich byli m.in. Aleksander Lednicki z Mińszczyzny, Gustaw Wykowski z Mohylewszczyzny i Franciszek Drucki-Lubecki z Pińska. Ten ostatni w czasie zjazdu partii w kwietniu 1906 roku poparł wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej. Proponował, by przyszły ustrój agrarny określały zasady wybrane na podstawie demokratycznego prawa wyborczego do ziemstw[4]. Posłem z ramienia kadetów był również wybitny polski prawnik, socjolog i filozof Leon Petrażycki.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ zapis zgodny z pisownia przed reformą ortografii w 1918 roku
- ↑ Encyklopedia Judaica, „Jerusalem”, VIII, 1978–1982, s. 438 [dostęp 2020-05-22].
- ↑ Richard Pipes, Rewolucja Rosyjska, Tadeusz Szafar (tłum.), Warszawa: Wyd. PWN, 1994, s. 427-428, ISBN 83-01-11521-1, OCLC 69600798.
- ↑ W kręgu polityki i spraw wojskowych. W: Między... s. 107.
Bibliografia, literatura, linki
[edytuj | edytuj kod]- Richard Pipes, Rewolucja Rosyjska Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1
- Richard Pipes, Rosja bolszewików, Warszawa 2005; Wydawnictwo „Magnum”, ISBN 83-89656-15-9
- Program partii kadetów (1917) w: Програмы главнейших русских партий : 1. Народных социалистов. 2. Социал - демократической рабочей партии. 3. Социалистов-революционеров.4. Партии народной свободы. 5. Партии октябристов (Союз 17 октября 1905 г.). 6. Крестьянский союз. 7. Национальной демократическо-республиканской партии. 8. Политические партии различных национальностей России („Украинцев”, „Бунда”, и др.) : с приложением статей: a) О русских партиях, б) Большевики и меньшевики. Broszura 1917 z opublikowanymi programami głównych rosyjskich partii politycznych. (język rosyjski).
- Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.