Parzydło leśne

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Parzydło leśne
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

parzydło

Gatunek

parzydło leśne

Nazwa systematyczna
Aruncus dioicus (Walter) Fernald.
Rhodora 41: 423. 1939[3]
Synonimy
  • Aruncus sylvestris Kostel
  • Actaea dioica Walter
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Parzydło leśne (Aruncus dioicus) – gatunek rośliny należący do rodziny różowatych. Według starszych ujęć taksonomicznych stosowano nazwę Aruncus sylvestris Kostel[4]. Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce objęta ochroną. Jest uprawiana jako roślina ozdobna.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Dziko rośnie w Europie, Azji i Ameryce Północnej zwłaszcza w górskiej umiarkowanej strefie półkuli północnej. W Polsce roślina pospolita w Sudetach i Karpatach[5]. Poza górami występuje także w pasie wyżyn i w rozproszonych stanowiskach w środkowej Polsce. W północnych regionach kraju jest bardzo rzadka, występuje tylko sporadycznie.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Roślina o wysokości dochodzącej do 2 m[5], tworząca skupiska w postaci kęp o średnicy około 1,2 m.
Łodyga
Kilkanaście w kępie, wzniesione nierozgałęziające się, dochodzące do 2 m wysokości.
Liście
Łodygowe i odziomkowe długoogonkowe, o blaszkach pomarszczonych, duże, szeroko-jajowate, zaostrzone[5]. Podwójnie, czasem potrójnie trójsiecznie pierzaste. Pojedyncze listki podłużne, jajowate, zaostrzone i ząbkowane.
Kwiaty
Drobne o średnicy 2–4 mm, na krótkich szypułkach, zebrane w wiechowatych kwiatostanach z przewieszającymi się wierzchołkami, o długości do 50 cm[5]. Sprawiają wrażenie puszystości. Roślina dwupienna. Kwiatostany męskie są koloru białokremowego, a żeńskie czysto białe. Kwiaty męskie i żeńskie są podobne do siebie.
Owoce
Zwieszone i błoniasto obrzeżone mieszki o długości do 3 mm. Nasiona bardzo lekkie.
Korzeń
Roślina dobrze ukorzeniona, o silnie rozwiniętym systemie korzeniowym.
  • Pokrój

    Pokrój

  • Liście

    Liście

  • Kwiaty pręcikowe

    Kwiaty pręcikowe

  • Owoce

    Owoce

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w czerwcu i lipcu, kwiaty zapylane są przez drobne chrząszcze. Jest rośliną trującą – w nasionach zawiera trujące saponiny, zaś w liściach pochodne cyjanowodoru. Liczba chromosomów 2n= 14, 18[6].

Rośnie w lasach górskich na cienistych, stromych zboczach, na glebach wilgotnych i próchnicznych od regla dolnego po piętro kosówki. W Karpatach jej pionowy zasięg sięga po 1540 m n.p.m. (Miedziane w Tatrach), zaś w Sudetach dochodzi do 1200 m n.p.m. Gatunek charakterystyczny dla Ass. Arunco-Doronicetum austriaci[7].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Od 2014 roku gatunek jest objęty w Polsce ochroną częściową (jako Aruncus sylvestris)[8]. W latach 1983–2014 gatunek podlegał ochronie ścisłej[9]. Zagrożone są głównie stanowiska tej rośliny na niżu. W górach niszczeniu ulegają niektóre stanowiska podczas zrywki drewna, a w dolinach rzek, potoków i w wąwozach wskutek tworzenia nielegalnych wysypisk śmieci. Liczne stanowiska są dobrze chronione w parkach narodowych i rezerwatach przyrody[10].

Parzydło leśne w ogrodzie, Niemcy

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

  • Roślina ozdobna o bardzo dużych walorach dekoracyjnych, do wysadzania w grupach na rabatach. Stosowana także jako roślina okrywowa pod drzewami w miejscach półcienistych i cienistych. Jest mrozoodporna, bez okrywy śnieżnej znosi dobrze mrozy.
  • Uprawa: Wymaga stanowiska o lekkim zacienieniu (najlepiej półcień), wilgotnej próchnicznej gleby. Nie znosi suszy. Jest cieniolubna.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
  3. ↑ Aruncus dioicus (ang.). W: International Plant Names Index [on-line]. [dostęp 2014-11-08].
  4. ↑ Aruncus dioicus (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-01-23].
  5. ↑ a b c d Teofil Gołębiowski: Rośliny gór i pogórzy. Warszawa: Wydawnictwo "Sport i Turystyka", 1990, s. 103. ISBN 83-217-2710-7.
  6. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  7. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  8. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
  9. ↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
  10. ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 93. ISBN 978-83-7073-444-2.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Parzydło_leśne&oldid=65444943”