Miedziane (Tatry)
 Miedziane i Opalony Wierch znad Czarnego Stawu pod Rysami | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
2237 m n.p.m. |
| Wybitność |
215 m |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°12′07,1″N 20°03′02,8″E/49,201972 20,050778
| |
Miedziane (niem. Kupferberg, słow. Medené, węg. Réz-hegy[1]) – masywny szczyt w długiej północno-wschodniej grani Szpiglasowego Wierchu w polskich Tatrach Wysokich. Wznosi się na wysokość 2237 m[2] pomiędzy Doliną Pięciu Stawów Polskich i Doliną Rybiego Potoku[3].
Topografia[edytuj | edytuj kod]
Mająca długość ok. 1400 m grań Miedzianego przebiega od Szpiglasowej Przełęczy (2108 m[2]) nieco krętą linią w kierunku północno-wschodnim do Marchwicznej Przełęczy (2055 m)[4]. Jest bardzo wyrównana, brak w niej większych wcięć, siodełek i przełączek. Występuje w niej tylko kilka zworników dla kilku wypukłych formacji skalnych opadających z obydwu jego stoków. Największe z tych formacji opadających do Doliny Rybiego Potoku to (w kolejności z południa na północ)[5]:
- Filar z Orłem opadający z najwyższego punktu grani (2237 m),
- Miedziany Bastion opadający ze zwornika znajdującego się kilkadziesiąt metrów na północny wschód od najwyższego punktu grani,
- Kieszonkowe Turnie opadające ze zwornika położonego jeszcze ok. 200 m dalej.
- grzęda oddzielająca Szeroki Żleb od Marchwicznego Żlebu[5].
Do Doliny Pięciu Stawów Polskich opadają dwa wybitniejsze żebra:
- Miedziany Kostur zakończony u dołu bulą zwaną Niedźwiedziem. Jak na wyrównaną grań Miedzianego jego punkt zwornikowy (2227 m) jest wybitny[5], gdyż przewyższa znajdujące się za nim siodełko o 7 m[2]. W jego ścianie nad Hrubym Piargiem znajdują się jaskinie: Dziura w Miedzianym Kosturze I i Dziura w Miedzianym Kosturze II[6].
- nienazwane żebro będące żebrem tylko w dolnej części, wyżej zanika wśród skał i traw[5]
Żebra te dzielą północno-zachodnie stoki Miedzianego na trzy części. Pomiędzy nimi znajduje się Hruby Piarg będący największym stożkiem piargowym w Dolinie Pięciu Stawów Polskich[5].
Obydwa stoki grani Miedzianego są skalisto-trawiaste, dołem porośnięte kosodrzewiną. Te opadające do Doliny Rybiego Potoku (a dokładniej do Dolinki za Mnichem, Nadspadów, Mnichowej Płaśni i Kotła Morskiego Oka) są zbudowane z litej skały, te opadające do Doliny Pięciu Stawów Polskich są w większości bardzo kruche[5].
Podawana w literaturze wysokość 2233 m dotyczy punktu geodezyjnego na niższym wierzchołku, w odległości ponad 150 m na południowy zachód od głównej kulminacji Miedzianego[5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa szczytu związana jest z pracami górniczymi (wydobycie miedzi) prowadzonymi na jego zboczach w XVIII wieku. Stoki Miedzianego były jednym z najwyżej położonych miejsc wypasu owiec w Tatrach. Ze szczytu roztacza się szeroki widok. W XIX wieku wystawiano w Warszawie Panoramę Tatr namalowaną z jego wierzchołka[3].
Ten położony na zachód od Morskiego Oka szczyt dawniej był udostępniony turystom. Latem na Miedziane od dawna chodzili górnicy i pasterze, i to oni jako pierwsi zdobyli jego szczyty, grań, a zapewne także wszystkie łatwiejsze formacje skalne na jego stokach. Pierwsze odnotowane wejście: Franciszek Herbich w 1832 r., zimą Henryk Bednarski i L. Michalski 17 kwietnia 1911 r.[7]
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
Miedziane znajduje się od 1956 na obszarze ochrony ścisłej[7]. Na jego stokach botanicy znaleźli stanowiska kilku rzadkich w Polsce gatunków roślin, którymi są: wełnianeczka alpejska, skalnica odgiętolistna, ukwap karpacki, przymiotno węgierskie, turzyca Lachenala i rozrzutka alpejska[8]. Obecnie taternicy bywają tutaj rzadko, turyści w zasadzie wcale, jednak bynajmniej nie sprzyja to obfitości zwierzyny. Według spostrzeżeń znawcy Tatr Władysława Cywińskiego „wszelkiego zwierza” więcej jest w pobliżu schronisk i rejonach licznie odwiedzanych przez turystów, niż w takich obszarach ochrony ścisłej, jak np. Miedziane[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [online] [dostęp 2019-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-24].
- ↑ a b c Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Dane pomiarowe z lotniczego skaningu laserowego.
- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ Tatry polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wyd. „WiT” s.c., 2006, ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ a b c d e f g h Władysław Cywiński, Szpiglasowy Wierch, t. 11, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2005, ISBN 83-7104-034-2.
- ↑ Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [online], jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2017-04-09] (pol.).
- ↑ a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Archiwalne widoki góry w bibliotece Polona
