Pieśń neapolitańska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Pieśń neapolitańska – pieśń nawiązująca do muzyki ludowej pochodzącej z okolic Neapolu, komponowana do tekstów w języku neapolitańskim. Do najbardziej znanych utworów tego gatunku należą: „Te voglio bene assaje” (1835), „Santa Lucia” (1848), „’O sole mio” (1898) i „Torna a Surriento” (1902).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Autorzy pieśni neapolitańskich – od góry, od lewej: Salvatore Di Giacomo, Ernesto Murolo, E.A. Mario, Libero Bovio

Początki pieśni neapolitańskiej sięgają XVIII-wiecznej opery buffa, która powstała w Neapolu (jako przerywnik muzyczny opery seria) i była pisana w dialekcie neapolitańskim. Tematem oper były sytuacje z życia codziennego i zawoalowane odniesienia (kwestionowane przez cenzurę) do współczesnych wydarzeń politycznych. Libreciści oper buffa zaczęli z czasem pisać teksty popularnych piosenek, które były wykonywane również w teatrze, a także na ulicy, dla tych, których nie było stać na kupno biletu. Od tego momentu piosenka neapolitańska zaczęła szybko się rozwijać. Ok. 1770 anonimowy autor napisał piosenkę „Lo guarracino” – jeden z pierwszych i najbardziej znanych utworów z gatunku tarantela. Tematem jej tekstu jest flirt miłosny dwóch ryb (z których jedna należy do z gatunku chromis kasztanowy – (wł. guarracino), mający prawdopodobnie odniesienie do rzeczywistych relacji międzyludzkich[1].

Początek pieśni neapolitańskiej w dzisiejszym znaczeniu tego terminu sięga roku 1835, kiedy to odbył się pierwszy festiwal w Piedigrotta w Neapolu. Był on organizowany mniej lub bardziej regularnie do pierwszych lat po drugiej wojnie światowej. Pierwszą triumfatorką festiwalu stała się pieśń „Te voglio bene assaje”, która zyskała dużą popularność. Autorstwo jej melodii przypisuje się Gaetano Donizettiemu. Złoty wiek pieśni neapolitańskiej to przełom XIX i XX wieku, kiedy stała się ona popularna poza granicami Włoch dzięki milionom emigrantów, którzy opuścili swój kraj (w tym Neapol). Pieśń neapolitańska szybko stała się synonimem Włoch na całym świecie. Znany włoski tenor, Enrico Caruso, wywodził się z Neapolu, a w Ameryce, poza normalnym repertuarem operowym, nagrał również wiele piosenek neapolitańskich (dla wytwórni RCA); śpiewał je też często jako bisy po występie w Metropolitan Opera w Nowym Jorku. Podobny zwyczaj miał również inny znany tenor Luciano Pavarotti.

Do spopularyzowania pieśni neapolitańskich przyczynił się też fakt, iż mieli je w swoim repertuarze czołowi amerykańscy wykonawcy jak Elvis Presley (m.in. „It’s Now or Never” – anglojęzyczna wersja „’O sole mio”)[2].

Znane pieśni neapolitańskie[edytuj | edytuj kod]

Rok
  		Tytuł
  		Muzyka
  		Tekst
 
1848 „Santa Lucia” Teodoro Cottrau Enrico Cossovich
1880 „Funiculì funiculà” Luigi Denza Giuseppe Turco
1885 „Era de maggio” Mario Pasquale Costa Salvatore Di Giacomo
1886 „Marechiare” Francesco Paolo Tosti Salvatore Di Giacomo
1887 „Scetate” Mario Pasquale Costa Ferdinando Russo
1887 „Comme te voglio amà” Vincenzo Valente Vincenzo Valente
1888 „'E spingole frangese” Enrico De Leva Salvatore Di Giacomo
1888 „Lariulà” Mario Pasquale Costa Salvatore Di Giacomo
1892 „Catarì” Mario Pasquale Costa Salvatore Di Giacomo
1893 „Carcioffolà” Eduardo Di Capua Salvatore Di Giacomo
1897 „Serenata napulitana” Mario Pasquale Costa Salvatore Di Giacomo
1898 „’O sole mio”[3] Eduardo Di Capua, Alfredo Mazzucchi Giovanni Capurro
1899 „Maria Marì” Eduardo Di Capua Vincenzo Russo
1900 „I' te vurria vasà” Eduardo Di Capua Vincenzo Russo
1902 „Torna a Surriento” Ernesto De Curtis Giambattista De Curtis
1904 „Voce 'e notte” Ernesto De Curtis Edoardo Nicolardi
1906 „Comme facette mammeta” Salvatore Gambardella Giuseppe Capaldo
1911 „Core ’ngrato” Salvatore Cardillo Alessandro Sisca
1915 „'O surdato 'nnammurato” Enrico Cannio Aniello Califano
1917 „Reginella” Gaetano Larna Libero Bovio
1925 „Lacrime napulitane” Francesco Buongiovanni Libero Bovio
1925 „'O paese d' 'o sole” Vincenzo D'Annibale Libero Bovio
1930 „Dicitencello vuje” Rodolfo Falvo Enzo Fusco

Wykonawcy[edytuj | edytuj kod]

Wykonawcy włoscy[edytuj | edytuj kod]

Enrico Caruso

Od czasu, kiedy wielki tenor Enrico Caruso, który sam pochodził z Neapolu, śpiewał pieśni neapolitańskie jako bisy do swoich licznych recitali operowych, niemal każdy sławny tenor kontynuuje jego tradycję pozostawiając po sobie album piosenek neapolitańskich wraz z nagraniami operowymi[4].

Śpiewacy operowi[edytuj | edytuj kod]

Piosenkarze[edytuj | edytuj kod]

Wykonawcy polscy[edytuj | edytuj kod]

Kompozytorzy[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Anna Trombetta i Luca Bianchini: La Canzone. www.italianopera.org. [dostęp 2011-11-29]. (wł.).
  2. ↑ a b Jeff Matthews: The Neapolitan Song. /www.naplesldm.com. [dostęp 2014-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-06)]. (ang.).
  3. ↑ Hit Parade Italia: 'O SOLE MIO. www.hitparadeitalia.it. [dostęp 2015-12-03]. (wł.).
  4. ↑ a b Presto Classical: Luciano Pavarotti: Neapolitan Songs. www.prestoclassical.co.uk. [dostęp 2015-12-31]. (ang.).
  5. ↑ Antonio Sciotti: ENRICO CARUSO - Core 'ngrato. www.hitparadeitalia.it. [dostęp 2015-12-03]. (wł.).
  6. ↑ The Tenor: Beniamino Gigli. historyofthetenor.com. [dostęp 2015-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-18)]. (ang.).
  7. ↑ StoriaRadioTv: MARIO ABBATE. www.storiaradiotv.it. [dostęp 2015-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-02)]. (wł.).
  8. ↑ StoriaRadioTv: SERGIO BRUNI. www.storiaradiotv.it. [dostęp 2015-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]. (wł.).
  9. ↑ Leonardo.it: Grande autore e grande interprete della nuova canzone napoletana. cronologia.leonardo.it. [dostęp 2015-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]. (wł.).
  10. ↑ StoriaRadioTv: PINO DANIELE. www.storiaradiotv.it. [dostęp 2015-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-07)]. (wł.).
  11. ↑ StoriaRadioTv: PEPPINO DI CAPRI. www.storiaradiotv.it. [dostęp 2015-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]. (wł.).
  12. ↑ StoriaRadioTv: AURELIO FIERRO. www.storiaradiotv.it. [dostęp 2015-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (wł.).
  13. ↑ StoriaRadioTv: NUNZIO GALLO. www.storiaradiotv.it. [dostęp 2015-12-06]. (wł.).
  14. ↑ Leonardo.it: Celebre cantautore della canzone napoletana. cronologia.leonardo.it. [dostęp 2015-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]. (wł.).
  15. ↑ La Repubblica: Addio a Tullio Pane re a Sanremo con Villa. ricerca.repubblica.it. [dostęp 2015-12-31]. (wł.).
  16. ↑ StoriaRadioTv: MASSIMO RANIERI. www.storiaradiotv.it. [dostęp 2015-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-08)]. (wł.).
  17. ↑ Paolo De Luca: Muore Giacomo Rondinella, ultimo grande vecchio della canzone classica napoletana. napoli.repubblica.it. [dostęp 2015-12-06]. (wł.).
  18. ↑ Leonardo.it: Popolare attore di teatro, cinema e televisione. cronologia.leonardo.it. [dostęp 2015-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-30)]. (wł.).
  19. ↑ Bogdan Okulski: Wiesław Ochman. maestro.net.pl. [dostęp 2015-12-31].
  20. ↑ Polskie Radio: Anna German: niezapomniane przeboje sprzed lat. www.polskieradio.pl. [dostęp 2015-12-31].
  21. ↑ Leonardo.it: Celebre compositore-autore della canzone napoletana. cronologia.leonardo.it. [dostęp 2015-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]. (wł.).
  22. ↑ Leonardo.it: Celebre autore di canzoni napoletane. cronologia.leonardo.it. [dostęp 2015-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-19)]. (wł.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pieśń_neapolitańska&oldid=67647942”