Pieczęć

Rewers pieczęci majestatycznej Kazimierza Wielkiego z 1334 r.

Wielka pieczęć miasta Kłodzka z XIII w.

Tłok pieczętny miasta Poznania z poł. XIV w. (ze zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu)

Pieczęć – znak własnościowy i rozpoznawczy osoby fizycznej lub prawnej, wyciskany za pomocą stempla (tłoku pieczętnego). Stanowi świadectwo wiarygodności – nadaje moc prawną pismu lub dokumentowi. Również jest środkiem zabezpieczającym nienaruszalność zamkniętego pisma lub przedmiotu.

Historia pieczęci

Starożytność

W starożytności używano pieczęci głównie jako znaku własnościowego i do stwierdzania nienaruszalności przedmiotów (np. grobowców). W starożytnej Grecji i Rzymie używano ich do zabezpieczania korespondencji i zaświadczania autentyczności testamentu. Od przełomu IV i III w. p.n.e. pieczęci wraz z podpisem używano do uwierzytelniania dokumentów.

Średniowiecze

Po starożytnych pieczęcie przejęli barbarzyńcy. Używali ich podobnie jak poprzednicy do gwarantowania nienaruszalności korespondencji i przedmiotów oraz jako znaku rozpoznawczo-własnościowego. Na zachodzie Europy od XI w. stały się pełnoprawnym środkiem legalizacji dokumentu. OD przełomu XII i XIV w. pieczęć stała się jedynym sposobem legalizacji dokumentów co upowszechnił dekret Aleksandra III z 1166 r. Uszkodzenie lub brak pieczęci powodowały uznanie dokumentu za nieważny.

Czasy nowożytne

W miarę upowszechniania pisma pieczęcie ponownie zaczęły pełnić funkcje zamykania korespondencji i przedmiotów w celu kontroli ich nienaruszalności. Pozostała jako środek legalizacji dokumentów ale wyłącznie kiedy występowała razem z podpisem. W czasach współczesnych pieczęcie są używane przede wszystkim przez władze państwowe a w dalszej kolejności osoby prywatne i pełni funkcję wyłącznie znaku wierzytelności dokumentu.

Podział pieczęci

Podział pieczęci ze względu na osobę

• pieczęcie osób fizycznych:
  • pieczęć papieska (bulla),
  • pieczęć monarsza (cesarska, królewska, książęca):
    • majestatyczna (głównie cesarska i królewska),
    • portretowa,
    • piesza,
    • konna,
    • herbowa (jako contrasigillum lub na rewersie pieczęci monetowej),
    • wotywna,
  • pieczęć dostojnika kościelnego:
    • tronowa,
    • stojąca,
    • herbowa,
  • pieczęć rycerska,
• pieczęcie osób prawnych:
  • pieczęć państwowa,
  • pieczęć samorządowa (miejska lub wiejska),
  • pieczęć korporacyjna (instytucji kościelnych i organizacji społecznych).

Podział pieczęci ze względu na funkcje

• pieczęć większa (sigillum maius),
• pieczęć mniejsza,
• pieczęć sygnetowa (sygnet).

Podział pieczęci ze względu na materiał pieczętny

• pieczęć woskowa,
• pieczęć lakowa,
• pieczęć metalowa (bulla),
• pieczęć tuszowa,
• pieczęć kopciowa (dymna).

Zobacz też

• lak
• pieczęć cylindryczna
• sfragistyka
• wosk
• Pieczęć Rzeczypospolitej Polskiej
• pieczęć urzędowa (Polska)

Bibliografia

• Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2006