Stopkowiec tarczowaty

Stopkowiec tarczowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	berberysowate
Rodzaj	stopkowiec
Gatunek	stopkowiec tarczowaty
	Nazwa systematyczna
	Podophyllum peltatum L.; Sp. Pl. 1: 505. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stopkowiec tarczowaty, stopowiec tarczowaty^[3], podofilum tarczowate^[3], biedrzyga tarczowata^[3], biedrzyga stopolistna^[3] (Podophyllum peltatum) – gatunek byliny z monotypowego rodzaju stopkowiec (Podophyllum L. Sp. Pl. 1: 505. 1753). Rośnie w lasach liściastych, na polach, przydrożach i brzegach rzek we wschodniej części Ameryki Północnej. Kwitnie wiosną, a owocuje na przełomie wiosny i lata. Dojrzałe owoce uważane są za jadalne, jednak pozostałe części rośliny są trujące. Z kłącza i korzeni pozyskuje się lignany np. (podofilotoksynę) i glikozydy wykazujące działanie przeciwnowotworowe^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina kłączowa o rocznych przyrostach części podziemnej wynoszących zwykle 6 do 20 cm. Corocznie nad powierzchnię wyrasta pojedynczy, nagi lub delikatnie omszony pęd wegetatywny lub kwiatowy.
Liście: Pęd wegetatywny wyrasta nad ziemię tylko w formie odziomkowego pojedynczego liścia o kolistej blaszce i centralnie osadzonym ogonku. Na pędzie kwitnącym wyrastają zwykle dwa, niemal naprzeciwległe liście osiągające od 20 do 50 cm wysokości. Blaszka liściowa ma od 18 do blisko 40 cm średnicy, a ogonek liściowy osiąga od 5 do 15 cm. Ogonek osadzony jest przy brzegu tarczowatej i dłoniasto siecznej blaszki liściowej.
Kwiat: Pojedynczy, pachnący i trzykrotny wyrasta na szczycie pędu na szypułce o długości 1,5 do 6 cm. Sześć działek kielicha ma kolor biały lub jasnozielony, kształt kolisty i długość do 18 mm. Płatki korony w liczbie 6 lub 9 są białe, rzadko nieco zaróżowione i osiągają do 35 mm długości. Pręcików jest dwa razy więcej od płatków. Słupek z owalną zalążnią i krótką szyjką słupka (do 2 mm długości) zakończoną znamieniem o średnicy do 6 mm^[4].
Owoc: Owalna, zwykle żółta, rzadziej pomarańczowa jagoda o długości od 3,5 do 5,5 cm. Zawiera 20-50 owalnych nasion o długości do 8 mm i szerokości do 6 mm^[4]. Owoce bywają nazywane dzikimi cytrynami^[5] lub świńskimi jabłkami^[6].

Kształt blaszki liściowej
Kwiaty
Owoce

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

We wschodniej Azji występuje spokrewniony gatunek, czasem włączany do rodzaju stopkowiec jako Podophyllum hexandrum Royle, według The Plant List i Flora of China wyodrębniany jednak jako Sinopodophyllum hexandrum (Royle) T.S. Ying^[7]. W niektórych ujęciach taksonomicznych do rodzaju Podophyllum włączanych jest także około 7 gatunków z rodzaju Dysosma Woodson^[8].

Pozycja systematyczna według systemu APG III (2009) i APweb (2001...)

Rodzaj należy do podrodziny Berberidoideae, rodziny berberysowatych (Berberidaceae) zaliczanej do jaskrowców (Ranunculales)^[2]. W obrębie podrodziny rodzaj klasyfikowany jest do plemienia Berberideae i podplemienia Epimediinae^[8].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina bywa uprawiana, ze względu na zastosowania lecznicze oraz jako ozdobna.

Roślina lecznicza: Surowcem leczniczym jest podofilina – Resina Podophylli uzyskiwana z kłącza i korzeni stopkowca. Wykorzystywana było jako silny środek przeczyszczający. Stosowana jest także jako lek cytostatyczny, ponieważ hamuje agregację tubuliny, niezbędnej do podziału komórki^[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-03-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d stopowiec tarczowaty, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-23] .
↑ ^a ^b ^c Podophyllum. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
↑ dzikie cytryny, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-23] .
↑ świńskie jabłka, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-23] .
↑ Podophyllum hexandrum. [w:] The Plant List [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
↑ ^a ^b Genus: Podophyllum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
↑ Henryk Różański: Stopkowiec tarczowaty – Podophyllum peltatum. [w:] Medycyna dawna i współczesna [on-line]. [dostęp 2012-03-04]. (pol.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-03-05] (ang.).

[PWN-3] stopowiec tarczowaty, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-23] .

[america-4] Podophyllum. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).

[PWN2-5] dzikie cytryny, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-23] .

[PWN3-6] świńskie jabłka, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-23] .

[7] Podophyllum hexandrum. [w:] The Plant List [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).

[grin-8] Genus: Podophyllum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).

[9] Henryk Różański: Stopkowiec tarczowaty – Podophyllum peltatum. [w:] Medycyna dawna i współczesna [on-line]. [dostęp 2012-03-04]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]