Pomnik Józefa Piłsudskiego w Krakowie

Pomnik Józefa Piłsudskiego
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Miejsce	ul. Józefa Piłsudskiego
Typ obiektu	posąg na cokole
Projektant	Czesław Dźwigaj
Data budowy	2008
Data odsłonięcia	10 listopada 2008(dts)
	Położenie na mapie Krakowa Pomnik Józefa Piłsudskiego
	Położenie na mapie Polski Pomnik Józefa Piłsudskiego
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Pomnik Józefa Piłsudskiego
	50°03′35,79″N 19°55′39,50″E/50,059942 19,927639
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik Józefa Piłsudskiego – pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego, stojący u zbiegu ulic: Piłsudskiego, Wenecja i Garncarskiej w Krakowie, autorstwa Czesława Dźwigaja. Pomnik został odsłonięty 10 listopada 2008 roku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pomysł powstania pomnika Józefa Piłsudskiego i Czynu Niepodległościowego w Krakowie powstał w 1922 roku, jednak nie został on zrealizowany. Ponownie pojawił się w 1989 roku za sprawą Związku Legionistów Polskich, ale planowane ustawienie monumentu na Błoniach nie zostało zrealizowane ze względów prawnych^[1].

O podjęciu kolejnej próby wzniesienia pomnika Piłsudskiego krakowska prasa poinformowała w marcu 2008^[1]. Z inicjatywą tą wystąpił Leszek Gołda, starszy Bractwa Kurkowego. Fundatorem miało zostać właśnie Bractwo, a autorem pomnika Czesław Dźwigaj. Z trzech przedstawionych przez rzeźbiarza projektów Bractwo wybrało jeden^[1]. 23 kwietnia 2008 Rada Miasta Krakowa podjęła stosowną uchwałę w sprawie budowy pomnika^[2]. Początkowo pomnik miał być ustawiony u zbiegu ul. Piłsudskiego i Retoryka^[2], jednak na tę lokalizację nie zgodził się wojewódzki konserwator zabytków^[3]. 10 września zmieniono usytuowanie na obecne, tj. zbieg ulic Piłsudskiego, Wenecja i Garncarskiej^[4].

Bractwo Kurkowe poniosło koszty wykonania figury Piłsudskiego i pięciu projektów architektonicznych (trzy wykonane zostały dla pierwotnej lokalizacji, dwa – dla obecnej). Miasto natomiast zapłaciło 1,7 mln zł za Czwórkę Legionową i maszt oraz za przygotowanie terenu, fundamentów i zieleni^[3].

Odsłonięcie pomnika miało miejsce 10 listopada 2008 roku, w przeddzień 90. rocznicy Niepodległości. Obecni byli: minister obrony Bogdan Klich, kardynał Stanisław Dziwisz, Jacek Majchrowski, Janusz Onyszkiewicz, generałowie: Mieczysław Bieniek, Edward Gruszka i Jerzy Wójcik, bracia kurkowi i licznie zgromadzeni krakowianie. Odsłonięcia dokonali: min. Klich, prezydent Majchrowski, radna Małgorzata Radwan-Ballada i Leszek Gołda^[5].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Pomnik ustawiony jest na wyłożonym kostką skwerze. Oprócz statuy Piłsudskiego w jego skład wchodzi grupa rzeźbiarska, przedstawiająca Czwórkę Legionową i maszt flagowy.

Główny element – pomnik marszałka, składa się z wysokiego, marmurowego cokołu z wyrytym napisem MARSZAŁEK JÓZEF PIŁSUDSKI 1867-1935. Na cokole ustawiona jest figura Piłsudskiego. Ukazany jest on w pozycji stojącej, wsparty na szabli; ubrany w mundur, płaszcz i czapkę. U jego stóp umieszczony jest orzeł, zrywający okowy^[6]. Całość ma około 6 m wysokości^[6]. Z lewej strony znajduje się rzeźba przedstawiająca Czwórkę Legionową, wyruszających na bojowy szlak z krakowskich Oleandrów^[6]. Ustawieni są na pochyłym cokole z inskrypcją-zwrotką pieśni My, Pierwsza Brygada (Legiony to – żołnierska buta, / Legiony to – ofiarny stos, / Legiony to – żołnierska nuta, / Legiony to straceńców los!). Za figurą Piłsudskiego stoi 8,5-metrowy maszt^[5], opleciony wieńcem laurowym z różami i z kopią główki laski marszałkowskiej z II Rzeczypospolitej na jego szczycie^[6].

Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]

Idea budowy pomnika spotkała się z różnymi reakcjami. Obok głosów poparcia (np. Edwarda Jankowskiego, prezesa Małopolskiego Oddziału Związku Piłsudczyków czy Pawła Sularza, radnego miasta^[7]), pojawiły się także krytyczne. Stowarzyszenie Architektów Polskich w lipcu 2008 wysłało list do prezydenta Krakowa, Jacka Majchrowskiego, z prośbą o umiar i uwagami na temat dużej ilości pomników w Krakowie^[8].

Dwa dni po odsłonięciu w krakowskiej prasie pojawiła się sugestia^[9], że pomnik Piłsudskiego (a dokładnie – grupa czterech legionistów) może być plagiatem pomnika Czwórki Legionowej, autorstwa Jana Raszki. Pomnik ten postawiono w Krakowie w 1918 roku. Według tego samego projektu wykonano w 1938 roku Pomnik Czynu Legionowego w Kielcach (zniszczony w czasie II wojny światowej, zrekonstruowany w 1991). Co więcej, gipsowy model legionistów Raszki ma w swoich zbiorach Muzeum Narodowe w Krakowie. Danuta Bielecka, córka Raszki i spadkobierczyni praw autorskich, chciałaby, aby czwórka wykonana przez Dźwigaja została podpisana nazwiskiem Jana Raszki. Wyraziła też żal, że nikt nie zapytał jej o zgodę. Jednak ani Leszek Gołda, ani sam rzeźbiarz Czesław Dźwigaj, nie uznali zastrzeżeń Danuty Bieleckiej za słuszne. Gołda stwierdził: Wojsko Polskie zawsze maszeruje czwórkami w tak zwanej kolumnie marszowej i trudno, żeby ktokolwiek uzurpował sobie do tego prawo^[9], a Dźwigaj: To są tylko uwagi starszej kobiety, które nie mają pokrycia w faktach. Miałem na uwadze, że mogą pojawić się takie oskarżenia, ale są one bezpodstawne^[9].