Sifaka diademowa
| Propithecus diadema | |||
| E.T. Bennett, 1832[1] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sifaka diademowa | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Sifaka diademowa[5], sifaka[6] (Propithecus diadema) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny indrisowatych (Indridae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1832 roku brytyjski zoolog Edward Turner Bennett, nadając mu nazwę Propithecus diadema[1]. Miejsce typowe to Madagaskar[1][7][8]. Holotyp to skóra i czaszka na wpół dorosłego samca (sygnatura BMNH 1855.12.24.58) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany przez Charlesa Telfaira[9].
Ostatnie filogenezy rodziny Indriidae ujawniły dwa dobrze poparte klady na bazie mtDNA u P. diadema, przy czym jeden z kladów jest prawdopodobnie bardziej zbliżony do P. edwardsi niż do P. diadema[10]. Odległości genetyczne mogłyby uzasadniać podział P. diadema na dwa taksony, ale brak markerów jądrowych i ten sam kariotyp sugerują co innego[10]; introgresja samców została uznana za możliwą przyczynę tego parafiletyzmu[10].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[10].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Propithecus: gr. προ pro „blisko, przed”; πιθηκος pithēkos „małpa”[11].
- diadema: łac. diadema „diadem”, od gr. διαδημα diadēma „diadem, królewskie nakrycie głowy”[12].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Sifaka diademowa występuje w północno-wschodnim i wschodnim Madagaskarze, od rzeki Mananara na południe do rzek Mangoro i Onive; granice zasięgu nieznane, ale ten gatunek uważa się za najbardziej rozpowszechnioną sifakę; historyczny zasięg sięgał dalej na północ, na południe od rzeki Antainambalana[10].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 50–55 cm, długość ogona 44–50 cm; masa ciała 5,7–6,8 kg[13][14]. Krótkie, gęste futro z miękkim, długim włosem o zmiennej barwie – czarny, szary lub rudobrązowy. Umaszczenie zależy od środowiska, w jakim zwierzę żyje – im wilgotniejszy klimat, tym ciemniejsze. Twarz naga, czarna. Między ramieniem a tułowiem fałd skórny, działający niczym spadochron i umożliwiający wykonywanie dłuższych skoków.
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Żyją w koronach drzew. Prowadzi dzienny i nadrzewny tryb życia, bardzo rzadko schodzi na ziemię. Żyje w małych grupach (6–10 osobników), roślinożerna, zjada liście, kwiaty, korę i owoce. Po pięciomiesięcznej ciąży samica rodzi jedno młode.
Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR – ang. critically endangered)[4], chroniony prawem międzynarodowym. Trudny do utrzymania w niewoli, dlatego rzadko prezentowany w ogrodach zoologicznych.
Gatunek jest ujęty w I załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)[15].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c E.T. Bennett. Characters of a New Genus of Lemuridæ, presented by Mr. Telfair. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 2, s. 20, 1832. (ang.).
- ↑ A. Smith. African zoology. „South African Quarterly Journal”. 2 (1), s. 49, 1833. (ang.).
- ↑ A. Vinson. Note sur une nouvelle espèce du genre Indri (Indris albus). „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 55, s. 829, 1862. (fr.).
- ↑ a b M. Irwin 2020, Propithecus diadema, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-27] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 328, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Propithecus diadema. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-27].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Propithecus diadema E. T. Bennett, 1832. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
- ↑ 1855.12.24.58. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 156–158. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 574, 1904. (ang.).
- ↑ diadema, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-07] (ang.).
- ↑ R.A. Mittermeier, Ch. Schwitzer, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Indriidae (Woolly Lemurs, Sifakas and Indri). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 171–172. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 101. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Propithecus diadema, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2023-11-23] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 328, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.