Przejdź do zawartości

Przetacznik blady

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przetacznik blady
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

babkowate

Rodzaj

przetacznik

Gatunek

przetacznik blady

Nazwa systematyczna
Veronica sublobata M.A.Fisch.
Oesterr. Bot. Z. 114: 201, 227 (1967)[3]
Synonimy
  • Cochlidiosperma sublobata (M.A.Fisch.) D.Y.Hong & S.Nilsson
  • Veronica hederifolia var. lucorum Klett & Richt.
  • Veronica hederifolia subsp. lucorum (Klett & Richt.) Hartl[3]

Przetacznik blady (Veronica sublobata M.A.Fisch.) – gatunek rośliny należący do rodziny babkowatych (Plantaginaceae). Występuje w Europie północno-zachodniej i środkowej – od Wielkiej Brytanii i Francji na zachodzie po Finlandię i Polskę na wschodzie. Na południu zasięg gatunku obejmuje północne Włochy i północną część Bałkanów[4][3]. Roślina została także zawleczona do Ameryki Północnej[5]. W Polsce gatunek jest rozpowszechniony we wszystkich regionach z wyjątkiem północnego wschodu[4].

Gatunek powstał w wyniku poliploidyzacji przetacznika trójklapowego V. triloba. Z kolei utrwalonym mieszańcem tego gatunku i przetacznika trójklapowego jest przetacznik bluszczykowy V. hederifolia[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Roślina zielna o łodydze zwykle płożącej lub leżącej u nasady i podnoszącej się na szczycie, rzadko (tylko u młodych roślin) prosto wzniesionej, osiągającej długość od kilku do 40, rzadko 50 cm. Łodyga jest niegruczołowato owłosiona[5].
Liście
Skrętoległe, cienkie i jasnozielone, szerokojajowate do jajowatych, zwykle z pięcioma, czasem siedmioma klapami, z których klapa środkowa jest największa i zwykle podobnej długości jak szerokości lub dłuższa niż szersza[4][5]. Liście osiągają zwykle do 15 mm długości i do 17 mm szerokości (rzadziej osiągają do ok. 25 mm długości i szerokości). U nasady blaszka jest ucięta a na szczycie stępiona. Powierzchnia blaszki jest z rzadka owłosiona[5]. Ogonek liściowy osiąga 4–7 mm długości[4].
Kwiaty
Wyrastają pojedynczo w pachwinach liści osadzone na szypułkach od 3,5 do 7 razy dłuższych od kielicha[4]. Czasem kwitnące pędy określane są kwiatostanem groniastym[5]. Szypułka na stronie górnej (doosiowej) ma pasmo krótkich włosków, ale poza tym dookoła jest pokryta mniej lub bardziej luźnymi dłuższymi włoskami. Kielich z orzęsionymi na brzegu czterema szerokosercowatymi działkami, poza tym nagimi lub rzadko owłosionymi. Korona czteropłatkowa, barwy liliowej, jasnofioletowej lub białawej, o średnicy 4–6 mm[4][5]. Pręciki jasnofioletowe do 0,7 mm długości, słupek do 0,7 mm długości[5].
Owoce
Torebki kulistawe na przekroju, osiągające do 3 mm długości i 4–5 mm szerokości, nagie. Zawierają jedno do czterech nasion, barwy jasnoczerwonawobrązowej, silnie urnowate, z mocno wywiniętymi brzegami[5].
Gatunki podobne
Może być mylony z przetacznikiem bluszczykowym i trójklapowym. Pierwszy z nich różni się: liśćmi ciemniejszymi i grubszymi, liśćmi podkwiatowymi maksymalnie 5-klapowymi, krótszym ogonkiem (3–6 mm); szypułką owłosioną tylko wzdłuż doosiowej strony, kielichem z dłuższymi rzęskami (0,9 do 1,2 mm); większą koroną (o średnicy od 6 do 9 mm), jasnoniebieską z jaśniejszą gardzielą, dłuższym słupkiem osiągającym 1,1 mm[4].
Z kolei przetacznik trójklapowy różni się liśćmi ciemnozielonymi i grubszymi; krótką szypułką (co najwyżej 2,5 raza dłuższą od kielicha), także owłosioną tylko wzdłuż doosiowej strony i tylko z krótkimi włoskami; owłosionymi działkami kielicha; ciemnoniebieską lub fioletową koroną[4].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Takson należy do rodzaju przetacznik Veronica do podrodzaju Cochlidiosperma (Rchb.) M. M. Mart. Ort. & Albach obejmującego 12 gatunków[6]. W obrębie sekcji jest jednym z pięciu gatunków tworzących podsekcję subsect. Cochlidiosperma (Rchb.) Albach[6], które przez znaczną część XX wieku i czasem też jeszcze w XXI wieku klasyfikowane są jako szeroko ujmowany przetacznik bluszczykowy V. hederifolia sensu lato (w takim ujęciu opisywany gatunek stanowi podgatunek V. hederifolia subsp. lucorum (Klett & Richt.) Hartl lub odmianę var. lucorum Klett & Richt.)[3].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Roślina jednoroczna. Kwitnie wiosną, zwykle od marca do maja[5][7]. Rośnie zwykle w świeżych i wilgotnych lasach i zaroślach[8][5], w cienistych siedliskach ruderalnych, w ogrodach i parkach[5][8], rzadziej na otwartych polach[8].

Gatunek jest tetraploidem – liczba chromosomów 2n = 4x = 36[4][6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-03-28] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-28] (ang.).
  3. a b c d Veronica sublobata M.A.Fisch.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-28].
  4. a b c d e f g h i Cieślak E., Mirek Z.. Representatives of the Veronica hederifolia group [Scrophulariaceae] in Poland. „Fragmenta Floristica et Geobotanica”. 41, 2, s. 935-952, 1996. 
  5. a b c d e f g h i j k Veronica sublobata M. A. Fischer. [w:] Flora of North America [on-line]. Flora of North America Association. [dostęp 2021-03-28].
  6. a b c d D.C. Albach i inni, Chromosome Numbers in Veroniceae (Plantaginaceae): Review and Several New Counts 1, „Annals of the Missouri Botanical Garden”, 95 (4), 2008, s. 543–566, DOI10.3417/2006094 [dostęp 2021-03-28] (ang.).
  7. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 419. ISBN 83-01-14342-8.
  8. a b c F. Wolfgang Bomble. Veronica hederifolia (Gewöhnlicher Efeu-Ehrenpreis) und Veronica sublobata (Hain-Efeu-Ehrenpreis) in Nordrhein-Westfalen. „Jahrb. Bochumer Bot. Ver.”. 6, s. 257-264, 2015.