Przetacznik blady
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
przetacznik blady | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Veronica sublobata M.A.Fisch. Oesterr. Bot. Z. 114: 201, 227 (1967)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Przetacznik blady (Veronica sublobata M.A.Fisch.) – gatunek rośliny należący do rodziny babkowatych (Plantaginaceae). Występuje w Europie północno-zachodniej i środkowej – od Wielkiej Brytanii i Francji na zachodzie po Finlandię i Polskę na wschodzie. Na południu zasięg gatunku obejmuje północne Włochy i północną część Bałkanów[4][3]. Roślina została także zawleczona do Ameryki Północnej[5]. W Polsce gatunek jest rozpowszechniony we wszystkich regionach z wyjątkiem północnego wschodu[4].
Gatunek powstał w wyniku poliploidyzacji przetacznika trójklapowego V. triloba. Z kolei utrwalonym mieszańcem tego gatunku i przetacznika trójklapowego jest przetacznik bluszczykowy V. hederifolia[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Roślina zielna o łodydze zwykle płożącej lub leżącej u nasady i podnoszącej się na szczycie, rzadko (tylko u młodych roślin) prosto wzniesionej, osiągającej długość od kilku do 40, rzadko 50 cm. Łodyga jest niegruczołowato owłosiona[5].
- Liście
- Skrętoległe, cienkie i jasnozielone, szerokojajowate do jajowatych, zwykle z pięcioma, czasem siedmioma klapami, z których klapa środkowa jest największa i zwykle podobnej długości jak szerokości lub dłuższa niż szersza[4][5]. Liście osiągają zwykle do 15 mm długości i do 17 mm szerokości (rzadziej osiągają do ok. 25 mm długości i szerokości). U nasady blaszka jest ucięta a na szczycie stępiona. Powierzchnia blaszki jest z rzadka owłosiona[5]. Ogonek liściowy osiąga 4–7 mm długości[4].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo w pachwinach liści osadzone na szypułkach od 3,5 do 7 razy dłuższych od kielicha[4]. Czasem kwitnące pędy określane są kwiatostanem groniastym[5]. Szypułka na stronie górnej (doosiowej) ma pasmo krótkich włosków, ale poza tym dookoła jest pokryta mniej lub bardziej luźnymi dłuższymi włoskami. Kielich z orzęsionymi na brzegu czterema szerokosercowatymi działkami, poza tym nagimi lub rzadko owłosionymi. Korona czteropłatkowa, barwy liliowej, jasnofioletowej lub białawej, o średnicy 4–6 mm[4][5]. Pręciki jasnofioletowe do 0,7 mm długości, słupek do 0,7 mm długości[5].
- Owoce
- Torebki kulistawe na przekroju, osiągające do 3 mm długości i 4–5 mm szerokości, nagie. Zawierają jedno do czterech nasion, barwy jasnoczerwonawobrązowej, silnie urnowate, z mocno wywiniętymi brzegami[5].
-
Kwitnący pęd (szypułki długie i silnie owłosione) -
Liście -
Jasno zabarwiony okwiat -
Owoc -
Nasiono
- Gatunki podobne
- Może być mylony z przetacznikiem bluszczykowym i trójklapowym. Pierwszy z nich różni się: liśćmi ciemniejszymi i grubszymi, liśćmi podkwiatowymi maksymalnie 5-klapowymi, krótszym ogonkiem (3–6 mm); szypułką owłosioną tylko wzdłuż doosiowej strony, kielichem z dłuższymi rzęskami (0,9 do 1,2 mm); większą koroną (o średnicy od 6 do 9 mm), jasnoniebieską z jaśniejszą gardzielą, dłuższym słupkiem osiągającym 1,1 mm[4].
- Z kolei przetacznik trójklapowy różni się liśćmi ciemnozielonymi i grubszymi; krótką szypułką (co najwyżej 2,5 raza dłuższą od kielicha), także owłosioną tylko wzdłuż doosiowej strony i tylko z krótkimi włoskami; owłosionymi działkami kielicha; ciemnoniebieską lub fioletową koroną[4].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Takson należy do rodzaju przetacznik Veronica do podrodzaju Cochlidiosperma (Rchb.) M. M. Mart. Ort. & Albach obejmującego 12 gatunków[6]. W obrębie sekcji jest jednym z pięciu gatunków tworzących podsekcję subsect. Cochlidiosperma (Rchb.) Albach[6], które przez znaczną część XX wieku i czasem też jeszcze w XXI wieku klasyfikowane są jako szeroko ujmowany przetacznik bluszczykowy V. hederifolia sensu lato (w takim ujęciu opisywany gatunek stanowi podgatunek V. hederifolia subsp. lucorum (Klett & Richt.) Hartl lub odmianę var. lucorum Klett & Richt.)[3].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Roślina jednoroczna. Kwitnie wiosną, zwykle od marca do maja[5][7]. Rośnie zwykle w świeżych i wilgotnych lasach i zaroślach[8][5], w cienistych siedliskach ruderalnych, w ogrodach i parkach[5][8], rzadziej na otwartych polach[8].
Gatunek jest tetraploidem – liczba chromosomów 2n = 4x = 36[4][6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-03-28] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-28] (ang.).
- ↑ a b c d Veronica sublobata M.A.Fisch.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-28].
- ↑ a b c d e f g h i Cieślak E., Mirek Z.. Representatives of the Veronica hederifolia group [Scrophulariaceae] in Poland. „Fragmenta Floristica et Geobotanica”. 41, 2, s. 935-952, 1996.
- ↑ a b c d e f g h i j k Veronica sublobata M. A. Fischer. [w:] Flora of North America [on-line]. Flora of North America Association. [dostęp 2021-03-28].
- ↑ a b c d D.C. Albach i inni, Chromosome Numbers in Veroniceae (Plantaginaceae): Review and Several New Counts 1, „Annals of the Missouri Botanical Garden”, 95 (4), 2008, s. 543–566, DOI: 10.3417/2006094 [dostęp 2021-03-28] (ang.).
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 419. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c F. Wolfgang Bomble. Veronica hederifolia (Gewöhnlicher Efeu-Ehrenpreis) und Veronica sublobata (Hain-Efeu-Ehrenpreis) in Nordrhein-Westfalen. „Jahrb. Bochumer Bot. Ver.”. 6, s. 257-264, 2015.